Turkey » Kiliseler/Churches

İstanbul’daki bilinen en eski kilisedir. 1360 ve 1361 tarihli iki el yazmasına göre Galata’da Surp Sarkis isimli bir kilise vardı. Armaş manastırının kütüphanesinde bulunan bir elyazmasına göre Gozma isimli bir tüccar 1391’de Gafa’dan İstanbul’a gelerek S. Krikor Lusavoriç Kilisesi’ni inşa ettirmiştir. Aved isimli bir demirci ise Surp Haç Şapeli’ni yaptırmıştır. Bunlara ek olarak Per Ğugas İnciciyan’ın notlarına göre Gozma isimli bir tüccar 1391’de İstanbul’a gelerek kilisenin arazisini satın almıştır. Kilisenin duvarlarına yerleştirilmiş bu iki levha Kilise’nin 1431 yılında var olduğunu kanıtlar. 1635’te etkin bir cemaat üyesi olan Şahin Çelebi, Patrik Kayserili Krikor II.’nin naaşını kilise duvarının yanına defnetti.
Bina 1660’da Galata’da meydana gelen yangından mucizevi bir şekilde kurtulmuştur. 1731’de tamamiyle kül olan bina 1733’te Patrik Golod zamanında Sarkis kalfa tarafından yeniden inşa edildi. Yapım masraflarını Eğinli Hacı Seğpos Amira Yerevanentz ile birlikte üstlenen Patrik Hovhannes Golod IX.’un eliyle de ibadete açılmıştır. 1771’de kilise tekrar kül olur ve yeniden inşası 1799’da Minas Kalfa mimarlığında tamamlanır. Kilise’nin yanına Surp Haç ve Surp Garabed şapelleri eklenir. 1888’de iç duvarlar kemer şeklinde açılarak üç ibadethane birleştirilir.
1958’de şehrin yapılandırılma çalışmaları nedeniyle, kilise tamamen istimlak edilerek toprağın büyük bir bölümü genişletilecek olan caddeye tahsis edilir. Patrik Karekin Haçaduryan’ın tavsiyesiyle, mimar Bedros Zobyan tarafından hazırlanan taslak, Eçmiyadzin tarafından da kabul görerek işleme kondu ve kalan mevcut alan üzerine 1962’de bugünkü Surp Krikor Lusavoriç kilisesi kubbeli tarzda inşa edildi. Yeni Kilise 1966’da Patrik Şınorhk’un eliyle yeniden kutsanarak ibadete açıldı. İstanbul’da klasik Ermeni mimarisi tarzında inşa edilmiş olan tek kilisedir. Alt katında, içinde Patrik Hovhannes IX.’un (Golod) kabrinin de bulunduğu Amenapırgiç şapeli bulunur. 1741’de vefat eden bu önemli Patrik kilisenin içine gömülmüştü.
Duvarlarda kiliseye ait eski yazıtlar ve çok kıymetli porselen kalıntılar bulunmaktadır.
Kilise 2005 yılında onarıma tabi tutulmuş ve Patrik Mesrob II. Hazretleri’nin eliyle kutsanarak ibadete yeniden açılmıştır.
Kilisenin son onarımı ise 2011 yılında gerçekleştirilerek Patrik Genel Vekili Başepiskopos Aram Ateşyan tarafından kutsanarak yeniden ibadete açılmıştır.
Kilise’nin bitişiğinde bulunan Getronagan okulu binası ise 1871 yılında kargir yapıda inşa edilmiştir.
Kilisenin altındaki şapelde gömülü olanlar:
Patrik Bitlisli Hovhannes IX. (Golod) 1678-1741
Patrik Kayserili Krikor II. 1570-1636
Kilise avlusunda gömülü olanlar:
Getronagan okulunun hayırseverleri
Harutyun Efendi Kapamacıyan 1814-1878
Makruhi Kapamacıyan (Harutyun Efendi Kapamacıyan’ın eşi) 1827-1887