***HyeTert, bu kaynağın ve/veya içeriğin yanlış ve/veya yanıltıcı bilgiler ve/veya soykırım inkarcılığı, ırkçılık, ayrımcılık ya da nefret suçu içerdiği/yaydığı kanısındadır. Metni paylaşmadan önce bu uyarıları göz önüne alarak, içeriği ve/veya kaynağı güvenilir kaynaklardan kontrol ediniz.***
Ateşkesi Gence’de sivillerin yaşadığı binaya füze atarak havaya uçuran Ermenistan vahşeti, BBC’den Al Jazeera ve Euronews’e dünya medyasının ilk sırasında. Gence’den bugün gelen fotoğraflar yürek sızlattı. Ermeni diasporasının yardım kampanyasına bağış yapanlar arasında Kim Kardashian da var.
10 Ekim Cumartesi günü saat 12.00’de ateşkesin başladığı Dağlık Karabağ’da, Ermenistan ordusu dakikalar içinde ateşkesi ihlal edip Azerbaycan şehirlerine saldırdı.
2
Azerbaycan Savunma Bakanlığı, bu sabah yaptığı resmi açıklamada Goranboy, Terter ve Ağdam’ın gece boyunca ateşe tutulduğu ve sivillerin hedef alındığını duyurdu. Saldırılarda bir sivilin yaşamını yitirdiği bildiriliyor.
3
Ermenistan ordusu kaybettiği bölgeleri geri almak için Ağdere, Ağdam, Fuzuli ve Cebrail’e kücük gruplar halinde saldırdı ancak işgal püskürtüldü. Çatışmalarda Ermenistan birlikleri çok sayıda kayıp verdi.
4
Tank ve Grad füze sistemleri de Azerbaycan ordusu tarafından yok edildi, Ermenistan ordusu birçok zırhlı aracı savaş alanında bırakarak kaçtı. Ermenistan’a ait üç insansız hava aracı da düşürüldü.
5
Pazar gününün ilk saatlerinde füzelerle hedef alınan Azerbaycan’ın en büyük ikinci şehri Gence ise, dünya medyasının gündeminde ilk sırada.
6
Uluslararası haber ajansları Reuters, AP ve AFP füzenin vurduğu ve yerle bir olan evlerin onlarca fotoğrafını dünyaya servis etti.
7
Dokuz sivilin gece yatağında uyurken hayatını kaybettiği savaş suçunu ekrana getiren BBC’nin ünlü muhabiri Orla Guerin, Gence’de hiçbir askeri hedefin vurulmadığını aktarıyor.
8
Birçok savaşta cephe hattından geçtiği haberlerle tanınan Guerin, haberde “Enkaz geniş bir alanı kaplıyor ve buradaki binalar tam olarak mesken” ifadesini kullandı.
9
Euronews için bölgede bulunan Catherine Norris-Trent, “Biz açık bir şekilde insani kayıpları görebiliyoruz” derken, muhabire konuşan kent sakinleri ateşkesin uzun sürmeyeceğini belirtiyor.
10
Vurulan evin fotoğrafını manşetten veren Al Jazeera, “Dağlık Karabağ’da ateşkes çatırdıyor. Cumartesi günü Moskova’da başlayan ve saatlerce süren pazarlıklar sonucu ulaşılan ateşkes, başladığı andan beri baskı altında” diyor.
11
KIM KARDASHIAN’DAN 1 MİLYON DOLAR
Azerbaycan şehirlerindeki sivilleri vuran Ermenistan ordusuna yurt dışından yoğun finansal destek var. ‘Ermenistan Fonu’ adı verilen kampanyaya şimdiye kadar 100 milyon dolar toplandığı açıklandı.
12
Televizyon dünyasının ünlü ismi Kim Kardashian da söz konusu skandal kampanyaya 1 milyon dolar bağışta bulunduğunu Instagram hesabından duyurdu.
13
“Ermenistan Fonu’nu desteklemeye yönelik yürütülen uluslararası çabaların bir parçası olmaktan gurur duyuyorum” diyen Kardashian sosyal medyada büyük tepki çekti.
14
Gence’de füzeyle yok olan evlerde yaşamını yitirenler bugün toprağa veriliyor, cenazelerde gözyaşları sel oldu.
15
Reuters foto muhabiri Ümit Bektaş, Anar Aliyev ve eşi Nurçin Aliyeva’nın tabutlarının yan yana taşındığını gösteren fotoğrafları dünyaya geçti.
16
Çiftin cenaze törenine yakınlarının yanı sıra büyük bir kalabalık katıldı, acılı aile üyelerini teselli etmek mümkün olmadı. Törende birçok Azerbaycan bayrağı da taşındı.
17
Cumartesi gece yarısı Dağlık Karabağ’da varılan ateşkesi dünyaya ilan eden Rusya’dan bugün yeni bir açıklama geldi. Kremlin, ateşkesin ihlal edilmemesinin Rusya açısından son derece önemli olduğunu vurguladı. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Rusya’nın cephe hattını yakından izlediğini söyledi.
18
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise, bugün Moskova’nın tutumunu açık eden bir görüşme gerçekleştirdi. Lavrov, mevkidaşı Ermenistan Dışişleri Bakanı Zohrab Mnatsakanyan’la Moskova’da bir araya geldi. Basın toplantısında konuşan Lavrov, “Çatışmalar devam ettiğine göre ateşkes anlaşmasının tam olarak uygulanmadığını görüyoruz” dedi. Ermenistan Dışişleri Bakanı Mnatsakanyan ise Azerbaycan’ı suçlayıp ateşkesi teyit edecek bir mekanizme kurulmasına ihtiyaç duyulduğunu savundu.
19
Lavrov ayrıca, müzakerelerin formatının değişmeyeceğini belirterek Rusya, ABD ve Fransa’nın Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) himayesi altında çözüm arayışına devam etmesi gerektiğini söyledi.
20
27 Eylül’de başlayan savaşın başından beri sınırdan onlarca kilometre içerideki şehirleri hedef alan Ermenistan’ın saldırılarında 40’tan fazla sivil hayatını kaybetti.
21
Rusya’nın dayatmasıyla ilan edilen ateşkesin ardından Ermenistan tarafında ise Paşinyan’a destek gösterileri düzenlendi. Ermeni diasporası ise ABD’de de bir kez daha sokağa indi. Daha önce Yunanistan’dan Arjantin’e, Belçika’dan Şili’ye birçok ülkede gösteri yapan Ermeniler, ABD Boston’da yine iğrenç pankartlar taşıdı.
22
Daha önce Yunanistan’dan Arjantin’e, Belçika’dan Şili’ye birçok ülkede gösteri yapan Ermeniler, ABD Boston’da yine iğrenç pankartlar taşıdı.
23
Ukrayna’nın başkenti Kiev’de yaşayan Azeriler ise Pazar günü Azerbaycan’a destek gösterisi düzenledi, sloganlar atıp Ermenistan saldırılarını kınadı.
24
Ermenistan’a ait sosyal medya hesaplarında hafta sonu yayınlanan bir görüntü, Azerbaycan şehirlerinin nasıl vurulduğunu gözler önüne sermişti.
25
Ortaya çıkan görüntülerde, Ermenistan ordusunun sivilleri vurmak için bir füze fırlattığı ve askerlerin sevinç çığlıkları attığı görülüyordu. Cephe hattına neredeyse 100 kilometre uzaklıktaki şehirleri hedef alan Ermenistan, onlarca sivilin ölümüne yol açtı.
26
Dağlık Karabağ’daki çatışmalar 27 Eylül Pazar günü sabah saatlerinde Ermenistan’ın ateşkes ihlaliyle başladı. Dağlık Karabağ, Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası toplum tarafından Azerbaycan’ın bir parçası olarak tanınıyor. Ancak Azerbaycan’ın topraklarının yaklaşık yüzde 20’sine denk gelen Dağlık Karabağ ve civarındaki bazı bölgeler, 1990’ların başından bu yana Ermenistan işgali altında bulunuyor.
27
Bölgede 1991 yılında ‘Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’ ilan edildi. Ancak burayı uluslararası alanda Ermenistan dahil hiçbir ülke tanımış değil.
28
Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor.
29
Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? ‘Dağlık Karabağ’ bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.
30
İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. ‘Nagorny’ kelimesi Rusçada ‘dağlık’ (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe’deki gibi ‘dağlık’ anlamına gelen ‘dağlıq’ ya da ‘yukarı’ anlamına gelen ‘yuxarı’ kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, ‘siyah bahçe’ demek.
31
Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ’da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.
32
Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı. Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.
33
Bu dönemde Karabağ’daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20’ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı. Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.
34
Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan’ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır ‘donmuş çatışma’ olarak nitelendiriliyor. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014’ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri öldü. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.
35
Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan’a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü. Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu iddia ediyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.
36
İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü. Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.
37
Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.
38
Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor.
39
Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var.
40
İlk yorum yapan siz olun