AYASOFYA’NIN GALERİ MOZAİKLERİ

Cüneyt Sadıç

Ayasofya’nın muhteşem mozaiklerini anlatmaya, bu hafta galeridekilerle devam ediyoruz. Tüm kilise binaları gibi Ayasofya da doğu-batı ekseninde inşa edilmiş ve ana girişi batı tarafında… İç nartekse gelip, sol taraftaki kapıdan çıkın. Girişi sağda olan hafif eğimli bir rampa sizi birbirinden değerli ve birbirinden önemli üç mozaiğin bulunduğu galeri katına ulaştıracak.

Deisis ya da Yakarış

Galeri katına varınca sağa dönerek devam edin. Solunuzda imparatoriçelere ayrılmış alanı göreceksiniz. Burada durup, dünyanın en güzelleri arasında yer alan mihraptaki Meryem mozaiğini ve ana salonu görüntüleyebilirsiniz. Galerinin bitiminde sola dönünce, önce 6’ncı yüzyıla tarihlenen muhteşem mermer kapıyı, hemen arkasında sağ tarafta ise Doğu Roma resim sanatında ‘Rönesans’ın başlangıcı’ olarak kabul edilen ‘Deisis’ mozaiği göreceksiniz

Deisis’in kelime anlamı, yakarış demek. 13’üncü yüzyıla tarihlenen mozaikte sağda Vaftizci Yahya ile solda Meryem Ana, ortada ise İsa Peygamber bulunmakta. Eskiden Tanrı’ya doğrudan ulaşmak yerine, ona yakın olduğuna inanılanları aracı olarak kullanmak yaygın olduğundan, burada da kıyamet gününde insanlığın affedilmesi için Meryem Ana ve Vaftizci Yahya’nın İsa’ya yakarmaları tasvir edilmekte. Her ikisinin yüz ifadeleri kıyamet günündeki insanların ıstırabını yansıtmada oldukça başarılı.

Komnenos Mozaiği

Deisis’e sırtınızı dönüp, dümdüz devam ederseniz, tam karşınızda hüzünlü hikayesiyle Kommenos mozaiği sizi bekliyor olacak. Bu 12’nci yüzyıla tarihlenen mozaiğin ortasında kucağında çocuk İsa’yı tutan, başının iki yanında Tanrı’nın Anası monogramı bulunan Meryem Ana yer almakta. Solunda başının üzerinde ‘Romalılar’ın Hükümdarı Porphyrogennetos Komnenos’ yazan II. Ioannes Komnenos sağında ise başının etrafında ‘Dindar Augusta Eirene’ yazan imparatoriçe İrene yer almakta. İmparatoriçe’nin sağındaki duvarda ise genç yaşta bu dünyadan göçen oğulları Prens Aleksios var.

Ve ünlü Zoe Mozaiği

Kommenos mozaiğinin hemen solunda yer alan ve 11’inci yüzyıla tarihlenen mozaikte ortadaki İsa’nın solunda imparator 9. Konstantinos Monomakhos, sağında ise imparatoriçe Zoe’yi göreceksiniz. VII. Konstantinos’un üç kızından biri Zoe, kesinlikle Roma tarihinin en ilginç kişiliklerindendi… Üç kez evlenen Zoe’nin ilk kocası zorla evlendirildiği Romanos’tu. Mozaik de bu dönemde yapılır zaten. Kocasını öldürtüp, Paphlagonialı bir çiftçinin oğlu olan genç aşığı IV. Mikhail ile evlenince mozaikteki yüzü de değiştirtir doğal olarak.  Mikhail’in ölümü sonrası Konstantinos IX. Monomakhos ile evlenince, mozaikteki baş da, bir kez daha değiştirilir Zoe’nin emriyle… Kısaca mozaikteki vücut ilk eşe, yüz ise son eşe aittir. Hemen başının üzerinde ‘Tanrı İsa adına Hükümdar Konstantinos Monomakhos, Romalılar’ın sadık hükümdarı’ yazarken, Zoe’nin başının üzerinde ‘En dindar imparatoriçe Zoe’ yazmakta.

İsa’nın sağında ve solunda yer alan IC ile XC harfleri ise İsa Mesih anlamına gelmekte.

Oturduğunuz yerden Ayasofya’yı keşfetmek için: www.360tr.com/34_istanbul/ayasofya/

https://www.milliyet.com.tr/cadde/cuneyt-sadic/ayasofyanin-galeri-mozaikleri-6245870