24 Nisan’da Ermeni Soykırımı’nın 104. yıldönümü vesilesiyle Panarmenian.net haber sitesinin hazırladığı Musa dağında Ermenilerin efsanevi öz savunmasının tarihi ile kronolojisini okurlarımıza sunuyoruz.
1915 yılının baharında Jön Türk iktidarı Batı Ermenistan ve İmparatorluğun Ermeni maskun bölgelerinden Ermeni nüfusunun tehciri ve imhasına başladı. Tehcir Antiok (Antakya) ilçesine de ulaştı.
26 Temmuz’de Kessab Ermeni nüfusune verilen tehcir emri haberleri Kessab yakınında bulunan Antiok ilçesine bağlı Suedia kasabasının çevresindeki 6 Ermeni köyünde öğrenildi. Antiok kaymakamı ve Suedia yenetmeni Ermeni köylerin nüfusunu göç ettirme niyetlerini gizlemiyordu.
Akdeniz’in doğu kıyılarında bulunan Suedia bölgesinde 1915’te toplam 6300 kişilik nüfusu olan (1200 ev) 6 Ermeni köyü vardı: Bitias, Haci Habibli, Yoğunoluk, Hıdırbek, Vakıf, Kebuse. Ermeniler Suedia’ya 11-12. yüzyıllardan beri Kilikya’dan taşınmışlar. 6 köyün nüfusu tarım ve arıcılık ile uğraşıyordu, ipekböceği besliyordu. Söz konusu Ermeni köylerinde kendi okulları ve kiliseleri vardı. 19. yüzyılın sonunda buralarda Hınçak Partisi, 1908’den beri ise Ermeni Devrimci Partisi (Taşnak Partisi) faaliyet gösteriyordu.
29 Temmuz’da Yoğunoluk’ta köyün papazı Abraham Galstyan’ın evinde mevcut durumu ve yapacaklarını görüşmek amacıyla bütün 6 köyün temsilcilerinin katılımıyla toplantı düzenlendi. Başta zenginler ve birkaç papaz olmak üzere toplantıya katılanların ekseriyeti direnmemek ve tehcir ermini yerine getirmek gerektiğini iddia etti. Kalanlar yakındaki Musa Dağı’na yükselerek öz savunma yapmak gerektiğini savundu.
Toplantıda daha bir karar alınmazken 30 Temmuz’da Suedia Ermenilerine tehcir emri geldi ve hazırlık için de 7 gün verildi. Emrin yerine getirmesi üzere halk içinde yeni anlaşmazlıklar ortaya gelirken Halep’ten kaçan bir grup Ermeni asker, Suedia’ya gelip Ermeni halkının bir başka kısmına uygulanan tehcir ve katliamlar ile ilgili haberler getirdi. Bundan önce de Zeytun’dan memleketi olan Yoğunoluk’a dönen Ermeni Protestan Kilisesi papazı Tigran Andreasyan, Zeytun’luların tehcirini anlatarak Türklerin ermini yerine getirmeme tavsiyesinde bulundu. Köylülerin ekseriyeti Musa Dağ’ı tırmanarak direnme karar. 30-31 Temmuz tarihlerinde Yoğunoluk, Hıdırbek ve Vakıf köylerin sakinleri eşyalarını toplayarak tırmanışa başladı.
1 Ağustos’ta Antiok valisi 2. tehdit içeren emri Ermenilere gönderek tehcirin vadelerini hatırlattı. Ama artık Musa’lılar olan Ermeniler kararlarını değiştirmedi ve 2 Ağustos’ta dağda direnişe hazırlamaya başladı. Maalesef, aralarında Kebusie nüfusunun çoğu ve diğer Ermeni köylerinden ise bir kısmının bulunduğu 2000 kişi Türk iktidarının tuzağına düşüp tehcir yoluna çıktı ve hayatlarını kaybetti. Söz konusu köylerin geri kalan aileleri de Musa Dağı’nın savunucularına katıldı. Toplam olarak dağa çıkanların sayısı 4300 gibi idi.
Sonraki günlerde Ermeniler dağın 3 etrafında kamplar kurdular, ahşap evler inşa ettiler, 4 savunma mevziyi oluşturdular. Dağın savunmasını gereken bir şekilde düzenlemek için kurulan 3 kampta yerel kurullar oluşturuldu. Bu kurullar öz savunma ve iç kontrol için sorumluydu. 5 Ağustos’ta Türkler, Ermenilere bir ültimatom verdiler.
Az sayıda silah ve mühimmat ile silahlandırılmış 500 Ermeninin elinde yaklaşık 200-250’e kadar av tüfeği, 100-130’a kadar Yunan yapımı iyi kaliteli “Kra” tüfeği ve bir kaç tane ‘mavzer’ vardı.
7 Ağustos’ta 3 kampın temsilcileri Tataralank denilen yerde genel yönetim kurulunu seçmek için toplantı yaparken, Türkler 200 askerle Ermeni mevzilerinden birine yönelik ilk saldırıya başladılar. Toplantı hemen durdurularak direniş organize eidildi ve hemen 20 kişi saldırıya uğrayan mevziye gönderildi. Bir saldırıyla zafer kazanacağına güvenen hasım, bir atak ile Ermenileri geri püskürtmeye çalıştı, fakat Ermenilerin düzenli direnişine karşı karşıya geldi. Yaklaşık 6 saat süren çatışmadan sonra Türkler 5-6 askeri kaybederek geri çekildi. Ermeniler arasında kayıp olmadı.
Musa’lılar ilk zaferi kutladıktan sonra 2 gün boyunca mevzilerini güçlendirmekle uğraşıyordu: görünümü açmak için 20-25 metre uzaklığındaki ağaçları kestiler, hendek kazdılar, merkezi kışla inşa ettiler. Direnme gücü mevzilerin önemliğine göre dağıtıldı. 12-15 yaşındaki erkek çocuklarından mevzileri merkeze bağlamak için ekipler (telefon tğak- telefon çocukları) oluşturuldu.
Devamı var…
https://www.ermenihaber.am/tr/news/2019/04/24/Musa-Dağı-40-gün/153371
İlk yorum yapan siz olun