Şiran’la ilgili verdiğim bir bilgiye bir arkadaşımızın aklı yatmamış, o yüzden açıklama gereği duydum. Yoksa bu Ermeni, Rum meseleleri beni sıkıyor. Az çok bilgim olduğundan bazen paylaşmaya mecbur kalıyorum.
Gümüşhane’ye bağlı Şiran ilçesinin kuzey kısmında Yukarı ve Aşağı Tersun, Sefkar ve Kalur benim bildiğim 20. yy başında Rum yerleşimi imiş. Ayrıca İslamlaşmış olan köylerden Limniş (“gölcük”) ve Civrişon (kyparisson yani “selvili”) kesinlikle, Giriftin, Zimena ve Zarabot güçlü olasılıkla Rumca görünüyor. Şiran’ın kuzeyindeki Torul ilçesi silme Rumluktu, onun serpintisi gibi düşünelim.
Buna karşılık çoğu ilçenin güney kısmında olan köylerden Norşun (yeniköy), Miyadun (tek ev), Gersud (kirazlı), Gorzav (yıkıntı), Tırnik (geçit), Pağnik (ılıca), Şenik (köycük), Haydürk (İslamermeni yani “dönmeler”) ve Hormonos (Rumluk) kesin Ermenicedir; Aksipert ve Xırtanos muhtemelen Ermenicedir. Hepsi 20. yy başında İslam köyü.
20. yy başında Ermeni yerleşimi görünen iki köyün ikisinin de adı Türkçe: Sarıca ve Karaca.
*
Şiran tarihi hakkında bildiklerimiz şöyle. Bölgenin en eski halkı hakkında bilgimiz kıt. Rum ve Ermeni olduklarına dair bir belirti yok. Belki Rumların Tzan adını verdiği Laz veya Laz’a benzer bir kavimdir.
7. yy başlarında, muhtemelen o devrin büyük İran savaşları bağlamında, burada Haldiya (Gümüşhane) iline bağlı bir Rum/Bizans idari teşkilatlanması ilk kez görülüyor. Piskoposluk (Osmanlı’daki “kaza” eşdeğeri diyelim) ilk 640 yılında listelere girmiş. Muhtemeldir ki ciddi anlamda bir Hıristiyanlaşma da ilk bu devirdedir. Bundan kısa süre sonra, güneydeki İslam istilasından kaçan Ermeniler de yüksekçe sayılarla bölgeye yerleşiyor. Yukarıda saydığım bir düzine kadar Ermenice yer adı bu nispeten geç tarihin ürünü olmalı. En eski Ermenice yer adları (yani 1700 yıl ve daha eski olanlar) bunlar kadar şeffaf değildir; pek çoğu Ermenice-öncesi dillerden mirastır.
Genel kural: Bir bölgede X diline ait yer adlarının hepsi şeffaf ve kolay anlaşılır nitelikteyse o yerde X halkının yerleşimi nispeten yenidir. Bkz. İngiltere ile ABD, Fransa ile Quebec, Batı ve Doğu Almanya.
19. yy başlarında Şiran’da Ermeniler tamamen asimile olmuş görünürken, ilçenin daha dağlık olan kuzey kısmında, belki komşu Torul ilçesinin maddi-manevi desteğiyle, tek tük Rum köyü kalmış. Unutmayın ki sizden olanlarla kız alıp verme şansınız yoksa, papaz yahut hoca gönderecek teşkilat da yoksa, bir iki kuşak içinde dilinizi de unuturunuz, dininizi de.
Sarıca ve Karaca köyündeki Ermeni cemaatleri 20. yy’a daha yakın bir tarihte, belki Erzincan’dan, ikincil göç ürünü olmalı.
http://nisanyan1.blogspot.com/2019/02/anadoluda-gezintiler-siran.html
İlk yorum yapan siz olun