Bet Hatefutsot’a göre, Kuzey Afrika’da özellikle Fas Yahudileri arasında yaygın olan Haliwa soyadının kökeni Arapça ‘helwa’ olup bunu ilk taşıyan kişi muhtemelen bu veya benzer bir ürünün üreticisi veya tüccarı idi. Bir diğer çağrışım da bu soyadının ‘tatlı, büyüleyici, neşeli’ bir kişiliği tarif eden, mecazi anlamda ‘tatlı bir insan’ lakabı olması yorumudur.
Türk Musevileri Hahambaşısı Rav İsak Haleva, aile geleneğinde, atalarının İspanya’da Huelva beldesinden geldiklerinin nakledildiğini ifade eder. Huelva, Sevilya’nın güneyinde Portekiz sınırına yakın ve Atlantik Okyanusuna kıyısı olan küçük bir liman şehridir. Günümüzde Huelva Limanı İspanya’da Kaşer (ve Hellal) sertifikasına sahip olan ilk liman olup, Amsterdam veya Rotterdam gibi, gıda ihracatında tesislerinde dini ritüellere uyumu garanti etmektedir.
Orta Çağ İspanya belgelerinde Haleva, Halleva, Haliwa, Halawa, Halegua, Aliua, Aleva. Falleva, Huleu gibi değişik formatlarda yer alan bu soyadı Kral Don Pedro IV’ün Valensiya’dan gönderdiği 1339 tarihli bir mektubunda Fallevaolarak okunmaktadır.
Sözcük İbranice ‘Bet’ harfi ile yazıldığında Haliva şeklinde okunabilir ki ‘süt sağma’ anlamına gelir. Yazı ve imlâ durumuna göre, ‘Halepli’ anlamında Halabi veya ‘sütlü’ anlamında ‘Halavi’ yaklaşımlarını da belirtelim.
KALAORA
İspanya’da La Rioja iline bağlı Calahorra en eski Yahudi yerleşim yerlerinden biridir. Bu Kastilya kentinin eski adı Calagurris olup bazı İbranice belgelerde Calhores diye geçmektedir.
1492 göçüne kadar Yahudiler, günümüzde Rasillo de San Francisco olarak anılan surlarla çevrili mahallede yaşardı. Çoğunlukla bağcılık ve şarapçılıkla uğraşan cemaat 12. ve 13. yüzyıllarda çok gelişmiş, bazı fertleri kraliyet görevlerinde yer almıştır. Bu durumu hoş görmeyen Papalık ve Kilise kararıyla 13. yüzyılda, Yahudi ve Müslümanlara özel vergiler uygulamasına başlamış, daha sonra mülklerini Kilise’ye devretmeye zorlamıştır. 13. yüzyıl sonunda nüfusu 400 olan cemaatin bir kısmı 1370 yılında komşu Navar Krallığına göç etmiş, 1492 göçünden sonra Calahorra Sinagogu da kiliseye dönüştürülmüştür.
İspanya Yahudi kültürünün önemli isimlerinden gök bilimci ve şair Abraham ben Mair ben Ezra Calahorra’da yaşamıştır.
Soyadı değişik ülkelerde Calahora, Kalahorra, Kolihari, Kalwarisky ve benzeri formatlarda görülür.
1 dbs.bh.org.il/family name.
2 Sayın Hahambaşının 18 ve 20 Aralık 2018 tarihli iletileri. Teşekkürlerimle.
3 www.jewishsegovia.com..
4 dbs.bh.org.il/familyname.
5 Rav David Sevi’nin 10 Aralık 2018 tarihli iletisi. Teşekkürlerimle.
6 dbs.bh.org.il/familyname/calahorra ve Haim Beinart/Yom Tov Assis “Calahorra” Encyclopedia Judaica (2.baskı) dan özetlenerek hazırlanmıştır.
7 Amigos de la Historia de Calahorra bülteni.
8 amigosdelahistoria.com.
İlk yorum yapan siz olun