ԳԱՐԵԳԻՆ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՎԱԽՃԱՆՄԱՆ 19- րդ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ԱՌԹԻՒ.

Երջանկայիշատակ կաթողիկոսը ժողովուրդը խանդավառող եւ զայն իր կրօնական ու  ազգային հաւատքին մէջ  ամրացնող, հայաշխարհի սակաւաթիւ հոգեւոր մեծ առաջնորդներէն մին էր:

Հմուտ աստուածաբան, հոգեւորական, եկեղեցական ու նաեւ մեծ գործիչ, այլեւ  տաղանդաւոր ուսուցիչ, փայլուն հռետոր, գրասէր ու գրագէտ, հայ լեզուի ոսկերիչ, մեր հոգելոյս  սիրեցեալ հայրապետը  հայ կեանքի  ամէնէն  շքեղ ու փայլուն անձնաւորութիւններէն  մէկն էր, իր իմաստուն, խոհեմ, հեռատես, դիւանագէտ կեցուածքով, իր զուարթախօսութեամբ, իր հաղորդականութեամբ եւ իր  իմացականութեամբ ու նաեւ իր տարած ազգանուէր ու եկեղեցանուէր  գործունէութեամբ գրաւեց ամէն տարիքի  հայուն  սիրտը եւ դարձաւ հայ ժողովուրդի շատ սիրեցեալ վեհափառը, ազգի արժանաւոր հոգեւոր հայրը, համաշխարհային  հասարակութեան մէջ ամէնէն շատ ճանաչում գտած հայերէն մին էր ու ան  եղաւ նաեւ հայուն  հպարտութիւնը:

Գարեգին Ա.Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը հայ եկեղեցւոյ նորագոյն շրջանի ամենափայլուն հոգեւոր առաջնորդներէն եղած է: Ան ժողովուրդի մարդ էր, ամէն մարդ կրնար, անոր հասնիլ, իսկ Հայաստանի ժողովուրդը սովոր չէր կաթողիկոսի  մը  ժողովուրդի  մարդ ըլլալուն, քանի որ հայաստանցիի համար կաթողիկոսը անհասանելի երեւոյթ մըն էր, հետեւաբար հայաստանցի շատ քիչեր զինք ճանչցան ու կրցան անոր արժանի գնահատականը տալ: Բայց մեծ մարդ էր ան, բացառիկ հոգեւորական, մեծ մտաւորական, որ ունէր հսկայական գիտական պաշար. Ան եղած է աշխարհի շարք մը կրօնական ու գիտական միջազգային  հաստատութիւններու, միջեկեղեցական  կառոյցներու, համալսարաններու պատւոյ անդամ ու տոքթոր, իր յօդուածները  հրատարակուած են միջազգային միջեկեղեցական պարբերաթերթերու մէջ :

Ան միջեկեղեցական  մեծ դէմք մըն էր. Եկեղեցիներու համաշխարհային խորհուրդի կեդրոնական վարչութեան փոխատենապետ եւ զանազան միջազգային կրօնական ժողովներու նախագահ էր:

Ամենայն Հայոց հոգելոյս կաթողիկոսը, աւազանի  անունով Նշան, իր ծննդավայր գիւղին մէջ նախակրթարանի ուսումը ստանալէ ետք, 1944 ին կ՛ընդունուի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան դպրեվանքը, 1952-ին կ՛աւարտէ դպրեվանքը եւ կը ձեռնադրուի կուսակրօն քահանայ` վերակոչուելով Գարեգին աբեղայ: 1955-ին կը ստանայ վարդապետական աստիճան` պաշտպանելով «Հայաստանեայց եկեղեցւոյ աստուածաբանութիւնը ըստ հայ շարականներուն» խորագրեալ  աւարտաճառը: Կը պաշտօնավարէ դպրեվանքին մէջ նախ իբրեւ ուսուցիչ եւ յետոյ իբրեւ տեսուչ, աւելի վերջ Անգլիոյ  Օքսֆորտ համալսարանին մէջ կը հետեւի աստուածաբանական  բարձրագոյն ճիւղին, ուրկէ կը վկայուի` ներկայացնելով «Քաղկեդոնի ժողովը եւ հայ եկեղեցին»  խորագրով աւարտաճառը եւ կը վերադառնայ Դպրեվանքի տեսչութեան պաշտօնին:

Բազմագիտակ գիտնական հոգելոյս վեհափառը  շատ փայլուն հռետոր մըն էր , իմաստալից  ու դաստիարակիչ  քարոզներով  կ՛ոգեւորէր ու  կը խանդավառէր ժողովուրդը, որոնցմէ օրինակ մըն է, Գերմանիա տուած իր հովուապետական այցելութեան ընթացքին, 25 յունուար 1998 թուականին Գերմանիոյ առաջնորդանիստ Սուրբ Մեսրոպ-Սահակ եկեղեցւոյ մէջ խօսած հետեւեալ քարոզը:

 Հոս նպաստաւոր կը նկատեմ երջանկայիշատակ Գարեգին Ա. վեհափառ հայրապետին  մտածումներէն  քանի մը հատը մէջբերել:

Աստուծոյ կ՛աղօթենք, որ անոր տառապած ու յոգնաբեկ  հոգին յաւերժութեան լոյսով լուսաւորուի ու Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը հաստատ ու անսասան պահուի:

Վախճանեալ վեհափառ հայրը  իր մահէն կարճ ժամանակ առաջ, հիւանդ ու տկարած վիճակով,իր հոգեւոր եղբայրնրու ուղղեալ գրի առած է հետեւեալ յուզիչ  տողերը:

“Սիրելի միաբաններ,
Հոգեկան խորը յուզումով կը բաժնուիմ ձեզմէ, կը միանամ Աստծոյ`յարուցեալ Տիրոջս: Փափաքս է, որ դուք երկար ժամանակ մնաք Աստուծոյ հետ, քաջ ըլլաք և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը սիրէք և անոր սուրբ, կրօնական և ազգային ծառայությունը շէն պահեք:
Անտանելիորեն տկար եմ, դուք մնաք զօրաւոր:
Աղոթարար սիրով` Գարեգին Ա.
18 Յունիս 1999.