Զատիկի Հայ Ժողովուրդի Աւանդութիւները եւ Կարմիր Հաւկիթի Իմաստը

Կարմիր  ներկուած  հաւկիթներով հաւկթախաղը, Սուրբ Զատիկի տօնի է հայ ժողովուրդի ամենասիրելի աւանդութիւններէն մին է։ Կոտրող հաւկիթը յաղթող կը ճանաչուի ու կը շահի   կոտրված հաւկիթը։ Աւանդութիւն է նաեւ , երեխաներու խաղի համար Զատիկի հաւկիթները կը պահել  խոտերու միջեւ որ, երեխաները կը փորձեն այդ հաւկիթները  գտնել ։ Այս խաղը կը  կոչուի «Զատկուայ հաւկթաորս»։ Հայոց մէջ Զատիկը ունէր իր ծիսական ծառը: Ծիսական ծառը կը խորհրդանշէր անցեալը, ներկան եւ ապագան, այդ ծառին վրայ մեր նախնիները կը կախէին ձեռքով գործուած հաւկիթներ: Զատկուան հայ սեղանի ճաշաին համար, գիւղին կամ թաղին բնակիչները դրամ կը հաւաքէին եւ հաւաքուած գումարով ոչխար կը գնէին: Ոչխարը կը համարուէր օրուան ամէնէն սուղ մատաղը: Մատաղէն ետք մարդիկ եկեղեցի կ՛երթային, կը մասնակցէին պատարագին, յետոյ, տուն գալէ ետք, կը ճաշէին եւ զատկական խաղեր կը խաղային նախօրօք խաշուած եւ կարմիր ներկուած հաւկիթներով:       Զատկուան տօնին առիթով կը պատրաստուէր մասնայատուկ  կերակրատեսակներ, ինչպէս նաեւ հաւկիթով եւ մածունով պատրաստուած խմորի էր մէջ կը լեցնէին գինձ(քիշնիշ) կամ սոխով լուբիա: Օրուան խորհուրդներն էին նաեւ ԳԱԹԱՆ( Ճէօրէք,Փասթա), ձուկը, տարբեր տեսակի կանաչեղէնները, բրինձով եւ չամիչով կամ ծիրանի հիւթով եղինձը(փիլավ): Եղինձն ալ  կը խորհրդանշէր ժողովուրդն, իսկ մէջի չամիչը կամ չիրը` անոր հաւատքը:

Զատկի տոնին հաւատացեալները  հաւկիթը  կարմիր գոյնով կը ներկէն :Հաւկիթը կը  համարուի՛՛Յարութեան՛՛ եւ ՛՛Նոր կեանքի՛՛ սկզբնաւորման խորհրդանիշ: Իսկ կարմիր գոյնը կը խորհրդանշէ խաչեալ Յիսուսի կենդանարար արիւնը, որ թափուեց մարդկության փրկութեան համար: Ըստ Ս.Գրիգոր Տաթևացի՝ «Միայն Զատկին հաւկիթ կը նեկենք , որովհետեւ հաւկիթը օրինակ է աշխարհի և ինչպէս որ իմաստուններն կ՛ըսեն. «Դուրսի կեղևը նման է երկնքին, թաղանթը՝ օդին, սպիտակուցը՝ ջուրին, դեղնուցն էլ երկիրն է:  Իսկ կարմիր գոյնը կը խորհրդանշէ, որ աշխարհը  Քրիստոսի արիւնով ներկուեցաւ: Եւ մենք կարմիր հաւկիթը  մեր ձեռքերու մէջ առնելով` կը հռչակենք մեր փրկութիւնը»:

 
Կարմիր հաւկիթը  Ս. Յարութեան տոնի խորհրդանիշն է:Հետեւաբար ,՛՛Եթէ  տուն մը  ննջեցեալ կայ եւ սուգի մէջ է հաւկիթ չեն ներկեր ՛՛այս  կարծիքը սխալ է: Հաւկիթ ներկելը սգի նկատմամբ երբեք անարգանք չէ,ուրեմն պետք է  ներկեն նաև այն ընտանիքները, որտեղ ննջեցեալ կայ եւ կամ սգաւոր են:  Զատկին հաւկիթը որպէս սգի նշան առանց ներկելու մատուցելը վայել չէ Քրիստոնեային:

Տքթ.Սարգիս Ատամ