Sivrihisar Ermeni Kilisesi

- 1650 yılında inşa edilen 1986’da yangın sonucu büyük zarar gören kilisenin yerine 1881 yılında Ermeniler tarafından tekrar yapılmıştır.

Asıl adı Surp Yerrortutyun olan 19. yüzyılda Baba-Oğul-Kutsal Ruh üçlemesine inanılarak yapılmış Ortodoks kilisesidir.
Kızıl kesme taştan yapıldığı için kızıl kilise adıyla da anılmaktadır. Surp Yerrortutyun Kilisesi dıştan doğu-batı yönünde dikdörtgen içte ise üç nefli bazilika planlı bir kilisedir.
İki tarafında çan kuleleri bulunan kilisenin giriş kapısının üstünde dünya figürünün üzerinde iki aziz ve hemen altta bulunan kitabenin kenarlarında da iki kanatlı melek simgesi bulunmaktadır. Belli belirsiz fresklerle bezeli kilisenin kuzey kısmında vaftiz odası, güney kısmında papaz odası bulunuyor.
Kilisenin ön tarafındaki pencerelerin üstünde her pencerede bir rakam şeklinde 1881 yılı yazılıdır. Yapının ana giriş kapısından içeriye girildiğinde iki katlı bir yer, üst katta koro alt katta bir tarafta kadınlar bir tarafta erkekler olmak üzere iki bölümde cemaatin oturduğu anlaşılmaktadır.
1853-1854 yıllarında Kırım Savaşı sırasında savaştan kaçan Ermenileri Sultan Abdulmecid Anadolu’ya yerleştirir.
Bu dönemde yaklaşık 4500 kişilik Ermeni topluluğu Sivrihisar’a yerleştirir. Ancak 1930’lu yıllara ait mezar taşları da bulunduğundan daha önceki yıllarda da az da olsa Ermeni ailelerin yaşadığı bilinmektedir. En son olarak 1916 yılına kadar Sivrihisar’da yaşamışlardır. Evleri ve diğer yerleşkeleri dağın her iki tarafında eteklerine kuruluydu.