‘Ortodoks Kilisesi’nde Taht Savaşları’

Bağımsız araştırmacı, yazar, tarihçi ve gazeteci Dr Nikolaos Stelgias, Ortodoks Kilisesi içinde yaşanan tarihi çekişmenin ayrıntılarını ve nedenlerini, GercekNews için kaleme aldığı makalede özetledi.

Ortodoks Kilisesi içinde yaşananalrı popüler kitap ve TV dizisi ‘Game of Thrones (Taht Savaşları)’ gibi destansı bir hikayeye benzeten Stelgias’a göre çekişmenin merkezinde Ekümenik Patrikhane (Fener Rum Patrikhanesi) bulunuyor.

PATRİKHANE, BATI, UKRAYNA VE KUZEY MAKEDONYA İLE İLİŞKİLERDE RUSYA’YA MEYDAN OKUYOR

Fener Patrikhanesi’nin Rus Ortodoks Kilisesi ile lişkilerindeki en büyük sorun Stelgias’a göre Ukrayna meselesi.

“2018’de Ukrayna Ortodoks Kilsesi gibi Balkan Ortodoks Kiliseleri, bölgede önemli bir otoriteye sahip olan ve müttefiki Sırp Kilisesi gibi daha küçük kiliseleri etkileyen Rus Kilisesi ile bağlarını koparmaya çalışıyordu. Ekümenik Patrikhane, Rus Kilisesi’nin otoritesini yeniden teyit etmek yerine Balkan kiliselerine desteğini sunmayı tercih etti ve bu nedenle Moskova’nın gazabını üstüne çekti.” hatırlatmasını yaptı Stelgias.

“Patrik Bartholomeos, 2019 yılında Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin otosefal veya kilise bağımsızlığını tanıyarak Rus Kilisesi’ni çileden çıkardı. Bu gelişmenin ardından Rus Patrikhanesi, Ekümenik Patrikhane ile ilişkilerini kopardı.” ifadelerini kullandı.

UKRAYNA KİLİSESİNDEKİ KRİZ

Makalesinde Ukrayna’nın bağımsız Ortodoks Kilisesi’nin başkanı Metropolitan Epifaniy’nin Ekümenik Patrik Bartholomeos’ yazdığı “eşitler arası” ilk mektupta, Rus Ortodoks Kilisesi’nin lideri Patrik Kirill’in Ukrayna Savaşı’na verdiği destek nedeniyle “kafir ilan edilmesini” istediğini aktaran Dr. Stelgias, mektubun içeriğinden örnekler verdi.

“27 Temmuz tarihli mektuba göre Kirill, “Rus Ortodoks Kilisesi’nin Rusya dışındaki varlığını büyük ölçüde artırmayı (…) ve bu şekilde Ortodoks dünyası üzerinde hegemonyasını ve Moskova Patriğinin emirlerini empoze etmeyi” amaçlıyor. Mektupta, “Modern Rus Ortodoks Kilisesi ideolojisinin sadece Ukrayna için değil, tüm Ortodoks dünyası için de bir tehdit içerdiğini anlamak önemlidir” deniliyor” diye aktardı.

Stelgias’ın aktardığına göre yine mektupta, Ukrayna’nın bağımsız Ortodoks Kilisesi’nin başkanı Metropolitan Epifaniy şöyle yazdı: “Rusya, yüzyıllar boyunca kimliğini Ortodoksluk ile ilişkilendiren bir ülkedir ancak görünüşe göre Ortodoks geleneğine dayanan, ancak İncil’in ruhuna ve Kilise Babalarının Ortodoks inancının içeriğine yabancı olan bir sivil din sinsice bu ülkede yerini aldı.”

KUZEY MAKEDONYA’DAKİ RESTLEŞME

Stelgias makalesinde Ortodoks Kilisesi’ndeki krizin Ukrayna meselesiyle sınırlı olmadığının altını çizdi.

“Bu küçük Balkan ülkesinde, Ekümenik Patrikhane yerel kilisenin otosefal olmasını destekliyor. Sırbistan ve başlıca müttefiki Rusya bu gelişmeden endişe duyuyor. Son zamanlarda, Kuzey Makedonya hükümeti Ekümenik Patrik Bartholomeos’a, kendi kendini ilan eden ‘Makedon Ortodoks Kilisesi – Ohri Başpiskoposluğu’ için destek ve yardım talep eden bir mektup yazdı. Yazışmalardan da anlaşılacağı gibi, Kuzey Makedonya, dünya Ortodoks kiliseleri tarafından tanınan otosefal bir kilise tahayyül ediyor” dedi.

Makedon Ortodoks Kilisesi, Sırbistan Ortodoks Kilsesi’nden 1967’de ayrıldıktan sonra 1990’larda bağımsızlığını kazanmış ancak bu diğer Ortodoks kiliselerince tanınmamıştı.

Fener Rum Patrikhanesi’nin Makedon Ortodoks Kilisesi ile ortak ayin düzenleyerek otosefalliğini kabul etmesinin Ortodoks dünyasını şaşkına uğrattığını söyleyen Stelgias, Karadağ’da da benzer bir dini krizin yaşandığını aktardı.

KARADAĞ’DA HÜKÜMET GÖTÜREN KRİZ

“2000’li yıllarda Sırbistan’dan bağımsızlığını kazanan Karaadağ’da birkaç gün önce kilise meselesiyle ilgili tartışmalar ülkede hükümetin düşmesiyle sonuçlandı. Karadağ hükümeti, güçlü Sırp Ortodoks Kilisesi ile aralarındaki hizipleşmenin ardından gensoru oylamasıyla görevden alındı. Karadağ’daki kilisenin konumunu düzenleyen bir anlaşmanın imzalanmasından sadece haftalar sonra, Karadağlı milletvekilleri Başbakan Dritan Abazovi’nin hükümetini 50’ye karşı 1 oyla görevden aldı.” diyen Stelgias yazısını şöyle sürdürdü:

“Yerel ve uluslararası basına göre, eleştirmenler Sırp Kilisesi ile özel bir anlaşmanın gereksiz olduğunu savunuyorlar. Batı yanlısı Karadağlılar da anlaşmayı Sırbistan ve Rusya’nın Ukrayna ihtilafı ortasında Karadağ’daki etkilerini artırmak için bir araç olarak nitelendirdiler. Abazovi, Karadağ’da mülkiyet ve diğer haklar konusunda uzun süredir devam eden kilise anlaşmazlığının geride bırakılmasına ve diğer önemli konulara odaklanmasına izin veren anlaşmayı savundu. 2006 yılında Sırbistan’dan bağımsızlığını kazanan küçük Adriyatik ülkesinde son derece hassas olan dini meseleler, önceki iki hükümetin de sonunun gelmesinde önemli bir etkendi. Karadağ’ın AB üyeliğini destekleyenler, Moskova ile geleneksel olarak yakın ilişkilerini sürdüren Sırbistan’ın öfkesine neden olan yerel kilisenin bağımsızlığını güçlendirmek istiyorlar.”

‘PATRİKHANENİN HATASI’

Makelesinde Elaftheria gazetesinde konuyla ilgili bir köşe yazısı kaleme alan Athanasios Photos’a atıf yapan Dr. Stelgias, “Ortodoks Kilisesi’ndeki olayların yönü konusunda endişeli olan Athanasios Photos, ‘Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş, ya savaşan taraflar arasında bir anlaşma, fiili bir durum ya da başka herhangi bir nedenle eninde sonunda sona erecek. Ama Ortodoks Kilisesi’nin savaşı asla bitmeyecek. Ukrayna Kilisesi’nin Moskova Patrikhanesi’nin etkisinden ayrılması bu savaşın başlıca nedenlerinden biridir.” sözlerini aktardı.

Photos, Ekümenik Patrik Bartholomeos’un Ukrayna Kilisesi’ni ‘otosefal’ olarak hemen tanımakta yanlış davrandığına inanıyor. Rus veya Rus kökenli birçok Ukraynalı’nın Rus Kilisesi’ne sadık kalmayı sürdürdüğünü söyleyen Photos’a göre, Bartholomeos’un Ortodoksluk içindeki kaosu göz önünde bulundurması ve birliğini koruması gerekiyordu. Stelgias, Photos’un Ukrayna Metropoliti Epifaniy’nin henüz Kudüs Ortodoks Kiliseleri, Romanya, Arnavutluk, Polonya Ortodoks Kilisesi ve diğer kiliselerce tanınmadığını anımsattı.

* Bu makalenin orijinali Nikolaos Stelgias tarafından GercekNews için yazıldı. İstanbul’da doğan Dr Nikolaos Stelgias, bağımsız araştırmacı, yazar, tarihçi ve gazetecidir. Doktorasını modern Türk siyasi sistemi alanında yaptı (Panteion Üniversitesi, 2011). Son kitabı “The Ailing Turkish Democracy” 2020’de Cambridge Scholars Publication tarafından yayınlandı. Dr. Stelgias, 2009’dan 2021’e kadar Türkiye ve Kıbrıs Türk toplumu için “Kathimerini (Kıbrıs baskısı)” gazetesinin muhabiriydi. Şu anda Kıbrıs Haber Ajansı’nda çalışıyor. ‘Duvar’ haber sitesinde Kıbrıs ve Yunanistan hakkındaki Türkçe haber makaleleri ve analizleri yayınlamaktadır.

Artı Gerçek