Uşak Halısı; İzmir Katolik Cemaati tarafından Dünya Katolik Hristiyanlarının Lideri Vatikan Devlet Başkanı Papa XIII. Leo‘nun papazlıktan papalığa geçişinin 50.yılı münasebetiyle 1887 yılında sunulan ender hediyelerin başında gelmektedir.
Mezkûr zaman; Osmanlı Sultan II. Abdülhamit’in Papa XIII. Leo (1878-1903)’yu Yeni Roma olan İstanbul’a yerleşmeye davet ettiği meşhur mektup öncesidir. İtalya Devleti siyasi birliğini sağladığı 26 Haziran 1859 tarihli Solferino Muharebesi nedeniyle 26 Haziran gününü milli gün olarak kutlamaktadır. İtalya yüzyıllardır şehir devletleri tarafından idare ediliyordu. Lombardiya ve Venedik Cumhuriyeti Avusturya Macaristan İmparatorluğunun geri kalan bölümü ise Fransa Devleti’nin kontrolünde idi. İtalyan Bağımsızlık Savaşı “Risorgimento / Yeniden Doğuş” sırasında İtalyan birlikleri, 20 Eylül 1870’de kısa bir direnişten sonra teslim olan Papalık askeri kuvvetlerinin koruduğu şehir duvarlarının bir kısmını devirerek Roma’ya girer. Papa IX. Pius 1871 yılından itibaren Papalık Makamının gayrimeşru İtalya Devleti’nin “siyasi tutsakları” olarak tanımlayarak protesto amacıyla Vatikan sınırlarından dışarı hiç çıkmamıştır. Papa IX. Pius’un vefatı sonrası Papa XIII. Leo getirilir. Osmanlı Devleti Sultanı II. Abdülhamid, Vatikan sınırları içerisinde müşkül bir vaziyet içerisinde bulunan Papa XIII. Leo’yu Osmanlı topraklarına yani “Yeni Roma” ya yerleşmeye davet etmiştir. İstanbul Şehri; Roma İmparatorluğunun 395’te Doğu-Batı ayrılmasından tam 65 yıl önce I. Konstantin tarafından Roma İmparatorluğu’nun başkenti ilan edilmiş ve Nova Roma (Yeni Roma) olarak isimlendirilmiştir. Papa’nın, II. Abdülhamid’in bu teklifine ne şekilde cevap vermiş olduğu bilinmemektedir. Fakat bir yakınlaşmanın olduğu aşikardır. Zira Papalık tarafından 1883 yılında W. M. Ramsey tarafından Afyon’da bulunan Hristiyanlığın Frigya bölgesinde ki azizlerinden Aziz Aberkius a ait mezar taşı, Osmanlı Devletinden 1892 yılında istenilerek İtalya ‟da Lateran Müzesi ‟ne kaldırılmıştır.
İzmir Katolik Cemaati Hediyesi Uşak Halısı
1877-1878 Osmanlı – Rus Savaşı’ndan galip çıkan Ortodoks Rusya’nın bölgedeki Katoliklere olan olumsuz tavrına karşı Vatikan, Osmanlı Devleti ile daha yakın bir siyaset takip etmeye çalışmaktaydı. İzmir Katolik Cemaatinin Papaya Uşak Halısı Hediye etmesini konu eden rivayet; Paris Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Henri Nahum’un İzmir Yahudileri isimli eserinde L’Impartial Gazetesi referans gösterilerek şöyle anlatılır;
İzmir halıları tüm dünyada ünlüdür. Geniş atölyelerde, ince parmaklan desimetre karede büyük sayıda düğüm atmalarına imkân tanıyan kadın ve çocuklar çalıştırılır. İzmirliler halılarıyla çok gurur duyarlar. 1887’de İzmir Katolikleri papaya, ellinci yıldönümü münasebetiyle “kalitesi ve desenlerinin zenginliğiyle ender bir parça sayılmayı hak eden” bir halı sunar. Bu halı “Bay William Balladour’un Uşak’taki geniş atölyelerinde Ankara keçisi kıllarından yapılmıştır”. İki yıl sonra İzmir’in Fransızca gazetelerinden birinde bu konuda hir polemik çıkar.
HENRI NAHUM • İzmir Yahudileri İletişim Yayınları 2000, İstanbul
Burada zikredilen gazete, L’Impartial Gazetesi; İzmir Katolik Cemaati tarafından kurulan 1841 yılında yayın hayatına başlayıp 1843 yılında yayından kalkan Fransızca haftalık gazetedir.
İzmir Katolik Cemaati, Katolik Ermeniler ve Balladur Ailesi
İzmir Katolik cemaatinin önde gelenlerinden biride Ankara kökenli Ermeni Balladur ailesiydi. Balladour Ailesi; bankacılık, otomotiv, halı, meyve ve pamuk ihracatı ile uğraşmaktaydı. Ankara Ermenilerinin, 1605 yılında Osmanlı Devleti’ne karşı kazandığı Urmiye Muharebesi sonrası Safevi Hükümdarı Şah Abbas tarafından Ermenileri göçe zorlamasıyla geldikleri tahmin edilmektedir. Balladour Ailesinin; Ermenilerin ulusal mezhebi Gregoryen Mezhebinden Katolik mezhebine geçmiş olması muhtemeldir.
1845 tarihinde, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun himayesi altında kurulan Viyana Mekitarist Lisesi sayesinde, Ankara ve Nahcivan kökenli Ermeni Katolikler, zamanla milli bir kimlik kazandılar. Kaldı ki, aralarından pek çoğu Fransa’nın Provence bölgesinden ya da İtalyan ailelere mensup olduğundan, “Frank mahmiler” statüsüne sahipti ve Fransız Konsolosluğu bu statüyü korumalarına özen gösteriyordu. 1795’te “Frank mahmi” statüsünü elde eden Balladur ailesi, aile bireylerinden biri Venedik Mekitarist keşişlerinden olan İsaverdents’ler ve Missir Filippachi’ler bu ailelerin önde gelenlerindendi.
İzmir Ermenileri Ege Kıyılarının Yitip Gitmiş Sakinleri/Zakarya Mildanoğlu/Aras Yayıncılık, 2017/İstanbul
F. Balladur ve Oğulları Şirketi
“Les Fils de F. Balladur” (F. Balladur’un oğulları) şirketinin kuruluş yeri İzmir ve bu ticaret evinin kuruluş tarihi olarak da 1792 gösterilmiştir. Merkezi İzmir (Smyrna)’de bulunan bu şirketin telgraf adresi de “FranBaldur – Smyrna” olarak kaydedilmiştir. Bu kaynaktan anlaşıldığı kadarıyla şirketin ihracat işiyle uğraştığı ve şirketin özellikle kuru meyve ihracatında uzmanlık kazandığı anlaşılmaktadır.
Levant Trade Review (Haziran 1912), Cilt. 2, Sayı: 1, s. 53
Şirket kuru meyve ihracatıyla zenginleşmiş ve bankacılık, otomotiv, halı ve pamuk ihracatı ile uğraşır hale gelmişti.
1800’lerin sonlarında dönemin padişahının izniyle Dikili’de 201 parselden oluşan 2500 dönümlük bir zeytinlik alan Balladur’lar, Arnavutluk’tan mahkûmlar getirerek zeytinliklerin teraslamasını yaptırmış. İçindeki göletler ve bakımıyla Balladur çiftliği parmakla gösterilir olmuştur.
https://www.milliyet.com.tr/pembenar/eski-zeytinliginden-balladura-davet-var-114658
Ermeni asıllı Fransız Wilhelm Balladur ve Ortakları şirketi; Uşak Kazasında acentesi Hacı Çelebioğlu Hacı Kerim Efendi aracılığıyla halı ürettirmekteydi. 1912 yılında ise; Wilhelm Balladur Company (Wilhelm Balladur Şirketi) Osmanlı topraklarında halı üretim ve ihracatıyla ilgilenen önemli şirketler arasında yer almaktaydı. İzmir’de incir ticaretiyle uğraşan büyük şirketlerin arasında yer almaktadır.
Vatikan Müzesinde Uşak Halısı
Vatikan’da Pio Clementine Müzesi, iki lobinin öncülük ettiği Belvedere Sarayı’nda yer almaktadır. Batı galerisi Bramante ‘de (ikinci kat), Arazzi Galerisi, Raphael ‘in kutsal havarilerin işlerini tasvir eden halılarından yapılmış değerli bir halı koleksiyonu içerir. İzmir Katolik Cemaati tarafından 1887 yılında Papa’ya hediye edilen Uşak Halısı nerededir? bilmiyoruz. Bu konuda mail yollayıp sorabilecek dil bilen arkadaşlar yardımcı olmak ister ise içerik bu yazıdan temin edilebilir.
Müellifi: Ömer AŞCI
© Copyright www.usaktayiz.com tüm hakları saklıdır. Kod, haber, resim, röportaj gibi her türlü içeriğinin tüm telif hakları www.usaktayiz.com.tr ‘a aittir.
www.usaktayiz.com sitesinde yer alan bütün yazılar, materyaller, resimler, ses dosyaları, animasyonlar, videolar, dizayn, tasarım ve düzenlemelerimizin telif hakları 5846 numaralı yasa telif hakları korunmaktadır. Bunlar www.usaktayiz.com ‘un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz.
İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz. www.usaktayiz.com ‘da ki harici linkler ayrı bir sayfada açılır.
Yayınlanan yazı ve yorumlardan yazarları sorumludur. www.usaktayiz.com ‘da hiçbir bildirim yapmadan, herhangi bir zaman değişikliğe gidebilir. Bu sitedeki bilgilerden kaynaklı hataların hiçbirinden sorumlu değildir.
İlk yorum yapan siz olun