Eylem NAZLIER
İstanbul
Azerbaycan ile Ermenistan arasında Rusya arabuluculuğunda imzalanan anlaşmanın maddelerini İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hakan Güneş, Evrensel’e değerlendirdi. Güneş, “Bu anlaşmayla Rusya bölgeye tam bir ağırlık koymuş oldu” dedi.
“ÜÇ VİLAYET ANLAŞMA İLE AZERBAYCAN’A VERİLDİ”
Anlaşmanın resmi olarak tanınmayan Karabağ Özerk Vilayeti içinde stratejik öneme sahip, Azerilerin çoğunlukta olduğu ve Azerbaycan açısından tarihi önemi sahip Şuşa’nın alınmasından hemen sonra devreye girildiğini aktaran Güneş, “Rusya bir hafta on gün içinde askeri ve siyasi ağırlığını koydu ve bir anlaşmaya ikna etti” dedi.
Güneş anlaşmanın birçok maddesinin dikkate değer olduğunu belirterek, “Ermenistan tarafı 1994’e kadar işgal etmiş olduğu yedi vilayetin neredeyse altı buçuğundan çekiliyor. Sadece beş kilometrelik Laçin koridoru kalacak. Aralık ayının 1’ine kadar bu tamamlanacak. Azerbaycan şu anda askeri olarak kontrol ettiği üç vilayetin üstüne üç vilayeti de savaşmadan anlaşma ile kazanmış oldu. Bunlar Ermenistan’ın işgal ettiği, nüfusun çoğunluğu Azeri olan bölgeler. Böylelikle Azerbaycan tarafı 7 rayonu esas itibarıyla kontrol altına almış oldu” diye konuştu.
KARABAĞ DEFAKTO BİR BÖLGE’YE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
Karabağ’ın statüsüne ilişkin ise Güneş şunları söyledi:
“Karabağ Özerk Bölgesi bu 7 vilayetin ortasında kalan bir bölgeydi. Buranın özerkliği Azerbaycan tarafından lağvedilmişti. Ermeni tarafı da tek taraflı bağımsızlık ilan etmişti. Özerk bölgenin topraklarının yüzde 70’i duruyor. Buranın statüsü özerk olmayacak. Artık defakto bir bölge. Bu durum, tartışmanın bundan sonraki kısmını oluşturacak. Daha küçülmüş bir özerk vilayet olarak tanınacak mı? Ermeni tarafı bağımsızlıktan ısrar edecek mi? Azeri tarafı lağvettiği özerkliği kabul edecek mi? Bu sorular etrafında 5 yıl yaşayacağız.”
NAHÇIVAN-AZERBAYCAN ARASINDA KARAYOLU
Rusya’nın tansiyonu düşürmek için bazı adımlar attığını belirten Doç. Dr. Güneş, anlaşmanın özellikle 9. maddesinin “Karabağ karşılığında Nahçıvan ile Azerbaycan arasında bir koridor açılması konusunu” ele aldığına işaret etti.
“Rusya, önümüzdeki üç yıl içerisinde Nahçıvan ve Azerbaycan arasında Ermenistan topraklarından geçecek bir trafik yolu, karayolu inşa edecek” diyen Güneş şöyle devam etti:
“İlk defa Rusya, çözüm ve iş birliği perspektifini dahil etti işin içine. Muhtemelen Karabağ’ın bu küçültülmüş topraklar içinde bir tür Azerbaycan’a bağlı özerkliği kabul edildi. Ermenistan bağımsızlıktan, Azerbaycan’ın lağvetmekten vazgeçtiği; Azerbaycan’a bağlı bir tür özerklik. Karşılğında ise Nahçıvan’la Azerbaycan’ı bağlayacak bir karayolu projesi… Bu Türkiye’nin de ticaret açısından çok önem verdiği bir proje.”
Rusya’nın pozisyonu da yorumlayan Güneş, “Rusya bölgeye tam bir ağırlık koymuş oldu” diyerek şu değerlendirmede bulundu:
“Azerbaycan’ı yanına aldı. Azerbaycan son derece tatmin olmuş durumda. Başından beri konuşulan Paşinyan’ın burnunun sürtülmesi fena halde gerçekleşmiş durumda. Önümüzdeki günlerde Paşinyanın istifası ve karşı protesto gösterileriyle Ermenistan’ın karışması son derece büyük bir olasılıkla gerçekleşecektir. Ya da Rusya’nın dediğine bakmak zorunda kalarak bir şekilde koltuğunu koruyabilir”
“TÜRKİYE TAMAMEN DEVRE DIŞI BIRAKILMADI”
Türkiye’nin bu anlaşmadaki konumu hakkında da Güneş, şunları aktardı:
“Türkiye’nin tam olarak ağırlığını masaya yansıtan bir şey olmadı. Yeni statükoyu sağlayan en önemli unsurlardan biri Türkiye’nin askeri ve siyasi desteğiydi. Rusya ile bölgeye asker gönderilmesi söz konusu olmadı ve barış masası Ankara’da değil Moskova’da kuruldu. Fakat Türkiye’yi de devre dışı bırakmamak için formül geliştirilmiş görünüyor. Anlaşmanın 5. maddesinde bahsedilen çatışmasızlık hattının oluşturulması için barışı koruma merkezleri oluşturma maddesi var. Hangi ülke ile ve nasıl oluşturulacağı söylenmiyor ama Rusya’dan sızan haberler Türkiye ile Rusya arasında ayrıca yapılacak bir anlaşma ile bu barış koruma merkezlerinde birlikte görev yapabileceklerini işaret ediyor. Türkiye asker bulunduramayacak ama askeri gözlem süreçlerine dahil olacak. Tamamen dışarıda bırakılmamış oluyor. Bu Türkiye’deki yüksek beklentinin çok gerisinde ama Rusya’nın da Türkiye’yi tamamen devre dışı bırakmadığı bir diplomatik hamle olmuş durumda.
GERGİNLİK DEVAM EDECEK
“Savaşın daha çok uzamaması önemli” diyen Güneş, “Karabağ’daki Ermeni nüfusa bir yaşam alanın kalması önemli. Azerbaycan da yurdundan edilmiş insanların buraya dönebilmesi önemli. Bütün bunlar kıymetli. Ancak bütün bu sürecin kendi aralarında barış süreciyle değil başka bir patron devletin eliyle gerçekleşmiş olması da bu iki devleti birbirine karşı gergin bıraktıracak süreç olacak. Ne Azerbaycan’da ne Ermenistan’da ne de bölgedeki diğer ülkelerde barışçıl ve iş birliğine dayalı rejimler ortaya çıkmadan, bu klasik jeopolitik oyunlarla Rusya bölgedeki varlığını sağlamlaştırmış görünüyor. Kolay bir barış değil ama bundan sonra iş birliği için zemin, dönülmez bir yerde bırakmadı” dedi.
Yorumlar kapatıldı.