Azınlıklar Anlatıyor: Ortaköy’de Yalnızca Bir Rum Aile Kaldı

Beşiktaş’ın cazibe merkezi haline gelmesi, ilçenin nüfusunu da arttırıyor. Bu nüfus artışı Beşiktaş’ın kültürel mirası ve kimliğinin önemli bir parçası olan Yahudi, Rum ve Ermeni halkları için de geçerli mi? Yanıtı onlar veriyor…

Tuğçe Özbiçer – Melike Bisikletciler 

“Ortaköy’de yalnızca bir Rum aile kaldı” diyor Ortaköy Rum Vakfı Başkanı Strato Dolçinyadis. Bu cümle, İstanbul’daki azınlıkların durumunun bir özeti aslında. Varlık Vergisi, 6/7 Eylül Pogromu, 1964 Sürgünleri, şiddetle karışık yaşanan hak ihlalleri, ayrımcılık, “ötekileştirme”… Bütün bunlar Yahudi, Rum, Ermeni gibi azınlıkları doğdukları topraklardan gitmek zorunda bıraktı, bırakıyor. Kalanlarsa 2007’de katledilen gazeteci Hrant Dink’in dediği gibi ‘güvercin ürkekliğinde bir yaşam’a itiliyor…

Geçmişte İstanbul’un pek çok ilçesinde yaşayan azınlıklar, bugün ağırlıkla Kadıköy, Şişli, Bakırköy, Taksim ve Beşiktaş’ta oturuyor. Biz de Yahudi, Ermeni ve Rum halklarının bir araya geldikleri güncel mekânların ve yakın tarihe ilişkin hafızanın izinde, Beşiktaş’tan yürümeye başlıyoruz…

Önyargılarla yitip giden komşuluklar…

Balık Pazarı’nın yanındaki Panayia Rum Ortodoks Kilisesi’nden sonra pazarın üst sokağındaki Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi’ni ziyaret ediyoruz.

Kilisenin bahçesinde, İstanbul’un Dolmabahçe Sarayı gibi değerli eserlerinin mimarları olan Ermeni Balyan ailesinden Garabet ve Sarkis Balyan’ın büstleri bulunuyor. Bir sonraki durağımız Ortaköy’deki Kosher Restoran “Caffe Eden”.

Dört yıldır açık olan Caffe Eden, Yahudilerin dini geleneklerine uygun kesilen et yemekleri sunuyor. Restoranı cemaat adına denetlemek için orada olan Moris’ten eskiden Yahudi Çarşısı olarak anılan bu sokağın Yahudi nüfusunun, bugün Ulus, Göktürk ve İstinye’ye kaydığını öğreniyoruz. Bugün İstanbul’da sadece bir Yahudi okulu bulunuyor: Ulus Özel Musevi Lisesi.

Kültür ve dil pratiklerini nasıl devam ettirdiklerini sorduğumuzda ise, “Okulda çocuklar dört dil öğreniyor. Evlerde İbranice konuşmuyoruz ancak İbranice de okulda öğretilen dillerden biri” cevabını alıyoruz.

Caffe Eden’in diğer misafiri, önceleri kuyumculuk yapan Varujan Taşçıoğlu, Moris’le şakalaşarak, “Yahudi cemaatinde şoförlük yapıyorum şimdilerde” diyor. Doğma büyüme Beşiktaşlı olan Taşçıoğlu, Beşiktaş tribünlerinin de müdavimi. Geçmişi beraber yâd eden eski dostlar, önyargılar nedeniyle yitip giden komşuluk ilişkilerini özlemle anıyor.

“ABD’ye ya da Fransa’ya gittiler”

Ortaköy’ün eski Ermeni sakinlerinden Talin Taşçıoğlu ise, “Çocukluk arkadaşlarımın neredeyse hepsi ABD’ye ya da Fransa’ya gittiler” diyerek anlatıyor yaşanan göçü. O mu? Hem kadın hem azınlık olarak, cinsiyetçi ve ayrımcı söylemlere maruz kalsa da, o gitmeyi hiç düşünmemiş bile. “Burası benim evim” diyor kararlı bir sesle. Ancak çocukluğunda şubat aylarında gerçekleştirilen Medz Bahk (Büyük Oruç) zamanı yapılan eğlenceleri hatırlarken özlem düşüyor sesine, bunların artık kalmadığını görmenin acısı da.

“Yalnızca Samatya veya Feriköy gibi Ermeni nüfusunun yoğun olduğu semtlerde bu bayram kutlanabiliyor” diyor. Kendisinin de eğitim aldığı ve azalan nüfus yüzünden uzun süre kapalı kalan Tarkmanças Ermeni Okulu’nun yeniden açılmasından memnun. Okul, bugün Ermeni çocuklarının eğitiminde önemli bir yere sahip.

Geçmişle yüzleşmenin aciliyeti…

Ardından Ortaköy Rum Vakfı Başkanı Strato Dolçinyadis’le görüşüyoruz. Ortaköy’de Rum nüfusun azaldığını, Arnavutköy’ün Taksim’den sonraki en büyük merkez olduğunu anlatıyor. Dolçinyadis, “Ortaköy’de yalnızca bir Rum aile kaldı” diyor. 1980’lerde kamulaştırılan Rum okulu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurularak verilen mücadele sonrasında kendilerine geri iade edilmiş. Şimdilerde buranın geliriyle, mahallede ihtiyacı olanlara din ayrımı gözetilmeksizin Rum Vakfı tarafından yardım edildiğini “Herkese kapımız açık” sözleriyle anlatıyor.

“Varujan hepimizin abisiydi”

Kuruçeşme’de Ayios Dimitrios Kilisesi’ndeki ayazmaya çıkıyoruz. Kilisenin yetkilisi, ayazmaya insanların şifa bulmak için geldiğini ve kilisede ayinlerin cumartesi günleri yapıldığını anlatıyor. Oradan çıkıp sokağın aşağısına yürürken, bu sefer de Surp Haç Ermeni Kilisesi karşılıyor bizi.

Hemen karşısındaki Varujan Erkan Halı Sahası dikkatimizi çekiyor. Kuruçeşme Spor Kulübü tribünlerinden Metin Görgün, Varujan Erkan’ı şöyle anlatıyor: “Varujan Erkan komşumdu, Kuruçeşme Futbol Takımı’nın malzemecisiydi ve hepimizin abisiydi”.

Beşiktaş’tan Kuruçeşme’ye kilometrelerce yol Rum, Ermeni ve Yahudi halklarına ait yapılarla dolu. Ancak bugün bu yapıların, uygulanan politikalar nedeniyle boşaldığına içimiz burkularak tanık oluyoruz. Hayaletleşen sadece yapılar değil, kültürel zenginliğimiz, bir arada yaşama bilincimiz de… Azınlık gruplarının gelecekteki varlığı için çoğulcu politikaların ve geçmişle yüzleşmenin ne denli acil olduğunu bir kez daha kavrayarak Beşiktaş’a veda ediyoruz.

http://bianet.org/bianet/medya/217878-azinliklar-anlatiyor-ortakoy-de-yalnizca-bir-rum-aile-kaldi