İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Topal Osman ve Hıristiyanların Giresun’un Ticari Yaşamında Yok Edilmesi

Sait Çetinoğlu

Topal Osman faktörü ile ilgili çok şey yazıldı ve söylendi biz bu faktörü Annuaire Oriental ve Giresun’da yayınlanan Yeşil Gireson Gazetesi sayfalarını inceleyerek biraz daha somutlaştırarak ortaya koymaya çalışacağız.

Annuaire Oriental, sadece eyaletlerin, vilayetlerin ve kazaların toplumsal ve ticari yapılarını, iş kolları ve üretim yapılarını resmetmez. Birçok şeyi gözler önüne sererek günümüze taşır.  Yıllıkların sahifeleri aynı zamanda birçok şey saklamaktadır. Yıllıkları birbirleriyle karşılaştırmak sermaye hareketlerini kolayca izlenmesini sağlar.

Biz de bu yazıda Giresun Kazasının 1914 yılı ile 1922 yıllarının ticari yapılarını inceleyerek birbirleriyle karşılaştırmaya çalışacağız.

Giresun Rum unsurun hem nüfus hem de ekonomik olarak ağır bastığı bir yerdir. Kaptan Yorgi 20 yılı aşkın kesintisiz belediye başkanlığı yaptığı bir şehirdir.

1914 yılı Giresun ticari yaşamı oldukça canlı görünüyor. Bir liman kenti olarak, ticarette ve zanaatta oldukça gelişmiş olduğu gibi dışarıyla bağlantılı olarak uluslararası ticaretin merkezlerinden biri olarak görünüyor.

Giresun’un 1914 yılında 19.000 olan nüfusun bileşimi; 7.500 Türk, 8.500 Rum ve 3.000 Ermeni olarak belirtilmiştir.

Savaşın henüz başında (1914) Giresun’da ticari yaşama Rumların ve Ermenilerin ağırlığı açıkça görülmektedir. Ticaretin ve zanaatın bütün kollarında bu ağırlık açıktır.  Bu yıllarda Müslüman Hıristiyan ortaklıklar da mevcuttur.

Yıllıkta Giresun’un 1922 yılındaki nüfusu da 20.000 olarak belirtilmiş fakat din ve milliyet ayırımı gösterilmemiştir.

1922 yılını özel olarak seçmemizin nedeni savaşın son yılı olması ve henüz barış imzalanmamış, mübadele adı altındaki kovulma gerçekleşmemiştir.

1922 yılında Giresun’a komşu illerdeki ticari yaşamda az da olsa Ermeni ve Rum varlığını muhafaza etmelerine rağmen, Giresun ticari yaşamında bir tek Rum ve Ermeni kalmamıştır. Hıristiyanların yok edilmesiyle Giresun ticari yaşamının daraldığı 1922 yıllığında açıkça görülmektedir. Bazı iş kolları ve zanaatlar ortadan kalkmıştır. 1922 yılında Giresun’un dünya ile ilişkisinin kesildiği de bir başka acı gerçekliktir.

1914 yılında Hıristiyanlar Ekonominin gerçek aktörleridir. Ekonomik olarak güçlü ve emperyal güçlerle rekabet edecek durumdadırlar. Bunların komprador olarak yaftalanmaları açıkça çarpıtmadır. Bu tabir, Müslüman/Türk sermayenin niteliğini gizlemeye yöneliktir. En azından Pontos’un iki evladı Pisani[dis] ve Mavridis’in bu anlayışa atılan en büyük tokat olduğunu düşünüyorum. Mavridi[s) ve Pidani[dis], fındık ticaretinin uluslararası aktörlerindendirler.

1921 yılı Annuaire Oriental albümünde Ermenilerin tamamına yakını yok olmakla birlikte, Rumlar büyük ölçüde yerlerini korumakta iken 1922 yılında birdenbire tamamen buharlaşmışlardır. Bu durum “Topal Osman mucizesi” olarak okuyabiliriz. Giresun “millileştirilmiştir”. Bugün Giresunluların Topal Osman’a sahip çıkmaları, rüyalarında göremeyecekleri imkana Topal Osman sayesinde kavuştuklarından dolayı olduğunu söylersek abartmış olmayız.

1914 yılında Topal Osman ailesinden (Feridun Zade) hiç kimse ticarette yer almazken, 1922 yılında Osman’ın ağabeyi Feridun Zade Hacı Hasan’ı Giresun’un mutebertüccarları arasında görüyoruz.

Topal Osman, davetlerini ve buluşmalarını Giresun’un en zengin ailesinin konağında gerçekleştirir. Bir ferdi İstiklal Mahkemesi adı altındaki infaz organlarının kararı ile idam edilen Mavridis’lerin konağına el koymuştur. Mavridis’lere ait mülkün bir kısmını üstüne tapulattığını 11 Nisan 1936 günlü Yeşil Gireson Gazetesinde ilan edilen 4.5.1936 tarihli bir satış ilanı doğrulamaktadır:

“Defterdarlıktan

Mahallesi Sokağı No Cinsi Sahibi evveli T. E. Bedel lira
Seldeğirmeni saytaş 3580 Bahçe Mavridi[s] mihalaki karısı Anna ve Feridun O. Osman Ağa Oğulları  500
Hacı siyun Tariki cedit Dükkan ve hane arsaları Kiziroğlu Vahan ve Mihran 700

 

Aynı günkü ilanda Kiziroğlu Vahan ve Mihran’ın emval-i metruke denilerek el konulan dükkanı ve ev arsaları da satışa çıkarılmıştır.

yesilgireson
11 Nisan 1936 günlü Yeşil Gireson

 

1922 yılında Ermeni ve Rumlardan eser kalmamış birçok alanda faaliyet gösteren bir yabancı şirket ile 4 tane yabancı sigorta şirketi kalmıştır. Bu şirketlerin birine acenta olarak iltisak etmiş bir Müslüman tüccar görmekteyiz.

  1. Jöntürklerin Hıristiyanları tarihsel topraklarından kazırken, emperyal bir şirketin birçok alanda boy göstermesine güçleri yetmemiştir demek doğru olur.

Hıristiyanların yok edilmesiyle Giresun halkının ekmeğe muhtaç hale getirildiğini görüyoruz. Zira artık Mavridis’in değirmeni yoktur. Değirmen işletmesinin önemini anlamak isteyenlere Komünist Ermeni Hayk Açıkgöz’ün Anıları’[i]tavsiye edilir.

1922’de türeyen Kırzadeler de ilginç bir ailedir. Kırzadeler,  Ermeni Soykırımının mücrimleri olarak Patrik Zaven’in Exterminators/yokediciler listesinde “Türkiye’deki Ermeni soykırımını örgütleyenlerin listesi”inde yer alırlar. Listenin 18. Sırasını İttihadın Trabzon üyesi olarak Kırzade Şevki, 19. Sırasını Acenta Mustafa (Kırzade ) işgal eder[ii].

Kırzade Mustafa Trabzon’daki Ermeni katliamlarının sorumlusu olarak tutuklanarak Malta’ya gönderilmiştir. 2976 numaralı Malta sürgünü Teşkilat-ı Mahsusa’dan Kırzade Mustafa[iii]  Malta’dan ilk firar eden biridir. Van valisi kasap Cevdet (Belbez) ile birlikte 6 Aralık tarihinde adadan kaçmışlardır. İngiliz raporlarında İtalya’ya gittikleri kaydedilir. Mustafanın eşinin de İtalya’da bulunması kaçışın organize bir eylem olduğunu gösterir.

Kırzade Şevki Giresun’da ticari hayatına devam ederken, Osmanlı Deniz Trafik memuru, İttihadın Trabzon üyesi, Kırzade Mustafa “bey”

Kırzade Mustafa Mütareke’de tutuklanmadan önce İstanbul tüccarları arasındadır. Trabzonlu eski tüccar ve vapur acentesi Onnik Mohokan’ın Kızı Sophie Tahmazyan’ın Yüksek komisyon Önünde verdiği ifadede Mustafa Tranzon’da Soykırımı gerçekleştirenlerin arasında sayılır.[iv] Siranuş Mutafyan’ın ifadesinde Acenta Mustafa (Kırzade) yetimlerin katledilmesinden sorumlu tutulur.[v]

Acente Mustafa, Trabzon İttihat ve Terakki Davası’nda da yargılananlar ve cezalandırılanlar arasındadır.[vi]

Kırzadeler, mübadelede Rum mübadillerinin Yunanistan’a nakli işini yapanlar arasındadır. Kemalist dönemde de Kalkavan Zadelerle ortak gemicilik yapmışlardır.

1922 yılında, henüz mübadele adı altında kovulma gerçekleşmeden Giresun’da ticari yaşamda bir tek Pontoslu Rum ve Ermeni bırakılmadığı gibi, Giresun merkezde mübadelede kovacak Pontoslu Rum bırakmayan Topal Osman’ın yöntemleri insanlık dışıdır.

Topal Osman’ın milislerinden Gencağa, Hıristiyanların nasıl yok edildiğini yıllar sonra bile dehşetle anlatmaktadır: Toplu olarak bir yere toplayıp yakma… “Dereye vardığımda gökyüzünde bir ay­dınlık hissettim. Gürültüler, bağırışlar, çığırmalar, feryat­lar geliyordu kulağıma. Neler olduğunu anlamak için de­reden karşıya geçip yukarılara doğru koşmaya, tırmanma­ya başladım. Bizim köyün yamaçlarının ortalarına geldiğim­de bir de ne göreyim? Üç dört tane ev alev alev yanıyor, in­sanlar acı içinde çığlıklar atıyor. Köyün bütün ahalisini üç dört eve doldurmuşlar, canlı canlı ateşe vermişlerdi. Korku­dan, acıdan titremeye başladım. Yarım saat falan daha kal­dıktan sonra evime döndüm. Babam, “Bu saate kadar nere­de kaldın?” diye sorunca, “Artin Amca’nın köyünü, insanla­rıyla beraber yakıyorlar” dedim. Babam, “Kızım, o Topal Os­man’ın işidir. Sakın kimseye söyleme. Başımıza iş alırız. Ca­nımızdan oluruz sonra” diye tembihleyerek konuyu kapat­tı. O gece kimse bir şey konuşmadı. Hepimiz korkuyor, ya­nan insanlara acıyorduk. Masum ve salyangoz yiyen küçü­cük çocuklar gözlerimin önünden hiç gitmiyor. Bizim köy­den de hiç kimse o köye bir daha gitmedi. Ne olup bittiğini öğrenmek için olsa dahi!

–                      O zaman, bu köyde şimdi oturan insanlar nereden gel­diler?

–                      Topal Osman, çete mensuplarının akrabalarına vermiş Ermenilerin yerlerini.”[vii]

Topal Osman’ın muhafızı Gencağa, Ermenilerin ve Rumların el konulan mülklerinin nasıl el değiştirdiğini de anlatır. Gencağa, Zadelerin/Oğulların, Topal Osman’ın Hıristiyan Soykırımından en çok nemalananlar olduğunu söyler.  Topal Osman el koyduğu malları bunlarla paylaşmıştır:

 

“-                      Ermenilerin evleri, yerleri ne oldu peki?

–                      Osman Ağa, aramıza çevreden katılanlara, onların akra­balarına dağıttı tek tek buraları. Veya bizim çetenin ihtiyaç­larını karşılayan, bize yardım eden, kendisine Müslümanım diyen ağalara, beylere dağıttı, paylaştırdı.

–                      Bunu nasıl yaptı?

–                      Çok basit: “Bu ev senin, bu tarla senin, bu araziyi sen ve­ya sülalen ekip biçecek” dedi, oldu bitti. Astığı astık, kestiği kestik zaten; her emri bir kanun. Azımsayan, itiraz eden, be­ğenmeyen canından olacağını zaten bilirdi.

Giresun’un içinde veya çevresinde de böyle mi oldu?

–                      Elbette. Şu anki Giresun’un zenginlerine bir bakın. Hep­si Osman Ağa’nın akrabaları, amcaları, dayıları, hala, teyze çocuklarıdır.

–                      Kimler mesela?

–                      Mesela …oğulları, mesela …oğulları. Her ilçede de o yö­renin en güçlü ailelerine, ağalarına mal mülk dağıttı. Hep­sinin zenginlikleri de Ermenilerin veya Rumların evleri­ne, arazilerine konmaktan kaynaklanmaktadır. O günden bu yana da kullanmaktadırlar, oğullardan torunlarına akta­ra aktara. Cumhuriyetin ilanından sonra da üzerlerine tapu kaydı yaptırmışlar.”[viii]

1922’de tüccar olarak boy gösteren bu zade’ler arasından üçünün Topal Osman başkanlığındaki Giresun Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kurucuları arasında yer alması ilginçtir. Bu durum, soykırımdan elde ettiklerinin kaybedilme riskinin silaha sarılmanın saiki olduğu gerçeğini doğruladığını söylemekte sakınca yoktur.

Muteber tüccarlardan Laçin Zade Hakkı, Hasan Yazıcı Zade Hüseyin ve Hacı Emin Zade Emin Giresun Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kurucuları arasındadır.

Topal Osman’ın evlerde bir araya toplayıp toplu katliamlarında söz edince Hıristiyanları vapur kazanında toplu yakılmasından söz etmeden geçmek olmaz. MilislerindenMehmet Şakir naklediyor:

“[Osman] Ağa çarkçıbaşı ya sordu: Bunları makine dairesinde koyacak yerin var mı dedi. Çarkçıbaşı anlamadı, Osman ağa ocağın içerisinde yer var mı deyince Celal Bey heyecanlandı. Yahudi Celal ne olacak ağa hazretleri dedikte, ağa yanacaklar deyince işte Celal Bey titremeye başladı. Osman ağa çetelere emir verdi. Sıradan Rumlar kazanın içine bir, iki, üç gittiler. Bu Rumlar vapurun kazanına atıldıktan sonra Ermeni kaldı.Artık sıra ona geleli. Osman ağanın sorduğu sözlere hep aksi cevap veren Ermeni kendinin de yanacağını anlayınca Osman ağaya küfür söyleyerek kendini ateş kazanının içerisine baş üstü dalar gibi attı. Osman ağa süvari Celal beye nasıl vapur iyi yol yapıyor mu deyince, Celal beyin çeneleri titrediği için ağaya cevap veremedi. Vapur tabii bu suretle Ordu’ya daha evvel geldi.”[ix]

Giresun Rumları çok erken tarihlerde yabancı ülkelerin korumasına girmişlerdir. Soyadı off ile biten kişiler muhtemelen Rus korumasındadırlar. 1922 tarihinde koruma altında olanlardan da bir eser kalmamıştır. Bu sırada Topal Osman Bolşeviklerle samimi ilişkiler geliştirmekte, silah ticareti yapmaktadır.

13Aralik1928
Mübadeleye tabi olmayanların el konulan mallarının satışı 13 Aralık 1928

Kemalist dönemde, Yeşil Gireson sayfalarında el konulan Pontos Rumlarının ve Ermenilerinin mallarının mezatta satılmakta olduğunu görüyoruz. Bir başka devletin korumasında olanlar ve Ortodoks olamayan Rumlar mübadele dışındadır. Mübadil olmayan Pontos Rumlarının malları da mezata konu olup satışa çıkarılan mallar arasındadır. Mahkeme adı altındaki infaz timleri olan İstiklal “Mahkemeleri”nde katledilen kişilerin malları da mezatta satışa konmuştur.

malmezat
El konulan malların mezatta satılışı

Topal Osman’ın yanında önemli Teşkilat-ı Mahsusa elemanları da komuta düzeyinde Giresun’dan geçmiştir. Ege’deki Rum pogromlarını yönetenlerden Kaymakam Pertev Bey (General Demirhan) ve Komitacı Kazım (Kazım Yurdalan- Erzurum Belediye Başkanı) bunların arasındadır.

Topal Osman’ın sonu, her maşa’nın misyonunu tamamladığında olduğu gibi hüsranla biter. Bu son Meclis zabıtlarından yarım sayfada özetlenir:

“OSMAN B. (Kayseri) — Hunhar Osman hakkında mühim bir takrir vardı. Onu Okuyu­nuz.

Riyaseti Celileye

Müdafii din ve vatan ve istiklâl olmasın­dan dolayı şehidedilmiş olan Ali Şükrü kardeşimizin Kaatillerinden olup bu sabah Çankaya’­sındaki ikâmetgâhında yapılan müsademe [çatışma] neti­cesinde mecruhan [yaralı] derdest edilmiş [yakalanmış] ve ahiren [sonrasında] gebermiş olan kaatil, hunhar Kaymakamı Topal Osman’ın Meclis kapısı önünde salben [asarak] teşhir edilmesini teklif eyleriz. 2 Nisan 1339 [1923]

Van Bayezid Kayseri
Haydar Şevket Osman Zeki
Kırşehir Erzincan Trabzon
Sadık Hüseyin Celal
Dersim Kastamonu Erzurum
Ramiz Hulusi İsmail
Genç Dersim Canik
Fikri Mustafa Süleyman
Canik Karahisarı Sahib       Sivas
Ahmet Nafiz M.Şükrü  

Ziyaettin

İsparta Sivas
Nadir Emir
(Kabul sadaları)

 

 

REİS — Kabul edenler lütfen ellerini kaldırsın Salben teşhiri müttefikan [itt kabul edilmiştir.

SALİH Ef. (Erzurum) — Buna el kaldırmıyan şeriki [ortağı olarak] cürmolacaktır [suçlanacaktır]. (Müttefikan ses­leri)

HÜSEYİN B. (Erzincan) — Millet çok ya­şasın!”[x]

topal osman'ın salben teşhiri
Topal Osman’ın Salben teşhiri

Bu arada hatırlatmadan geçmeyelim Topal Osman öldürüldüğünde 500.000 lira miras bıraktığı 1 Nisan 1923 Günlü Vakit Gazetesinden bildirilmektedir.[xi]

Giresun bir anlamda Türkiye’de sermayenin Türkleştirilmesinin /müslümanlaştırılmasının bir laboratuvarı olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye iktisat tarihlerinde es geçilen ya da görmezden gelinen sermaye transferi Giresun özelinde açıkça görülmektedir. Giresun merkezdeki 3.000 Ermeni ile 8.500 Pontoslu Rum ve tarihsel topraklarından kazınmış birikimlerine el konulmuştur. Bu bakımdan Giresun tarihi bir anlamda sermayenin kara tarihidir. Topal Osman, Pontos’un kalbi Giresun’da bu “kara tarihi” özenle yazan II. Jön Türk figürüdür.

 

giresun 1320 1
Annuaire oriental 1914

 

1914 yılında Giresun’un sosyal ve iktisadi yaşamı (Annuaire Oriental sh. 1520-1524)

Alkollü içkiler

Pavlidis

Kibrit

Cacoulidés (George) (The), Eşref Sarı Mahmut Zade, Hafız Mehmet esad Kara Mahmut Zade

Hochastrasser et cie.

Antikacı

Eucarpides Plychonis

Silahlar

Hacı Ahmet Zade Hafız Ömer

Mimarlar

Collaro Pierre

Hermides (Dem)-Tchouche Chaharalambe

Tchouche Sava-Valsamaki

Avukatlar

Aftonidis Efendi- Hermidés Panayottis

Molla Zade Ali Ağa- Toros Efendi

Zorian Apik Efendi

Banques/Bankalar

Osmanlı Bankası Dir. C. Sadoch

Ziraat Bankası Hacı Ali Zade Kosif Ef.

Manque Franco Turque Hrachia maral Garibian

Kereste Yapı Malzemeleri

Delicaris (Nicolas)-Keakuloğlou Fréres

Mavridée Fils(G.P.)

Zarifi (I) Dir. Mossiadés (G)

 

Banquiers/ Bankerler

Mavridés(P) Fils-Pisani[dis] (Georges C.)

 

Tahıl

Cacoulidés (Georger th.)

Hafız Mehmet Esad Kara  Mustafa Zade

Karamvalis et Cie, Surmelis (Jourdain J)

Döviz Büroları

Emirza Fréres-Mazmanian (H)

Ohannessian Fréres- Ozanian (Nichan)

Soumoundjian (A)

Spathoupoulo (G.V.)-Tabakdjian (M)

Kulüpler

Türk: Hürriyet ve İtilaf, İttihat ve Terakki

Ermeni: Sosyal DemRum: okrat Hentchakian, Tachnaktzioutioune,

Rum: Argonafti

Deniz kazası Hasar experleri

Cacoulidés (C.N.)

Sharighian (Oh)Hochstrasser et cie

Khidichian (H.K)- Khidichian (M)

Pisani[dés] (G:C.)- Sourmelis (J.J.)

Vélédian (Agop A)

Commissionaires/Simsarlar

Bedlian, Shahrighian (Ohannes)

Hochstrasser et cie, Karaghousian (A) ef Fréres

Khidichian (H.K)- Khidichian (M) Fils

Küçük Zade (M)-Narlian (Kircor)

Papadopoulo (N) Fréres, Pavlidés (Const. Cyrille)

Pisani [dis] (Alex C.)- Pisani [dis] (Charlie A.)

Surmelis (J. J.), Spathopoulos (I) Fils

Tokatlian (M.G.) etnegociant, Surmelis (J. J)

Vapur Şirketleri

Deutsche Levante Unie, Hoehstrasser et Cie’, agents., Gumuchdjian. A. Vélédian, agent.

Lloyd Autrichien, Algardi (G ) agent

Messageries Maritimes, Genna T., agent. Narigazione Gie ltaliana,Genna T., agent. Nurddeutscher lloyd, Hochstrasse et Cie,ag. Paquet et cie, Pylossian M, agent.

Russe de narig a vapeur et de commerce, Collaro (André), agent. , Yannoulato Frères, N.

Papadopulos Fréres,agente

Kunduracılar

Alexandridés L ).—Anastassiadès (Ant.). Kambouroglou (G). kokmanian (M).

Macridés (EL). Pliilippidés (H)

Tomassian (K).—Tompoulis (Eust ).

Tompoulis (Eutropius).

Tatlıcılar

Ekonomidés (Lazarus

Hamza ZadeHüsni- Tchakirian (Hatchik)

Boya Cila İşleri

Makridés (Basilé S.)

Panides (M) – Spathopoulos (G)

 

Cuirs / dericiler

Anastassiadis (Anesti).

Indjéyan (Dan.).—Khidichian (H. K.)

Macridés (N.S.).

Spathopoulos (D.) Fils.

Spathopoulos (G. V.).

kunduracı mobilyaları

Anastassiadis (Anesti).

Indjeyan (D.).— Macridè (Nicolas).

sömürge ürünleri

Cacoulidés (Georges Th.).

Cacoulidès (N. Th.) Caramvalis (M. P) et Cie

Haci Ahmet Zade Arif.

Hafız mahmut  Essad Kara Mustafa Zadé.

Pallassoff (Basil).

Sarı Mahmut Zadé Eşref.

Sourmelis (Jourdain J.).

elbiseciler

Ghougaasian (D).

Khaténeasian (Léon),

Odahachian (Karink).— Seridjenian (P) Tchirdaklian Frères.

damıtıcılar

loannidés (Aristide).

oteller

Constantinople, tenu par Mouhacir Ağa

Houriet, tenu par Pacha Reize

Kérasunde, tenu par Cacoulidés.

Mer Noire.tenu par Mietaxsopoulos (Lazaros) SeIonique, tenu par Dicran Zorian.

Théophilo-Palace, tenu par Théophilos

çuhacılar

Féloukidés (N. S.) et Cie.

Ipranossian Frères.

Papadopoulos (C. N.).

Tcbihlakian (V. et V.).

Valavanis (Georges).

zeytinyağcılar

Cacoulidés (Georges.Th.).

Hafiz Mehmet Esad Kara Mustafa Zadé

Karamvalis (M. P.) et Cie.

Pallassoff ( Basile).

Sarı Mahmut Zadé Eşref.

Sourmelis (Jourdain J.).

 

girişimciler

Société Générale d’enterprises

dikiş makineleri

Singer, Dédian (K.), agent. Basile Calvocoressi, secretaire-caissier

bakkallar

Baron-Vartian (Vahram).

Chrissopoulos Frères. Gümüşoğlu (Mehmet Ali). Narçin Zadé – Phocaidis (Jean).

manussa kumaşçı

Galonian (Arom). ctures

Karagheuzian (Papel).— Odabachianan férres

Farines -import de / un ithalatı

Baron Vartian (Artin).

Baron Vartian (Ohan).

Baron Vartian (Toros).

Cacoulidés (Georges Th.). — Delicaris (A.). Delicaris (M.).

Eşref Sarı Mahmut Zadé. Guetchian Frères.

Hafız Mehmet Esad Kara mustafa Zade

Narlian Kirkor_ Pisani[dis] (G.C.)

Palassoff(B)- Sourmelis (J J)

Manufactures/manüfüktür

Adjadj (Youssouf),

Atmadjidès (D).— Atmadjidès (K. S.). Atmadjidés (Costi). Baghdadlian (Manoug H). Dadian (Sarkis).— Delicaris (Haral. B.). Féloutikidès (N. S.) et Cie.

Gulemirian (Agop).

Gulémirian (Oh.) et Fils.

Hacı Ahmed Zadé Saleh.

Hourbiliadés (Elie P.) et Fils.

Hussein et Luzaros.— Ipranosaian Freres.

Khidichian (Ohannès).

leptourgos Frères.—Osman Zeki et Cie

Papadopoulos (C.) et Tchorbadjoglou- Pappadopoulo (N.).— Puppadopoulo (J )

Sari Alemdar Zadé Hafız et Cie.

Soulemezidès (k.) Fréres.

Stefanidès (L. et Sp.)

Tadjali Zadé Temel.

Tahakjian (Hovhannès). Teherkezian (Archam). Tcbihlakian (Kalust Man.) Tcbihlakian (Vartan).

Tchirdaklian Fréres

Varytimos (Nicolas)- Xantopoulos (H)

Doktorlar

Aslanidés (ElieS)-Baron Vartanian (Nichan)

Eyub Mehmed Efendi, Belediye.

Deligeorge (C)-Malcosti (Arist.)

Papadopoulos (Chr.)- Saoulidés (N)

Seraidarian (Mihran)-Sefanidis (P)

Kırtasiyeciler

Ahmet Nafiz Zade

Ahmet Çimşit Zade

Hafız Hacı Ahmet Zade

Narlian (V)-Papadopoulo (Anastase)

Baskı yazma mendil (kalemker)

Cacoulidés (A) fréres

Değirmen

Mavridés (G.P.) Fils

İthalatçı tüccarlar

Baron Vartian (Artin G.)

Baron Vartian (Ohannes)

Cacoulidés (Georges Th.)

Caramvalis (M.I)et Cie.

Delicaris (Arist.) – Delikaris (Mildi)

Eşref Sarı Mahmut Zade

Hacı Ahmet Zade Arif

Khidichian (H.K)- Mavridés (G) Fils

Mironidis (G)- Palassof (Basil H.)

Pavlidés (G.C.)

Pisani [dis] (Alex C.)- Pisani [dis] (Charlie A.)

Pisani [dis] (Ch.A.)- Pisani [dis] (Georges C)

Surmelis (J. J.),

Spathopoulo (G)

Tokatlian (M.G.)

İhracatçı Tüccarlar

Alexandridés (N et P.),

Cacoulidés (Georges Th.)

Avestopoulos (D)- Cacoulidés (A) Fréres

Eşref Sarı Mahmut Zade, Hafız Mehmet Esad K. Mustafa zade, K. Mustafa Z. Mustafa Asım

Hermidés (Paralampos Th.),

Hourbiliadés (Elie P) et Fils,

Hochstrasser et cie,

Jamagotchian (Bedros K),

Kalpidis (lazaros),

Khidichian (M) Fils

Leptourgos (M.G.)-Mironidés (G)

Palassof (Basil H.)- Pavlidés (G.C.)

Pavlidés (G.C.)- Pisani [dis] (Alex C.)

Papadopoulo (Ep),

Papadopoulos (N) Fréres

Pisani [dis] (Ch.A.)- Pisani [dis] (G. C.)

Seitanidès (P.) Frères.

Sourmelis (J. J.) — Spathopoulo (P) Fréres

Spathopoulo (D) Fils.,

Spathopoulo (P.) Frères.

Spyridès (Anesti P). ,

Stefanidis (L. Et Sp.).—Tokatlian (M. G.). Tombouli Frères.—Tchitnoglou (Ant ).

Veledian (Agop A.).

Kumaş ve giyecek dükkanları

Elefthériadès Fils.

Kambouroglou (Georges).

Tompoulis (Georges).

Yumurtalar

Cacoulidis Frères. —Pavlidès (G. C.), ihracatçı

Sigara kağıdı

Pavlidès (Const. Cyrille), ithalatçı

Deri

Eşrref Sari Mahmut Zade. Emriza Frères.

Khidichian (H.K.) .Tokatlian (M. G.).

Eczacılar

Baron-Vartian (E.).-Christos.

Kilidjian (Vartan).- Tchilchckian (A.).

Balık

Jamagotchian (Bedros K.).

Lokantalar

Lazari (Charalambos).

Pappadopoulos (Pantcho)

Hırdavat ve züccaciye

Anastassiadès (Lazaro).

Haci Ahmed Zade Hafiz Ömer.

Indjéian (D.).—Kelledjian (Roghos).

Ohanessian (B. J.) et Fils.

Ohanessian (N.).

Oustabachian (Arakel H.).

Papadopoulos (N. J.).— Pappadopoulo (A.;. Xanthopoulo (Th.).

 

Buharlı kereste bıçkıhaneleri

Aksu’da işletilen Mavridès.

Kulak Kaya, Zarifi (L.)et lPisani [dis](G. C.), işletmeci; Moïssiadès (C.), müdür.

De Kiarour-Hendek[?] Delicaris (Nicolas), işletmeci

Terziler

Diamandidès : A.).— Jamgotchian (Herant). Panidés (P.).

Papadopoulos (Jean).— Sféropoulos (N.). Spartiadés (D.)-Spiridès (N. P.).

Valavanis (Georges),

Tabakhane

Spatopoulos (Georges V.) et Fils.

Kuru temizlemeciler

Kirkkesselian (E. E.) Frères

Pencere Camları

Kelledjian (Boghos).

Khidichian (H. K.)

Sourmelis (J. J.).

Şarap ve Likör

Lazopoulos—Papadopoulos (Ep).

Pavlidès (Coust. Cyrille).—Zarotiadès (D.)

Sigorta

Aachen et Munich, incend.,

Hochstrasser et Cie, agents.

Société Cie d’assur. ottomane, Pisani[dis] (Alexandre C.), agent.

Alliance de Gènes, vie, Khidichian (H. K.), agent, Anatolie d’Athènes, vie, Pisani [dis](Charles A.), agent.

British-America, Politès (Dem), agent. Commercial Union, inc.,Cacoulidès (Const.), agent.

Consortium (The), Cacoulidès (Const), ag. Continentale, marit., Khidichian (M.) Fils, agent. Dacia Romnnia et Nationale Prussianne, Sourmelis (J. J.), agent.

Kihnili d’Athéné, inc. et vie, Sourmélis(J. J.), agent.

Fédérale, marit. Cacoulidès (C. N.), agent. Francfortoise, marit, Cacoulidès (C. N.), agent. General, inc., G. P. Mavridès, agent.

Gresham, vie, Papadopoulo (N.) Foires, agent. Guardian, inc., Papadopoulo (N.) Frères, agent. Internationale, marit., Cacoulidès (C. N.), agent. Internationale Belge, maritime, Badlian (Vahan), agent.

La Constancia, marit., Pisani[dis](Charles A.), agent.

Lancashirt et Cheshire, inc. et marit., Khidichian (M.) Fils, agent.

Devamı yanda…

devam

Law Union et Rock, vie, Khidichian (H.K.), agent. Lloyd Allemand, marit., Hochstrasser etCie, agent.

Lloyd International, maritime. Néofitos (Alex. N.), agent.

Lloyd Méridional, marit., Pisani[dis] (Charles A.), agent.

Mutuelle Lyonnaise, Evrenian (Artin), agent. National British & Irish Miller’s, incendie. Neofitos (Alex. N ), agent.

National Coopérative, inc. et marit., Khidichian (M.) Fils, agent.

Nationale-Vie, Néofitos (Alex. N.), agent.

New-York, vie, Chahrighian (Ohannès),ag. Orient (L), vie. Pisani[dis] (Ch. A ), agent. Phœnix of London, Pisani[dis] (Georges), agent. Première Société Hongroise, Sourmelis(J. J.), agent.

Providentia, maritime, Chahrighian (Oh.), agent. Provinces-Réunies, vie, Vélédian (Agop), agent. Royal Erchange. inc., Leptourgos (M), ag.

Rossia [La), Palasaoff (Basile), agent.

Union de Paris, inc.-vie, Vélédian (Agop), agent. Universo, marit., Chahrighian (Oh.). agent. Victoria de Berlin, vie, Cacoulidès (C. N.), agent. Western, inc., Khidichian (H.R.), agent.

 

giresun 1520
Annuaire Oriental 1922

 

1922 yılındaki Giresun’un sosyal ve iktisadi yaşamı  (Annuaire Oriental sh. 1320-1321)

 

Kibrit

Hochstrasser (J.J.)& co.

 

Şekerciler-Tatlıcılar

Hamzazade Hasan

Silah

Hacıahmet Zade hafız

Deri

Ali Ağazade Hacı Mehmet

Sigorta

Aachen Munich

Socvild d.de Cconstantinople

Financiere I.imperiale ottomans

Levante Hasan Yazıcı Zade Hüseyin

Duyunu Umumiye idaresi

Müdür Hasan Efendi

Emin Efendi

Azmi Efendi

Avukatlar

Cemal Efendi-Hamzazade Adil- Mustafa Efendi

Sarraflar

Hacı Eminzade Emin

Hasan Yazıcı Zade Hüseyin ve Beyazıt z. İsmail

Hattatzade Hacı Ali

 

Bankalar

Osmanlı Bankası- R. Glavany

Ziraat Bankası- Hüseyin efendi

Yayıncılar

İmpremerie National

Direktör. Cemil Bey

Tahıl

Feridunzade Hacı Hasan

Gazeteler

Yeni Kerasunde- Cemil Bey

Deniz Kazasaı Hasar Experi

Hochstrasser (J.J.)& co.

 

Doktorlar

Şaban – İsmail

Buharlı Vapur Şirketleri

Llyod Triestine-G. Balovich

Sociale İtailiane-G. Balovich

Sociale Ototomane de navigation-Hüseyin Ef.

 

 

 

 

Tüccarlar

Abazazade Hafız Mehmet

Anaforzade Kardeşler

Feridunzade Hacı Hasan

Hacı Ahmet Zade Arif

Hacı Emin Zade Emin

Hacı Emin Zade Esad

Hasan Yazıcı Zade Hüseyin ve Beyazıt z. İsmail

Kır Zade Şevki

Hochstrasser&co

Hochstrasser (J.J.)& co.

Küçükzade M.

Larçinzade Hakkı&Mehmet bey

Selim&asım

Tomaç Zade Dursun

Yusuf Acaci

Zekeriya Kaptan Zade Şükri

 

Eczacılar

Şaban -Nationale

Hırdavat ve Züccaciye

Hacı Ahmet Zade Hafız Ömer

Tütün [Reji]

Müdür Hakkı Bey

Pecere Camları

Hochastrasser (J.J.)& co.

 

[i]Hayk Açıkgöz, Anadolulu bir Ermeni Komünistin Anıları, Ed. Attila Tuygan Belge Y. 2006

[ii]Sait Çetinoğlu, Exterminators Yok Ediciler ve Erdemli Müslümanlar, Péri Y. 2011 s 86

[iii]Vartkes Yeghiayan, Malta Belgeleri, çev. Jülide Değirmenciler, Belge y.2007 s 458

[iv]Vartkes Yeghiayan, Malta Belgeleri… s 380-381

[v]Vartkes Yeghiayan, Malta Belgeleri… s 382-383

[vi]Vahakn N. Dadrian-Taner Akçam, Tehcir ve Taktil, Divan-i Harbi Örfi Zabıtları, Bilgi Ün. 2008 s 705-710

[vii]Halil Erhan, 1915’ten 1980’e Karadeniz, Ermeniler, Eşkıyalar, İnsanlar, Yaşamlar. İletişim. 2015, s 97

[viii]Halil Erhan, 1915’ten 1980’e Karadeniz…, s 111-120

[ix]M.Şakir Sarıbayraktaroğlu, Osman Ağa ve Giresun Uşakları Konuşuyor, İstanbul 1975. S 105-106, (kitap bir kamu kurumu olan Fiskobirlik desteğiyle yayınlanmıştır.)

[x]https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_dergisi_pdfler.birlesimler?v_meclis=1&v_donem=d01&v_yasama_yili=4&v_cilt&fbclid=IwAR2dMuf2CIRzHZ-k5YDRbpgzXspkX71qJxayQpnmwbJICbtCAuJrBkx5FtU

[xi]https://ozhanozturk.com/2017/12/12/topal-osman-cetesi/

İlk yorum yapan siz olun

Bir Cevap Yazın