14 Şubat Perşembe-DİYARINTARAÇ:
Bu yortuda, İsa Mesih’in doğumunun kırkıncı günü ve Mabette sunulması anılır.Hristiyanlık öncesi ateş tanrısı Mihr veya Dir tanrısına sunulan ateşe tapma kültürü ve törenleri, Hristiyanlik döneminde halkın ”Ateş Gecesi”, ”Hıdrellez” , ”Derindez”, veya ”Drindez” diye bildiği DİYARNTARAC diye adlandırdığımız , İsa Mesih’in doğumunun 40.cigününde Tanrı’nın huzuruna, Mabette sunulmasi anlamında kutlanan ve Ermeniler tarafindan çok sevilen anlamlı bir yortudur.
16 Şubat Cumartesi-AZİZ SARKİS KOMUTANI ANMA GÜNÜ:
Aziz Sarkis Komutanı, oğlu Mardiros ve 14 cesur askerleri anma günü:
Aziz Sarkis, Ermeni dünyasında, çok sevilen azizlerinden biridir, evlenme çağındaki genç erin rüyalarında eş adaylarını görmeleri ile ilgili anlatımlarla da çok tanınır.Aziz Sarkis’in (Sergıus-Sercius), aslen Kapodokya doğumlu Roma ordusunda görevli ve Hristiyanlık inancına sıkıca bağlı ,imanlıbir komutan olduğu söylenir.
Dini bütün bir Hıristiyan olan Ordu Komutanı Sarkis (Sergius – Sercius), İmparator Konstantin 1.inılımlı ve hoşgörülü din politikasından esinlenerek, pagan olan Roma İmparatorluk Ordusunda Hristiyanlığı vaaz edipyaymayave misyonerlik yapmaya başlar ve çoğu kişiyi Hristiyan dinine çevirir. Ancak, Roma İmparatorluğunun son Putperest İmparatoru olan Julianos’un tahta gelmesi ile durum değişti, ılımlı politika yerini, Hristiyanlığa karşı katı, sert ve baskı politikasına bıraktı, Hıristiyanlar şiddete ve işkenceye maruz kaldılar :Komutan Sarkis zor durumlara ve sıkıntılara düştü ve oğlu Mardıros ile ülkeyi terk etmeye karar verdi ve Hıristiyan bir ülke olan Ermenistan’a gitti, orda Ermeni Kralı Büyük Dırtad’ın torunu Kral Diran’ın hizmetine girdi (342-350): Bu arada, Roma İmparatoru putperest Julianos veorduları Doğu ve Kafkas ülkelerine kadar ulaşmışlardı. Ermeni Kralı Diran Hristiyan olan ülkesini işgal tehlikesinden korumak için, Sarkis’in İran’a gitmesini önerdi:
Pers (İran)kralı Şabur 2.(Sebuh)( 310-379),Sarkis’içok sıcak karşıladıve onu ordusunda komutan olarak görevlendirdi: Ancak, dini bütün bir Hıristiyan olan Sarkis burada da Hıristiyanlığı yaygınlaştırma çalışmalarına devam edince, Zerdüşt (putperest)olan bu ülkede de Sarkis’in durumu vahamete doğru sürüklendi: Pers Kralı Şabur, Sarkis’e ve oğluna Tapınaklara ve Ateşe tapmaları ve onların önünde ibadete durmaları emirini verdi, Aziz Sarkis bu emri red etti,karşı çıktı ve Hıristiyan olarak kalacağını açıkladı, bu nedenle önce oğlu Mardırosöldürüldü ve kendiside zindana atıldı,daha sonra ise kafası kesilerek idam edildi:Aziz Sarkis’in cesedini,kendine sadık14 cesur asker tarafındatoprağa verildi ,bu nedenle de14askerleridam edildiler :
Ermeni Kilisesi, Hristiyanlık adınahayatını feda eden Sarkis Komutanı ”Aziz” olarak sınıflandırmış, ”Sevgi”simgesi, ”Gençlerin” hamisiolarak kabul etmiş ve onun anısını ” Aziz Sarkis ,oğlu Mardiros ve 14 askerler” yortusu adıyla ,her sene Ocak – Şubat aylarında dini ayinlerleanmaktadır: Bu yortu,halk arasında ise şenlik ve törenlerle bayram şeklinde kutlanmaktadır:
Gelenk olarak ”Aziz Sarkis Yortusu” öncesi haftasında 5 günlük ”Aziz Sarkis Oruç” tutulur : Ermeni kilise dünyasında,bu oruç ,aynı zamanda senenin ilk oruçudur :
Ermeni halkı,yılların akışı içinde, çok sevdiği Aziz Sarkis Komutan(Surp Sarkis Zoravar) ile ilgili gelenekler ve adetler yaratmış ve bunları asırlardır yaşatmaktadır:
Anlatımlara göre, Komutan Sarkis, bir gençe aşık olan fakat bir türlü aşkına kavuşamayan bir genç kızı, beyaz atıyla sevgilisine kavuşturduğu söylenir:
20 Şubat Çarşamba:AZİZ PEDER ĞHEVONT ve ŞAHİTLERİ ANMA GÜNÜ:
Aziz Ğhevontyan Şahitlerin Yortusu, 451 yılında Avarayr meydanında Vartanants muharebesine katılan ,Hristiyanlığı özümseyen ,başta peder Ğhevont Yerets ve arkadaşları olmak üzere cesur ve fedakar Ermeni ruhanilerin, dinleri ve inançları nedeniyle tutuklanarak İran’a götürülüp ,din değiştirmeleri için dayatılmalara ve dayanılmasz çok ağır işkence ve eziyetlerle maruz bırakılmalarına rağmen ,inanç ve imanları adına canları pahasına Hristiyanlık dinine ve ilkelerine sadık kalmaları sonucunda katledilişlerinin anma günüdür.
28 Şubat Perşembe: AZİZ VARTAN KOMUTAN ve VARTANYAN ŞAHİTLERİ ANISINA:
Ermeni dünyası her sene ,büyük Oruç(perhiz) öncesi , Ermeni tarihinde varoluş bağlamında hayati ve inkar edilmez rolleri olan,”Aziz Vartanlar”(Surp Vartanank)adı ile tanınan,savaşta hayatlarını kaybeden kahramanlarını anar. Ermeni dünyası,”Aziz Vartanlar”(Surp Vartanank) demekle, Komutan Vartan Mamigonyan komutasında 451 yılında Avarayr meydanında, zamanın zerdüşt Perslere karşı ”İman ve Vatan”uğruna savaşarak canlarını veren 1036 milli kahraman atalarını saygı ve şükranla anar:
3 Mart Pazar:PUN PAREGENTAN-BÜYÜK ORUÇ(perhiz) AREFESİ:
Ermeni dünyası her sene , Büyük Oruç’un arefesinde (Şubat–Mart) Pun Paregentan adı altında karnavalı kutlar : Günbatımıyla Medz Bahk’a (Büyük Oruç-Büyük Perhiz) girilir :Bu tövbe dönemidir, amacı dua ve oruçla(perhizle) yürekleri ve iradeyi sınayıp,iç dünyalarını yenileyip ,inananları Diriliş Yortusu’na hazırlamaktır : Pun Paregentan’da yenir, içilir, eğlenilir , çeşitli kılıklara bürünüp, komşulara, arkadaşlara şakalar yapılır ve eğlenilir: 2019 için bu gün, 3 Mart Pazar günüdür ,Paragentan(Karnaval) ve Büyük Oruç(Perhiz) Arefe günüdür :Büyük Oruç(Büyük Perhiz) 7 hafta (48-50 gün) sürer ,2019 tarihli senede bu süre 4 Mart 2019 tarihinde başlar, 20 Nisan 2019 tarihinde son bulur: Bu sürede hayvansal gıda alınmaz , günde tek öğün, akşam duasından sonra sadece sebze ve tahıl yenir. Düğün yapılmaz, eğlence düzenlenmez ; Hemen her kilisenin özel günü vardır, buralarda ayinler yapılır, halk kiliseleri ziyaret eder Büyük Oruç’ta dargınlar barıştırılır, yoksullara erzak yardımı yapılır:
Paregentan’a batıllılar ”Karnaval” derler,Türkçe karşılığı ise ”İyi ,Doğru ve Çoşkulu Yaşam” denilebilinir:
Büyük Oruç dönemi ,manevi anlamda RUHSAL TEMİZLENME ve kendini dünyevi bazı nimetlerden (zevklerden) irade güçüyle belirli bir süre MAHRUM ETME veya ”Feragat Etme” dönemi olarak algılanır.Büyük Oruç’un son haftasında, Diriliş Yortusu öncesi ”Kutsal Hafta”, dönemi başlar,bu dönemde ,Mütevaziliğin , Hoşgörünün ,Merhametin, Acılara ve Zulümlere direnebilmenin ve dayanmanın erdemi öne çıkarken,Muhbirliğin, Düzenbazlığın,Nankörlüğün, Vefasızlığın ve benzeri tüm insani zaafiyetlerin, ”Affetmek ve Bağışlamak” erdemi ve ulviyetinin vurgulandığı 7 gün süren bir dönemdir: Her bir günün derin anlamı ve öğretisi vardır.
Kutsal Hafta, Isa Mesih’in zeytin dalıyla Kudüs’e girdiği günün ”Dzağgazart”ın hemen akabinde başlar, ”Dzağgazart” sözcüğü,bizlere baharın gelişini, tabiatın yenilenişini ve güzelliğini anımsatır.
8 Mart Cuma :DÜNYA KADINLAR GÜNÜ.
7 Nisan Pazar:MERYEM ANA’YA HAMİLELİĞİNİN MÜJDESİ.
Müjde Yortusu (Avedum)
Bu yortu melek Kapriel’in bakire Meryem’e ,İsa’ya hamile kalacağı “Mujde”yi getirdiği günü anımsatır ve 7 Nisan tarihinde kutlanır. Aynı zamanda ,bu tarih Ermenistan’da “Annelik ve Güzellik Günü “olarak kutlanır.
14 Nisan Pazar:İSA’NIN KÜDÜS’E GİRİŞ PAZARI (Dzağhgazart)
PALMİYE PAZAR GÜNÜ YORTUSU
Büyük Oruç’un(Büyük Perhiz) son Pazar gününe ”Palmiye Pazar Günü”-(Dzağhgazart) denir,Ortodoks Apostolik Ermeni kilisesi bu yortuyu her sene ”Diriliş Yortusu” öncesi Pazar günü kutlar,2019 senesinde bu yortu 14 Nisan 2019 Pazar gününe rastlamaktadır.
Palmiye Pazar Günü(Dzağhagazart),İsa Mesih’in kutsal şehir Küdüs’e girişini simgeler: İsa Mesih, Kutsal Kent Küdüs’e girer, kendisini bilerce insan, elbiselerini onun yoluna sererek,hurma ve zeytin ağaçı dallarıyla selamlayarak sevgiyle karşılarlar:
Bu örnekle,Palmiye Pazar Günü(Dzağhagazart) kiliselerde söğüt veya zeytin ağaçı dalları takdis edilir ve halka dağıtılır.Yeşil zeytin dalı,Nuh zamanından beri, tufan sonrası güvercinin ağzında yeşil zeytin dalıyla gemiye dönmesiniyle ”Barış” ve ”Kurtuluş” un simgesi olarak algılanmaktadır.
Palmiye Pazar Gününün arefesinde kiliselerde ”Kapı Açma Ayini”(Tırnpatzik) yapılır,bu ayinin anlamı, Mesih’in,bizim ”Vıcdan”,”İstek”,ve ”Tövbe” lerimize göre bizleri ”Kurtuluş Kapısından” girmek nasip etmesi,dileği anlamını taşır
Bu yortunun hemen ertesi Pazartesi günü ”Kutsal Hafta”(Avak Şapat) başlar:
Dzağhgazart günü ayin sonrası kilisede zeytin dalları veya söğüt dalları dağıtma geleneği, İsa Mesih’in barış, huzur, kardeşlik ve sevgi ortamında Küdüs kentine girişini simgeler,halk bir sonraki bayrama kadar bolluk, bereket,başarı ve hayırlar getirir inancıyla saklar.
Bu yortu aynı zamanda, Ermeni Dünyasının Baş Patriği Katolikos Karekin 1’in,talimatıyla ”Çoçukları Kutsama Günü” olarak ilan edilmiştir:
Dzağgazart’ın arefesi akşamı kilisede ”Kapıyı Açma”(Tırnpatzik) ayini yapılır, bu tören aynı zamanda Isa Mesih’in ikinci kez dünyamıza geleceğini simgeler. Bu ayinde dualar okunarak 6 hafta kapalı kalan Kilisenin Kutsal Sofranın (Altar-Khoran) perdesi açılır:
15 Nisan Pazartesi. KUTSAL HAFTA BAŞLANGICI:
”Kutsal Hafta”nın pazartesi günüyle önümüze,İsa Mesih’in işkençe ve zülüme maruz kaldığı andan başlayan ve onun bedenini fiziki ölüme ,daha sonra da sonsuzluğa taşıyan kutsal ve anlamlı günlerle dolu bir haftalık süreçin giriş kapısı açılmaktadır:
Biz Kutsal Pazartesi günüyile ”İman”ın mucizevi güçünü ve kudretini, öğrenmeye başlıyoruz: Bunu ,bize İsa Mesih ”İnanıyorsan ,Dağı bile yerinden oynatabilirsin” cümlesiyle öğretir:
Kutsal Pazartesi,meyve vermeyen incir ağacının lanetlenmesi ve ibadethanelerin , ibadethaneleri pazar yerine çevirenlerden temizlenmesi günü olarak anımsanır:
Meyve vermeyen İncir ağacının anlatımında, ”Meyve”, hayırlı ve iyi şeyler üretilmesini, erdemli olmayı ve aynı zamanda da ”Meyve” veremeyenin, yani insanlığa hayrı ve yararı olmayanların ve aksini yapanların cezalandırılmasını simgeler:
Seyyar düzenbaz satıcıların ibadethanelerden uzaklaştırılması ise, dinin ticarete ve siyasete alet edilemiyeceğini,çıkar aracı olarak kullanılmayacağını ve ”İman”ın ter temiz saf olması gerektiğini simgeler:
16 Nisan Salı: KUTSAL SALI.
Kutsal Salı, İsa Mesih’in Zeytin dağında verdiği vaazı anımsatır:İsa Mesih , öğrencilerine verdiği bu vaazında ,Erdemli olmalarını, insanlığa hayırlı ve iyi işler yaparak hizmet etmelerini ve kendisinin ikinci defa dünyaya geleceğine hazır olmalarını öğütler:
17 Nisan Çarşamba: KUTSAL ÇARŞAMBA.
Kutsal Çarşamba,İsa Mesih’in ihbar edildiği ve ihanete uğradığı günü anımsatır.İsa Mesih’in öğrencisi Yuda tarafından 30 gümüş karşılığında ihbar ve ihanet edildiği günü simgeler:
18 Nisan Perşembe: KUTSAL PERŞEMBE(Zifiri Karanlıkta Gece Ayini).
Kutsal Perşembe, İsa Mesih’in 12 öğrencisi (Resullar)ile beraber son olarak sofraya oturduğu, bedenini temsil eden ekmeği ve kanını temsil eden kırmızı şarabı paylaştiği son sofrayı simgeler, o gün daha önce İsa öğrencilerinin kirli ve dikenli ayaklarını yıkayarak onlara ”Mütevaziliği” ,”Hoşgörüyü” ,”Uysallığı”,”Sadakatı”,”Sevgiyi”anlattı ve onlara ”Eğer, ben, öğretmeniz ve gözetmeniz olarak sizin ayaklarınızı yıkıyorsam, siz benim yaptığım gibi birbirinizin ayaklarını yıkamaya hazır olun” şeklinde öğüt verdi:
Kutsal Perşembe gecesi tüm Ermeni kiliselerinde yas İçinde, ”Karanlıkta Gece Duası ve Ayini ”(Khavarum)yapılır ve bu esnada kutsal sofra (altar-khoran)da yanmış 12 mum çember şeklinde ”Kutsal Sofra”(Altar-Khoran) ya konur ,çemberin ortasına da ayrıca yanan başka bir mum daha konur, Kutsal Kitab’ın her sefer okunuşunda yanan 12 mumdan biri söndürülür,ayin sonunda yanlız ortadaki mum yanık bırakılır: Ortadaki yanan tek mum İsa Mesih’i simgeler:
19 Cuma.KUTSAL CUMA .
Kutsal Cuma,bize 30 gümüş karşılığında satılan ve bir öpücükle ihbar edilen Hristıyan dünyasının en talihsiz ve üzücü olayını anlatır: Bu muhbirlik olayı,Hristıyan dünyasının tarihine ”Muhbirliğin ve İhanetin”,”Fesatlığın” ,”Sinsiliğin”,”Korkaklığın” ve”Çaresizliğin”,”Düzenbazlığın ”simgesi olarak,sonsuza dek lanetlenmiş ve silinmez bir şekilde damgalanmıştır:
Kutsal Cuma günü yaşanan olaylar,bir taraftan,”Sahte ve Adaletsiz Bir Mahkeme”, ”Adaleti Savunmayan Ellerini Yıkayıp Bir Kenara Çekilen Hakimler ve Avukatlar”ı ,diğer taraftan ise ”Birinin Eza ve Cefa çekmesini,”İşkence ve Zülüm” görmesini seyrederek mutlu olan kayıtsız insanları,öbür yanda ise ”Diken ve Kan”,”Ter ve Gözyaşı” içinde olanları anımsatır: Ve nihayet İsa Mesih’in,anlaşılmaz bir yücelik ve ulviyetle , kendisine eziyet ve işkence yapanlar için , ”BABA, AF ET BU İNSANLARI , ONLAR NE YAPTIKLARINI BİLMİYORLAR” diyerek Ulu Tanrıdan, onları af etmesini dilemesi tüm insanlığa bir ”HOŞGÖRÜ ve FAZİLET” öğretisidir.
20 değil 100 asır da geçse bu Ulviyet ,Sınırsız Hoşgörü ve Fazilet, Bağışlama ve Afedebilme Erdemi, İsa Mesih’in insanlığın huzuru ,kurtuluşu ve dünya barış adına bile bile kendini feda ederek fani dünyamızdan vedalaşması, insanlık için ayrı bir yaşam öğretisidir:
20 Nisan Cumartesi. KUTSAL CUMARTESİ,DİRİLİŞ YORTUSU AREFESİ.
Kutsal Cumartesi ise, sarsıntılı , sıkıntılı , kaygılı ve gizemli günler sonrasında ,huzur dolu bir sessizliğin bekleyişi içinde ,”KOĞGOTA” tepesindeki işkence ve zülümü,İsa Mesih’in İşkenceye giden yolu, Çarmıha Gerilmesi ve Taş Mezar’ın anımsanması ile geçen hüzün ve acı dolu bir gün olarak belirlenir.
İsa Mesih’in mezarı, sanki bugünkü dünyamızdan küçük bir resmi önümüze koyar gibi bir anlam kazanıyor:Tıpkı bugün, hapishanelerde suçlunun yanında, suçsuzların da tutuklu olması, mezarlarda günahsızın yanına günahkarın da gömüldüğü gibi..
İsa Mesih ,suçsuzluğunu ispatlayamadı,sahte ve adil olmıyan bir mahkeme ile ölüm cezasına çarptırıldı, mahkum oldu, ancak İsa Mesih fiziksel bedenini dünyamız topraklarına bırakarak , imamının güçü ve işlediği sevaplar ve yaptıkları iyiliklerin kudreti ile mezar taşını çatlatıp yardı,mezarından çıktı,ruh oldu, uçtu, sonsuzluğa karıştı.
21 Nisan Pazar.DİRİLİŞ YORTUSU:(Paskalya Bayramı)
Bu acı,hüzün,keder işkence,cefa,zülüm dolu günlerin ertesinde,”Yeniden Doğma”nın, Dirilmenin , Arınmanın başladığı coşku ve sevinçin yaşandığı DİRİLİŞ YORTUSU’nun Pazar günü (Paskalya Bayramı) gelir.
İsa Mesih,bize hayatı öğretmek için, bizim de kendisi gibi eziyet, işkence, zorluklar görebileceğimizi,haksızlığa uğrayabileceğimizi anlatabilmek adına kendisi işkence gördü, çarmıha gerildi, öldürüldü ama tekrar dirildi.
Eğer suçsuz isek , birilerine iyilik yapmış isek, sevap işlemiş isek ,hoşgörülü isek ,af edebiliyorsak, fedakarlık yapabiliyorsak,doğru işler yapabılmiş isek, haksızlığa da uğrasak, işkence de görsek, çarmıha da gerilsek, her şeye rağmen bir şekilde yeniden doğacağımızı ,semavi yaşamımıza devam edebileceğimizi, her hangi bir şeyle bizden sonrakilerin yolunu aydınlatabileceğimize inanmamız gerektiğini bize müjdelemek için İsa Mesih çarmıha gerildi, gömüldü ve Dirildi:
22 Nisan Pazartesi. ÖLÜLERİ ANMA GÜNÜ.
1 Mayıs Çarşamba. DÜNYA EMEKÇİLER GÜNÜ.
19 Mayıs Pazar. KUTSAL KHAÇ’IN KUDÜS’TE GÖRÜNME YORTUSU .
351 yılında, Kudüs’ün Zeytin Dağı semalarında kutsal Haç’ın muhteşem bir gorünüm belirdi. Ermeni dünyası, bu yortu günü, o muhteşem olay gününü anar.
28 Mayıs Salı. SARDARABAT MUHABERESİ ve ERMENİSTAN ‘IN BİRİNCİ CUMHURİYETİNİN KURULMASI .
30 Mayıs Perşembe.İSA MESİH’İN GÖĞE YÜKSELMESİ(Hampartsum)
Hristiyan inancına ve öğretisine göre İsa Mesih bedenen öldükten sonra dirilip insanlara ve öğrencileri Havarilere Küdüs’ün Zeytin Dağı semalarında göründükten sonra,ölümünün 40.günü göğe Tanrı’nın yanına yükseldiğine inanılır.Bu yortuda,İsa Mesih’in Tanrı’nın yanına göğe çekilmesi anılır.
9 Haziran Pazar.PENTAKOST (Hokekalusd)
Pentakost (Hokekalusd) yortusu Hristiyan aleminin önemli bayramlarından biridir. ”Kutsal Ruh” un havariler üstüne indiği gün olduğu kabul edilir, İsa Mesih’in diriliş yortusunun (Paskalya Bayramı) 50. gününde kutlanır.Kutlama tarihi değişkendir. Pentakost aynı zamanda 50. anlamına gelir.
Pentakost aynı zamanda ”Kutsal Üçlü Birlik”e, ( ”Baba, Oğul,Kutsal Ruh” İmanı) itaf olunmuştur:
23 Haziran Pazar: AZİZ EÇDMİYADZİN ANA KİLİSENİN TESİSİ(303)
Dr. med. Sarkis Adam.
İlk yorum yapan siz olun