“Bugünkü Dersimiz Kral Vağarş Olsun mu?”

Rehan Nişanyan

“Baba adı?”

“Ahmet” “Mehmet,” “Hasan,” “Vağarş.”

Ortaokulda en dehşet duyduğum an: babamın ismini sınıfın sessizliği içinde telaffuz etmek; hem de “ğ” yumuşak değil, Fransızca “r” sesi gibi sert.

Tarih dersi yoklamasında baba adı niye sorulur?  Ya da öğretmen soğuk soğuk bakmak yerine farklı birşey söyleseydi ne olurdu?

“Vağarş ilginç bir isim çocuklar.  Siz Pers kralları Vağarş’ları biliyor musunuz?”

“Hocam biz Ermeniyiz, Pers değil.”

“Evet kızım,  Kral Vağarşların sülalesi Ermenistan’ı yönetmiş olduğu için Ermeni ismi olmuştur Vağarş.  Arşaguni hanedanlığı denir kendilerine.”

Birden öğretmenin aklına parlak bir fikir gelir.

“Çocuklar, ne dersiniz, bugünkü tarih dersimizde bu konuyu işleyelim mi? Ne de olsa bölgemizin tarihi. Orta Asya dersimize yarın devam ederiz.”

Yoklamadan sonra öğretmen başlar anlatmaya.

“Birinci Vağarş’tan altıncısına kadar bu Pers kralları M.S. 51 ile 224 yılları arasında İran’da hüküm sürmüş.  52 yılında Vağarş I Ermenistan’ı işgal eder ve kardeşi Drtad’ı Ermenistan’a kral atar.”

Duvardaki harita üzerinde gösterir.

“Ermenistan’ın başkenti o sırada Artaşad, bugünkü Türkiye-Ermenistan sınırının birkaç metre doğusunda, Ağrı Dağına çok yakın.  Roma ile Pers imparatorlukları zaten Ermenistan’in egemenliği için hep mücadele etmişler. Vağarş’ın Ermenistan’ı işgal etmesiyle yine savaş çıkar ta ki 63 yılında Fırat nehri kıyısında Malatya yakınlarında Romalılar ve Persler arasında bir barış antlaşması imzalanır.  Bulunan çözüm şudur: bundan böyle  Ermenistan kralları Pers hükümdar ailesi soyundan gelecek ancak Roma imparatoru tarafından taç giyecekler.

Böylece 66 yılında Drtad I İtalya’ya seyahat eder ve Roma’da imparator Nero elinden çok şaşaalı bir törenle taç giyer.  Nero Drtad’a çok itibar gösterir, şerefine gladyatör oyunları ve tiyatrolar düzenlenir.  Romalılar yıllarca Drtad’ın taç törenini anlata anlata bitiremezler. Drtad da Ermenistan’a döndükten sonra başkent Artaşad’ın adını Neronia diye değiştirir.

Vağarşların İran’daki egemenliği 224 yılında sona erer.  Ancak aynı hanedanlığın Drtad’la başlayan kolu Ermenistan’da 200 sene daha hüküm sürmeye devam eder.”

Çocukların bazıları esner, bazıları saate bakar, bazıları gladyatör oyunlarına ilgi gösterir, biri “İtalya’ya kadar neyle gitmişler?” diye sorar.

Gerçekte ise Pers asillerinin Ermenistan kralı olup Roma’da taç giydikleri bir dünya çocuklardan gizlenmeliydi.  Kültürlü, meraklı ve bilgili bir insan olan babamın bile Vağarşların tarihini bildiğini sanmam.  Evimizde postadan çıkan zarfların üzerindeki isminin versiyonları bizi güldürürdü: Vagaraş, Vağaris, Vagraş gibi. Araştırmış olsaydık tarihte de aynı şey olduğunu görecektik.  Roma kaynaklarında Vağarş Vologases diye geçiyor, Perslerde ise Valarş, Balaş gibi şekiller almış.

İyi öğretmenimize gelince.  1970’lerde internetin yokluğunda bu bilgileri toplaması zaten insanüstü bir hayal kahramanı olduğunun ispatıdır.  Çocuklara bu zararlı bilgileri aktardığı için işinden atılmış. Yurt dışına göçmüş.  Yukardaki bilgilerin kaynağı olan Romalı tarihçiler Tacitus ve Cassius Dio’nun kitaplarını çocukların anlayacağı bir dile uyarlamakla uğraşmış bir süre.