<Özlem dolu kırık gönlüm için,başka hiç bir hikaye yok.
Naregatzi, Kuchak gibi ,alnı açık, kimse yok,
Dünyayı dolaşsan da,Ararad gibi zirvesi beyaz olan dağ yok.
Sonsuz şeref yolu gibi, ben Masis’imi sevyorum> :
Yeğişe Çarentz 13 Mart 1897 yılında Kars’ta doğdu, ailesi İran Ermenilerinden di. Yeğişe Soğomonyan-Çaretz öğrenimini önce 1904-1912 tarihleri arasında Kars’ın Cambazyan Ermeni okulunda aldıktan sonra Rus okulunda öğrenimine devam etti.
Hayatı boyunca halkının ,acılarını dindirmeye , çiğnenen umutlarının yeniden yeşermesi için savaş verdi,onların temel haklarının en güçlü yılmaz savunucusu oldu. Kalemi ile Emparyalizme karşı çıktı:
Birinci Dünya savaşına dayatma ve zorla sokulan halkının acı durumunu ,1915 kırımını, 1918-1920 yıllarında Kars’ta ve Erzurum’da yaşanan felaketleri ve dramları ,bizzat yaşayan Çarentz ,bu yaşadıklarını hemen hemen hepsini eserlerinde yansıtmıştır.
<<Çiçekler Rüzgarların Ninisiyle Başlarını Eğerler >> adlı eseri ile yazı hayatına atılan, Çarentz,kendini ,Vatanının geleceğine ve halkının özgürlük umutlarının yeşermesine adadı, bu duygularını ve yaşamını, 1915 yılında Kars’ta kaleme aldığı daha sonraları Tiflis’te yayınladığı <<Mavi Gözlü Vatan>> adlı şiirine yansıttı.
Çarentz halkının yaşadığı dramından etkilenerek, yanlızca kalemiyle savaşmayı yeterli bulmadı ve gönüllü olarak orduya kaydını yaptırarak cepheye gitti. Cephede, yurtlarından koparılan,acı çeken insanları bizzat gördü, onların dertlerine, cefalarına tanık oldu,bunlardan esinlenerek 1916 yılında <<Dante’den Masallar>> adlı eserini yazdı,ünlü ozan öbu eserinde yaşanan kırımın ve katliamın dehşetini, vahşetini dile getirirken talanı,yıkımı,yağmacılğı,tecavüzleri anlatmaktadır.
Yeğişe Çarentz halkının yaşadıklarının çok ağır etkisinde kalarak <<Vahakn>> adlı şiirini yazdı, ozan ,bu şiirini şu satırlarla bitirmektedir:
Hayatımızın temelleri
Düştü Uçuruma,
Kanlı, karanlık
Ve hala çatırdıyor:
Biz sessiz,şaşırmış,
Işıklarımızı söndürmüş
Kime,bağlamışız umutlarımızı ?.
Milli Rüya, Herkesin Şiiri, Çarentzname adlı şiirleri,Nairi Ülkesi adlı romanı, Kurban Ateş adlı dizi eserlerinden birkaçıdır.
Çaretz’in eserlerinde, genellikle Vatan sevgisi,Adalet ve Eşitlik ,Çiğnenen haklar, Yıkılan Umutlar,Ezilen Ruhlar, Özgürlük,Bağımsızlık,gibi konuları işlenmekte ve aynı zamanda, kendi iç dünyasındaki çöküntüler ve bunalım yansıtılmakatadır.
1930 ların Stalin işkençesi, zulmü ve hayatın çok ağır şartları Çarentzi özgürlük savaşında yıldırmadı ve susturamadı,halkının boynuna geçirilen dikta boyunduruğunu unutmayarak bıkmadan ve yılmadan Emperyalizme karşı bağımsızlık ve özgürlük için savaştı ve 1936 yılında << Hareketsiz Mermerden Bir Haçtaş Gibi Sessizlik Çok Korkunçtur>> dizeleriyle başlıyan 27 dizelik <Gomidas’ın Anısına> adlı şiiri ve <Sarı Yapraklar , Sanki gri gibi> adlı eserleri Gomıdas’a armağan etti.Çarentz zamanın en aydın simalarından biri olmuştur.
Yeğişe Çaretz 1937 yılınının Ağustos ayında Erivan’da tutuklandı,ne yazık ki onun yaşama tutunma arzusu ve çabası uzun sürmedi, 27 Kasım 1937 tarihinde Erivan Merkez Cezaevinde bir insanın yaşamayamıyacağı kadar çok kötü şartlarda hücrelerden birinde öldüğü söylendi, nerede gömüldüğü bugüne kadar bilinmiyor. Bazıların anlatımlara göre mezarı Erivan-Ecdmiazin yolu üstünde bir vadinin kenarında olduğu,bazılarına göre ise mezarının olmadığı söylenmekte.
Yanık ,gönlü acılarla dolu, yaşamı kasırgalarla geçen ölümsüz şairin adı, <Çarentzavan >adlı şehirle,<Çarentz Müzesi> ile, Erivan gezi parkında yükselen halkavi <Abide>ile,Cumhuriyet meydanı yakınlarındaki <Çarentz Okulu>ile ebedileşmektedir.
1967 yılından öncesine kadar Lusavan adı ile anılan Çarentzavan şehrinin girişinde ölümsüz şairin bir heykel, yükseliyor.
Yeğişe Çarentz kendini ebedileştirmek için şu satırları yazmıştır.
Ben şimdi bir şairim,
Benim adım Çarentz
Asırlardır canlı kalacak
Yukarlarda ve Ulu olacak.
Nurlar içinde yatsın , Ruhu şad olsun. Hatırasına selam ve saygı .
Dr.med.Sarkis Adam
Yaralanılan Kaynak: Haygagan Hartz- Hanrakidaran (Erivan 1996)
İlk yorum yapan siz olun