Ölümünün 127. Yılında Ermeni Mizahının Dehası Hagop Baronyan

(1843- 27 Mayıs 1891)

”Ermenilerin Molieri” olarak bilinen ve Osmanlı Devletinde ilk Türkçe mizah dergisi ”Tiyatro” yu  yayın hayatına sokan ünlü gazeteci ve deha mizah ve oyun yazarı Hagop Baronyan  6 Ağustos 1843 yılında ,yoksul bir ermeni ailenin çoçuğu olarak Edirne’de dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı,bu aralarda bir yıl Rum okulunda öğrenim  gördü ve Rumca öğrendi.

1864’de İstanbul’a yerleşti. Sekreter, aktar, öğretmen olarak çeşitli işlerde çalıştı ve toplum hayatının değişik yönlerini gözleme fırsatı buldu. Hevesli bir okur olarak bazı Avrupa dillerini, özellikle de dönemin İstanbul’unda büyük etkileri olan Fransızca ve İtalyancayı kendi kendine öğrendi. Osmanlı başkentinde yayımlanan çeşitli dergilere katkı sunarak yazarlık konusunda deneyim kazandı.

Baronyan,İstanbul yaşamını tüm yönleriyle ele alan, toplumsal kuruluşları, aydını, din adamını, tüccarı, hekimi, aile yapısını, çarşıyı, özellikle cemaatine mensup kişileri acımasızca eleştiren yazılarıyla tanınır.

Hiciv ustasının ,ilk özgün komedisi olan “Adamnapuyjn Arevelyan”’ı (Şark Dişçisi) 1869’da yayımlandı.  Görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu genellikle neşeli bir üslupta ele aldığı bu eser  2010 yılında tekrar basıldı.

1880-1881 yıllarında yayımlanan “Medzabadiv muratsganner”’de (Pek Muhterem Dilenciler) adlı hiciv romanında taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklandı ve bu niteliklerin aynı zamanda çeşitli sanatsal, profesyonel, dini ve zanaatkâr fırsatçılar tarafından sömürülmeye ne denli açık olduğuna da dikkat çekti.1887’de Khigar okurları için hazırladığı ”Çeyiz” adlı komedisi,ancak yazarın ölümünden sonra  yayınlandı.

Baronyon, ilk üç oyununun halka sunmak istememişti, ancak dördüncü eseri ”Bağdasar Ağpar” tamamlandığında ise Ermeni tiyatrosu, padişah 2.Abdülhamit’in   baskısı nedeniyle kapanmıştı, dolayısıyla oyunlarının hiçbirisi Baronyan yaşarken sahnelenmedi,fakat Baronyan oyunları, 1890’larda popüler olmuştu.

Baronyan’ın gazetecilik yaşamı 1871’de “Yeprad“‘da (Fırat) başyazar olması ile başladı. Gazeteciliği “Meğu” (Arı), “Khigar” (Bilge) gazetelerinde sürdürdü.

20 Mart 1874′te Tiyatro adlı Türkçe mizah gazetesini, 6 Nisan 1874′te ise çift dilli bir yayın olan ve (Ermenice-Osmanlıca) ve Ermeni harfleriyle basılan “Tadron”’u da çıkarmaya başladı. Osmanlı’da yayımlanan dördüncü Türkçe mizah dergisi olan ve haftada iki kez çıkan dört sayfalık ”Tiyatro” dergisinin tüm içeriği Baronyan tarafından oluşturuluyordu:”Tadron”, Ermeni cemaatine yönelik gündemin tartışıldığı ayrı bir saha idi, hafta da iki gün yayınlanmaktaydı ve Tiyatro dergisi ile ortak malzeme de içeriyordu. Her iki yayın da, 1877′ye kadar yaşamını sürdürebildi.  Baronyan’ın yayına hazırladığı  yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. Dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.