ՀԱՅՈՒ  ԵՐԳԻԾԱԿԱՆ ՀԱՆՃԱՐԸ ՅԱԿՈԲ ՊԱՐՈՆԵԱՆԻՆ ՄԱՀՈՒԱՆ 127-րդ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ԱՌԹԻՒ

27 Մայիս 1891-ին, ծայր աստիճան չքաւորութեան մատնուած եւ հիւծախտի (Թոքախտ) հետեւանքով  ուժաքամ եղած՝ Պոլսոյ մէջ առյաւէտ փակուեցան աչքերը մեծ  հայուն. 48 տարեկանին վաղաժամ եւ դժբախտ մահ ունեցաւ Յակոբ Պարոնեան, բայց միայն մարմնապէս հեռացաւ հայ իրականութենէն, որովհետեւ կարճատեւ իր կեանքով իսկ հայկական երգիծանքի հիմնադիրը կրցաւ նուաճել անմահութեան արժանի գրական հարստութիւն մը եւ մնայուն տեղ գրաւել հայ ժողովուրդի սրտին ու մտքին մէջ:

 

Նախնական կրթութիւնն ստացած է տեղւոյն Արշակունեաց վարժարանին մէջ։ 1857-ին, մէկ տարի կը յաճախէ քաղաքի յունական վարժարանը։

Ապրուստը հոգալու համար դեղագործի մը քով կ’աշխատի երկու տարի,ապա կը պաշտօնավարէ  ընկերութեան մը մէջ ,իբրեւ հաշուապահ։

Ան իր ինքնաիշխատութեամբ եւ անյագ ընթերցումով ձեռք բերած է լայն զարգացում եւ գրական հմտութիւն մը։1863-ին կը  գաղթէ Իսթանպուլ եւ կը դասաւանդէ Սկիւտարի   ճեմարանի մէջ, աշակերտ ունենալով Պետրոս Դուրեանը ։ 1871-թուականին կ’սկսի  ստանձնել զանազան հայ երգիծաթերթերու խմբագրութեան ու խմբագրապետութեան պաշտօնը: Երբ 1874 -ին կ’ստանձնէ  «Մեղու» թերթի  արտօնատէրի իրաւունքը , զոր զայն կը վերահրատարակէ որպէս «Թատրոն» երգիծաթերթ անունով ։ Իբր արտօնատէր  Պարոնեան թռիչք կու տայ իր խարազանող, բայց դաստիարակիչ   սրամտութեան, ծաղրելով շրջապատի յոռի բարքերը։

Տնտեսական դժուարութիւններու պատճառաւ, «Թատրոն»ը կը դադրի 1877-ին։

1879-ին կը սկսի աշխատակցիլ  «Լոյս» թերթին, որպէս զաւեշտական բաժնի պատասխանատու։ Իր գրութիւնները լայն հետաքրքրութիւն կը ստեղծեն, սակայն նիւթապէս  գոհացուցիչ  ձեւեվ չի վարձատրուելու պատճառաւ  Պարոնեան կ’ստիպուի ,«Լոյս»ի իր աշխատակցութիւնը դադրեցնել։

Տապանաքար մը չկանգնեցաւ անոր շիրիմին վրայ եւ շուտով մոռցուեցաւ անոր ճշգրիտ վայրը։ Հիմա արդէն անտէր կորսուած է հողակոյտն ալ:

Պարոնեան եղաւ բեղուն ստեղծագործ մը։  Տասնեակ հազարէ աւելի էջեր արտադրեց կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ, յատկապէս 1871-1888 տարիներուն։

Իր բոլոր գրութիւնները մամուլի համար գրուեցան եւ լոյս տեսան լրագիրներու մէջ։ Թէեւ իր գործերէն ոմանք իր իսկ կողմէ հրատարակուեցան առանձին հատորով, Պարոնեանի երկերու մեծամասնութիւնը գիրքերու մէջ ամփոփուեցան միայն իր մահէն ետք։ Իր գործերը կը կազմեն՝  “Մեծապատիւ Մուրացկանները” վէպը,”Քաղաքավարութեան Վնասները”  պատմուածքներու շարքը, “Պտոյտ Մը Պոլսոյ Թաղերուն Մէջ” եւ”Ազգային Ջոջեր”  նկարագրական էջերը,«Մեղու», «Թատրոն» եւ «Խիկար» թերթերու մէջ ցրուած բազմաթիւ քրոնիկները, ինչպէս նաեւ ՝ “Ատամնաբոյժն  Արեւելեան” եւ”Պաղտասար Աղբար”  կատակերգութիւնները։

 

Պարոնեանի գրականութիւնը կը ձգտի դաստիարակիչ ըլլալ եւ նպաստել ընկերութեան վատ բարքերը արմատախիլ ընելու ։ Իր հեգնանքին նպատակը խնդացնելն ու նուրբ արուեստ մը ստեղծել չէ եւ որովհետեւ իր ընթերցողը պարզ ժողովուրդն էր՝: Իր ոճը եղաւ անկեղծ եւ իր լեզուն պարզ։ Գործածելով գրաբարէ մաքրուած սահուն արեւմտահայերէն: Ան ստեղծեց իրապաշտ արձակ մը՝ բնական, անզարդ,  լի աշխոյժ բեմականութեամբ։ Վարպետօրէն նկարագրեց իրաւ կերպարներ եւ իրավիճակներ, սեղմ տողերով եւ կենսունակ երկխօսութիւններով։

Պարունեան հեղինակն է նաեւ “Երկու Տիրոջ Մէկ Ծառայ”, “Ատամնաբոյժն Արեւելեան”,”Պաղտասար Աղբար”, “Շողոքորթը” թատերական գործերուն.