Jilber Barutçiyan: En iyi mantarcı hayatta kalandır

UYGAR TAYLAN

Yaz mevsiminin yerini sonbahar almış, sisli ve yağmurlu hava sinirlerinizi bozmuş olabilir. Ama yağmuru mantar uzmanı Jilber Barutçiyan gibi çılgınca sevenler var aramızda. Çünkü ona göre yağmur ve nem ormanda mantar bereketi demek. Son günlerde İstanbullular tarafından oldukça rağbet gören mantar turu için Jilber Barutçiyan’la Belgrad Ormanı’nda buluştuk. 

Yaşam, hayvanlar, bitkiler, virüsler, protistler, bakteriler ve mantarlar alemi diye 6’ya ayrılıyor. Kimi özellikleri benzese de mantarlar ne hayvan ne de bitki. Uygun mevsimi geldiğinde ısı ve nemin de etkisiyle özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında mantarların meyvelerini doğada görüyoruz. “Ülkemizde de çıplak gözle görülebilen minimum 30 bin tür bulunuyor” diyor mantar uzmanı mikolog (mantarbilimci) Jilber Barutçiyan. Fötr şapkasıyla kendi de masal kahramanı gibi olan Jilber hoca, mantarlar dünyasını da masal gibi anlatıyor. Uzmanlık alanı mantarlar âlemine karşı olan heyecanı onu dinledikçe bizlere de bulaşıyor. 

MANTARLAR ÂLEMİNE YOLCULUK

İstanbul’da son birkaç gündür var olan sisli havanın etkisiyle mantar avı için bereketli bir günde Jilber Hoca’yla Belgrad Ormanı’nda buluşuyoruz. Günlük güneşlik sabah saatlerinde ağaçların arasından gelen yağmur sesinin, esintiyle birlikte yapraklardan dökülen çiğ damlaları olduğunu öğreniyoruz. Piknikçilerden uzaktaki buluşma noktamız ormanın derinliklerinde bir çardak. Çoluk çocuk ortalama 40’a yakın kişi sabah saatlerinde toplanıyor, mantar avı için dağıtılan çakı ve sepetlerimizi alıp yola koyuluyoruz. Jilber hoca esprili bir dille bizleri “Dikkat edin en iyi mantarcı hayatta kalandır!” diye uyarıyor. Mantar toplamak üzere ormanın derinliklerine doğru yola çıkıyor, doğanın “Full HD” çeşitliliği karşısında açıkçası görsel algımız karışıyor. Ormanın içinde dolaştıkça dikkat kesilip detayları fark ediyor ve mantarlar âlemini görmeye başlıyorsunuz. Bir ağacın gövdesinde, dere kenarında, çayırlık alanlarda birbirinden farklı renk ve türle karşılaşmaya başlıyoruz. Jilber hocanın en çok üzerinde durduğu kural toplama sırasında mantarları zedelemeden çakı yardımıyla kökünden toprağı kaldırarak çıkartmak. 

ELLEMEK KİMSEYİ ZEHİRLEMEZ

Kuzugöbeği, porçini, borazan, yumurta, şemsiye, sinek, lepiota hatta çok tehlikeli bir tür olan Amanita Phallodies ismindeki mantar türleri (köy göçüren-ölüm meleği) bile çıkıyor Belgrad Ormanı’nın derinliklerinden. Jilber hocanın “Bir mantar ellemekle, koklamakla kimseyi zehirlemez” sözüne de güvenip topladığımız mantarları hocanın değerlendirmesine sunuyoruz. Mantar avı sonrasında hoca getirdiğimiz sepetleri incelerken biz de yine mantar konseptli öğle yemeğine geçiyoruz. Mönüde mantar çorbası ve kremalı mantar soslu tagliatelle makarna ikram ediliyor. Yemek bitince özel kaplarda sunum yapılmak üzere kendi ailelerine ayrılmış mantar örneklerini Jilber hoca tek tek anlatmaya başlıyor. İşe yaramayan, kökü bozulmuş mantarlar doğaya tekrar bırakılmak üzere sağlam olanların arasından ayıklanıyor. Toplanan mantarlar koklanıp tadılarak Jilber hocanın espirili anlatımıyla inceleniyor. Jilber hoca, “Belgrad Ormanı kilosu 100 euroluk mantarlarla dolu. Fakat çoğu iyi mantar bilinmiyor ve olduğu yerde çürüyüp gidiyor. Dünya mutfaklarında yer etmiş ve ekonomik değeri yüksek mantarların tamamı ülkemizde bol derecede mevcut. Çok büyük bir ihracat potansiyeli var ama kısmen (bölgesel) kullanılıyor, bu potansiyeli işlemesini bilmiyoruz. Kuzugöbeği mantarını bütün Ege topluyor ama Kastamonulu bilmiyor, dağda çıkıyor çürüyüp gidiyor” diyor ve sözlerini sürdürüyor: “İstanbul’un lüks restoranları İtalya’dan kilosu fahiş fiyata kurutulmuş kuzugöbeği mantarı getirtiyor. Bunların bir kısmı Türkiye’den İtalya’ya gönderiliyor. Birini doğada görebilmek uğruna İsviçre’den Fransa’ya gittiğim mantarları, İstanbul çevresinde sepet dolusu topluyorum.” Belgrad Ormanın bol oksijenli havasında doğayla haşır neşir olup rutinin stresinden uzaklaşmak için mantar turuna çıkmak İstanbullulara harika bir alternatif oluşturuyor. Yoğun talep gören mantar turuyla ilgilenenler için “jilberilemantar” Facebook sayfasından veya “mushroomsoftukey” Instagram sayfasından takip edebilir, bilgi için Gökalp Özdikicioğlu’na başvurabilirler: 0532 281 06 56

Jilber Barutçiyan kimdir?

Barutçiyan Galatasaray Lisesi mezunu. Türkiye’de arkeoloji eğitimi aldıktan sonra 1984 yılında İsviçre’ye gitti. İsviçre’de amatör olarak mantarcılığa başlayan Barutçiyan, İsviçre Sağlık Bakanlığının onayından geçmiş bir mikolog yani mantar bilimcidir.

20 yılı aşkın bir süre boyunca, mantarlar konusunda çeşitli kurs, seminer ve arazi faaliyetlerine katıldı. Üyesi bulunduğu İsviçre Mantar Uzmanları Kuruluşu’nun (VAPKO) diplomasını 2006 yılında aldı. Kişilerin topladığı mantarları kontrol etme, her türlü mantar ticaretinde sertifika yazma ve kurs verme yetkisi kazandıran bu sertifika, dünyada sadece İsviçre Sağlık Bakanlığı tarafından veriliyor. Uzun yıllar sağlık sektöründe çalışmış, ticaretle uğraşmış. Avrupa’nın birçok ülkesinde yabani mantar toplamanın neredeyse milli spor kabul edildiğini, sadece İsviçre’de iki bin civarında kulüp bulunduğunu, İtalya, İspanya, Fransa’da federasyonlar oluştuğunu söylüyor. Barutçiyan iki yıl önce Türkiye’ye döndüğünde, yabani mantar zengini bölgeleri gezmeye başlamış.

TÜRLERİNE GÖRE MANTAR AVCILARI

Mantar türlerinin farklı farklı isimleri olduğu gibi mantarla ilgilenen avcılar da literatürde kategorilere ayrılmış. 

Mikofajlar: Mantarla lezzeti için ilgilenenler, yeni tatlar arayışında olanlar.

Mikofanlar: Daha çok doğada olmanın tadını çıkartmak isteyenler, bilimsel olarak mantarla ilgilenenler, doğa fotoğrafçıları ve instagramcılar.

Mikodelirikler: Halüsinojen mantarların peşinde olanlar. Dikkat etmekte fayda var Magic Mushrooms mantarları sanıldığından çok büyük hasarlara yol açabiliyor.

Mikodefineciler: Hemen işi öğrenip, ertesi yıla kalmadan zengin olmayı planlayanlar. Bu tip avcılar genellikle “Kaç para ve nerede çıkar?” sorularıyla ilgileniyor.

Mikotatminsizler: Mantar hakkında belli birikimleri olmasına rağmen her geçen gün ne kadar az şey bildiklerini düşünüp öğrenmeye devam eden bilgi tatminsizleri.

https://www.aksam.com.tr/cumartesi/jilber-barutciyan-en-iyi-mantarci-hayatta-kalandir/haber-673525