Օսմանեան Կայսր Ֆաթիհ Սուլթան Մէհմէտի Գլխաւոր Վիրահատ Ամասիայցի Հայ Բժիշկ ԱՄԻՐՏԱՎԼԱԹի Մահուան 520- րդ Տարելիցի Յիշատակին
Fatih Sultan Mehmet’in Başcerrahı, Sarayın Ermeni Hekimi Amasyalı Amirdovlat (1416 Amasya-1496 Bursa) /ԱՄԱՍԻԱՑԻ ԱՄԻՐՏՈՎԼԱՏ (1416-1496)
1616 da Amasya’da doğan Osmanlı sarayının Ermeni hekimi Amasyalı Amirdovlat Tıp Bilimini, doğu ülkelerinde kendi araşırmalarıyla incelediği ve öğrendiği söylenmektedir, çok iyi de bir edebiyatcı olan Amasyalı Amirdovlat aynı zamanda tabii bilimler alimidir. Ana dilinin yanında Türkçe, Arapça, Latinçe, Farsça, Yunanca bilen Amasyalı Ermeni hekim Amirdovlat , tıp ve tabii bilimler konusunda sahip olduğu derin bilgileri sayesinde önce saray hekimliği, daha sonra sırasıyla saray başcerrahlığı ve Padişah Fatih Sultan Mehmet’in başcerrahlığı görevini üstlenmiştir.
1460 Yılında kaleme aldığı ”Okud Pjşgutyan” (Tıbba Fayda) adlı kitabıda, Anatomi (İnsan Bedenin Yapısı), Farmakolji, Hastalıklar ile ilgili ilmi bilgiler aktarmaktadır.
1481 Yılında İstanbul’da yazdığı ”Ağkabadn” (İlaç Kitabı) adlı kıtabında ilaçlar hakkında geniş bilgiler vermektedir:
”Usum Pjşgutyan”(Tıbbi Bilim) adlı ilk kitabı ise, Anatomi Farmakoloji, Fizyoloji, Patholoji, Patho-Fizyoloji, Hastalık nedenleri, Hastalık Belirtileri, Teşhis ve Tedavi konusunu işlemektedir. Bu kitap zamanın Tıb eğitiminde önemli bir ders kitabı olarak kullanılmış. Amasyalı Amirdovlar ,Astronomi ile ilgilenmiş ve bu konuda’da araştırmaları olmuştur.
Derleme:
Dr.med.Sarkis Adam
kaynak:Haygagan Hanrakidaran
Pjşgakidutyunı Hayasdanum
ՕՍՄԱՆԵԱՆ ՊԱԼԱՏԻ եւ ԿԱՅՍՐ ՖԱԹԻՀ ՍՈՒԼԹԱՆ ՄԷՀՄԷՏԻ ԳԼԽԱՒՈՐ ՎԻՐԱՀԱՏ ՀԱՅ ԲԺԻՇԿ, ԲՆԱԳԷՏ, ՄԱՏԵՆԱԳԻՐ ԱՄԱՍԻԱՑԻ ԱՄԻՐՏՈՎԼԱՏ (1416-1496)
Ամիրտովլատ ծնած է, 1416 հայ ծագումով Ամասիա, շրջած գրեթէ Արեւելքի բոլոր երկիրները ուր , ծանօթեցել է ժամանակի առաջաւոր գիտութեան եւ ուսումնասիրել է հին ու միջնադարի բժշկագիտութիւնը եւ դեղագիտութիւնը ,սորվել է բժշկութիւնը: Ան տիրապետել է մայրենի լեզուն հայերնի քով նաեւ Թուրքերէն,Լատիներէն, Արաբերէն,Յունարէն, Պարսկերէն լեզուներուն, եղեր է Օսմանեան Պալատի գլխաւոր բժիշկ եւ հասեր է Կայսր Ֆաթիհ Սուլթան Մէհմէտի անձնական բժիշկի եւ գլխաւոր վիրահատի աստիճանին: Մահացել է ,7 Դեկտեմբեր 1496 թուականի Պուրսա քաղաքի մէջ:
Եղեր է գիտական բազմաթիւ գիրքերու հեղինակը , որոնցմէ առաջին է “Ուսում Բժշկութեան” անուն գիրքը, որը նուիրուած է Մարդու Անաթօմիի, Հիժեյնի, Ախտաբանութեան,Դեղաբանութեան վերաբերեալ հարցերու,գիրքին մէջ կը տրուին,հիւանդութիւններուն պատճառաբանութիւններու,
ախտանիշներու,հիւանդութիւններու բուժումի եւ խնամքի վերաբերեալ ,եւ նաեւ կանացի հիւանդութիւններու, դաշտանային պարբերութեան խանգարումներու , սեռական օրկաններուն խոցերու(վէրք),ուռուցքներու , զոյգերու ամլութեան պատճառներու, արգանդի կառուցուածքին յղիութեան եւ ծննդաբերութեան ընթացքին մէջ դերը եւ նաեւ մանկաբարձութեան վերաբերեալ գիտելիքներ ու տեղեկութիւններ :
Բժիշկ Ամիրտովլատ Ամասիացի հեղինակն է նաեւ”Անգիտաց Անպէտ”,”Ախտապատին”,”Օգուտ Բժշկութեան” անուն գիրքերուն
“Ախտապատին ” ի մէջ կը հրապարակուի դեղաբանութեան վերաբերեալ գիտելիքներ,”Օգուտ Բժշկութեան” անուն գիրքը կը բացատրէ Մարդկային Անաթօմիի եւ Ֆիզիօլօյի-Բնագիտութեան մասին գիտելիքներ:”Անգիտած Անպէտ” անուն գիրքն ալ դեղաբանութեան վերաբերեալ ժամանակի գիտելիքները ի մի տեղ հաւաքող ամէնակարեւոր գիրքերու ամբողջականութիւնը կը նակատուի:
Ամիրդովլատ Ամասիացին զբաղած է նաեւ աստղաբանութիւնով, գրականութիւնով եւ մատենգրութիւնով:
Տոքթ.Սարգիս Ատամ
Ակ: Հայկական Հանրագիտարան
Բժշկագիտութիւն Հայաստանում
Yorumlar kapatıldı.