Dr.med.Sarkis Adam
Önsöz.
Toplumsal yaşamda huzur, barış ,hoşgörü ve birlikte yaşama anlayışının gelişmesinde sanat ve kültür çok önemli bir işleve sahiptir. Sanat ve kültürün gelişmesine katkıda bulunanlar, insanlığa, insanların birlikte yaşamalarına, birbirlerini daha iyi anlamalarına hizmet etmiş olurlar ,toplumların en çok ihtiyaçı olan da budur. Osmanlı kültürünün çok önemli öğelerinden biri olan ,Osmanlı devri Türk musikisi ,bünyesine farklı unsurlar katarak onları hem etkilemiş ve hem de onlardan etkilenmiştir.
Türk musikisinin gelişiminde müslüman vatandaşların olduğu kadar müslüman olmayan vatandaşların da çok önemli katkıları olmuştur . Bu bağlamda Ermeniler de, Osmanlı Kültürünün diğer birçok dallarında olduğu gibi Osmanlı-Türk müziğinin gelişmesine hizmet ederek önemli katkılarda bulunmuşlardır .
Bu bağlamda hazırladığım ”Bu Toprakların Sesi, Ermeni Besteciler” başlıklı yazı dizisiyle,Osmanlı-Türk Müziğine hizmet etmiş Eremeni bestecileri genel hatlarıyla ve özetleyerek sizlere sunmayı yararlı buluyorum.
Dr.med.Sarkis Adam
ԱՅՍ ՀՈՂԵՐՈՒՆ ՁԱՅՆԵՐԸ
ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ԵՐԱԺՏՈՒԹԵԱՆ ՀԱՅ ԵՐԳԱՀԱՆՆԵՐԸ.
Նախաբան:
Ընկերային կեանքի խաղաղութեան,փոխըմբռման, հանդուրժողականութեան եւ մարդոց միասին ապրելու գաղափարախօսութեան զարգաղման գործընթացքին մէջ արուեստը եւ մշակոյթը շատ կարեւոր դեր մը ունի : Արուեստի եւ մշակոյթի սպասաւորները ,անոր զարգացման ծառայողները միայնգաման նպաստած կ’ըլլան նաեւ համայն մարդկութեան, մարդկանց միասին ապրելու եւ զիրար լաւ հասկնալու գաղափարախօսութեան, ինչ~ որ, հաւաքականութիւնները այս գաղափարախօսութեան միշտ կարիքը ունին.
Օսմանեան մշակոյթի կարեւորոգոյն տարրերէն Օսմանեան-Թուրքական Երաժշտութիւնը իր մէջ կը ներառնէ տարբեր տարրեր,որոնց վրայ թէ ազդած է եւ թէ ազդուած , այս առումով Օսմանեան-Թուրքական երաժշտութեան զարգացման գործընթացքին մէջ երկրի ոչմահմետական քաղաքացիներն ալ կարեւոր դեր ունեցած են : Երկրի Հայերն , ինչպէս~ որ, Օսմանեան մշակոյթի զանազան միւս ճիւղերու մէջ, նոյնպէս ալ Օսմանեան Երաժշտութեան զարգացման մէջ մեծ ծառայութիւններ ու կարեւոր դեր ունեցած են.
Այս առումով ,Օսմանեան -Թուրքական Երաժշտութեան ծառայող Հայ երգահանները կարճ եւ ամփոփ ձեւով վերյիշելու նպատակով պատրաստած գրութիւնս “Այս Հողերուն Ձայները ,Թոիչք Երաժշտութեան Հայ Երգահաններ” վերնագրեալ յօդուածաշարքը ձեւով ձեր ընթերցումին կը յանձնեմ.
Տոքթ.Սարգիս Ատամ .
BU TOPRAKLARIN SESİ, TÜRK MÜZİĞİNDE ERMENİ BESTECİLER (1)
TÜRK MÜZİĞİNDE ÖZEL BİR NOTA GELİŞTİREN ERMENİ BESTECİ
HAMPARTSUM LİMONCİYAN (1768-1839)
HAMPARTSUM NOTALARI
Hampartsum Limonciyan,Harputlu fakir bir Ermeni aileden 1768 yılında İstanbul’da doğdu,ilk okulu bitirdikten sonra terzi çırağı olarak meslek öğrenmeye başladı. Müzik sevgisi ve müzik yeteneği nedeniyle Çelebi Düzyan’ın dikkatini çekti ve Düzyan’ın himayesinde Düzyanların konağında klasik batı müziği eğitimi aldı.
Hampartsum Limonciyan,Klasik batı müziği,Ermeni Kilise müziği,Klasik Türk Müziği ve Mevlevi Tasavvuf müziği ile çok yakından ilgilendi. Bektaşi Mevlevihanesinde Dede Efendinin öğrencisi oldu.Daha sonraları Galata’daki Lusavorçagan Ermeni Okulunda Müzik öğretmenliği yaptı.
1813 yılında , Ermeni kilise müziğinden,Mevlevi Tasavvuf müziği ve Derviş Semalarından etkilenerek ve Ermeni alfabesinden yararlanarak ,Sultan 3.Selim’in teşvik ve isteğiyle ”Hampartsum Nota Sistemi” denilen özel notasyon sistemini yarattı. Yarattığı bu notasyon sistemi gerek Türk ve gerekse Ermeni müziğinin yazımında kullanıldı ve bu şekilde Hampartsum Limonciyan, notasız üretilmiş tüm müzik parçaların notaya geçirilmesinde ve bügünlere bize kadar ulaşmasına büyük bir hizmet sunmuş oldu.
Aynı zamanda tambur sanatcısı,deneyimli bir icracı olan besteci Hamapartsum Limonciyan ,klasik Türk müziği formunda bestelediği sayısız eserleri vardır ,ayrıca 27 şarkısı,11 peşrevi,9 semasi ,20 kadar Ermenice ilahisi vardır.
Hampartsum Limonciyan 1839 yılında İstanbul-Hasköy’de evinde öldü, mezarı Surp Agop Ermeni Katolik mezarlığındadır.
Dr.med.Sarkis Adam
Kaynak:Historical Dictionery of Armenien-Rouben Paul Adalian
Wikipedia-Hampartsum Limonciyan
ՕՍՄԱՆԵԱՆ-ԹՈՒՐՔ ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ
ՁԱՅՆԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱԳԱՐԳԻ
ՀԻՄՆԱԴԻՐ
ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ ԼԻՄՈՆՃԵԱՆ
(1768-1839)
ՊԱՊԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԻ ՁԱՅՆԱՆԻՇԵՐԸ.
Համ¬բար¬ձում Լի¬մոնճ¬եան, կամ` ինչ¬պէս որ կ՛ան¬ուա¬նէ¬ին, Պա¬պա Համ¬բար¬ձում, ծնած է Իսթանպուլ 1768 թու¬ակա¬նին, ուր մա¬հա-ցած է 1839 ին:Նախնական կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրի հոգեւոր դպրոցի մէջ: Համբարձում նախակրթարանը աւարտելէ վերջ, Խար¬բերդ¬էն Իսթանպուլ գաղթող ծնող¬նե¬րը,նիւ¬թա¬կան մի¬ջոց¬ներ չու¬նե¬նա¬լու պատ¬ճա¬ռով, իրենց զաւա¬կը ու¬ղար¬կած են դեր¬ձա¬կու¬թեան:
Սա¬կայն, պա¬տա¬նե¬կան տա¬րի¬նե¬րուն ի յայտ եկած երաժշ¬տա¬կան ըն¬դու¬նա¬կու¬թիւն¬նե¬րը, զինքը հե¬ռու կը պա¬հէ դեր¬ձա¬կու¬թեան ար-հես¬տէն եւ զայն կը մօ¬տեց¬նէ իր սի¬րած ար-ուես¬տին` երաժշ¬տու¬թեան:
Ժա¬մա¬նա¬կի ըն¬թաց¬քին, ինք¬նաշ¬խա¬տու-թեամբ կը տի¬րա¬պե¬տէ հայ հո¬գե¬ւոր երաժշ-տու¬թեան, կ՛ու¬սում¬նա¬սի¬րէ` արա¬բա¬կան, յու-նա¬կան, թրքա¬կան երաժշ¬տու¬թիւնը: Ան կը ծա¬նօ¬թա¬նայ
նա¬եւ Եւ¬րո¬պա¬կան երաժշ¬տու¬թեան, կը խո-րա¬նայ երաժշ¬տու¬թեան տե¬սու¬թեան մէջ եւ 19-րդ դա¬րու սկիզ¬բէն, յատ¬կա¬պէս կը զբաղ¬ուի ձայ¬նագ¬րու¬թեան հար¬ցե¬րով:
Եր¬կար տա¬րի¬ներ դպրոց¬նե¬րու մէջ պաշ¬տօ-նա¬վա¬րած է, որ¬պէս երաժշ¬տու¬թեան դա¬սա-տու եւ եկե¬ղե¬ցի¬նե¬րու` դպրա¬պետ:
Համ¬բար¬ձում Լի¬մոնճ¬եան խո¬րա¬պէս կը զգայ, Օսմանեան-Թուրքական երաժշտութեան եւ հայ ժողովրդական ու հո¬գե¬ւոր երաժշ¬տու-թիւնը ձայ¬նագ¬րե¬լու անհ¬րա¬ժեշ¬տու¬թիւնը: Ան, կը լծուի , Օսմանեան -Թուրք երաժշտութիւնը ,Հայ հո¬գե¬ւոր եւ ժո¬ղովր¬դա-կան եր¬գերն կո¬րուս¬տէ փրկե¬լու հա¬մար, անհ-րա¬ժեշտ ձայ¬նագ¬րութեան եւ երաժշ¬տու-թեան առանձ¬նա¬յատ¬կու¬թիւն¬նե¬րուն հա¬մա-պա¬տաս¬խա¬նող հա¬մա¬կարգ ստեղ¬ծելու տքնաջան աշխատանքին:
Վա¬յե¬լե¬լով Տիւզ¬եան Յով¬հան¬նէ¬ս Ամիրայի նիւ¬թա¬կան եւ բա¬րո¬յա¬կան օժան¬դա¬կու¬թիւնը, Հա¬մ¬բար¬ձում Լի¬մոնճ¬եան 1813-1815 թուա-կան¬նե¬րուն կը ստեղ¬ծէ ձայ¬նագ¬րու¬թեան իր հա¬մա¬կար¬գը, նշան¬ներն ու անոնց անուն¬ներն առ¬նե¬լով հայ¬կա¬կան խա¬զա¬յին ձայ¬նագ¬րու¬թե-նէն: Այս ձայնանիշերու համակարգը անուանակոչուեցաւ , ”Համբարձուն Լիմոնճեանի Ձայնանիշեր” անունով.
19-րդ դա¬րու կէ¬սին եւ 20-րդ դա¬րու սկիզ¬բը, Լի¬մոնճ¬եա¬նի հա¬մա¬կար¬գով ձայ¬նագր¬ուե¬ցան Օսմանեան-Թուրք,Հայ , Մերձաւոր Արեւելքի Երաժշտութեան մի շարք երգեր, շարականներ, երաժշտական ստեցծագործութիւններ նա¬եւ ժո¬ղովր¬դա¬կան
եր¬գեր:
Լի¬մոնճ¬եա¬նի հա¬մա¬կարգն իր նշա¬նա¬կու¬թիւնն ու¬նե¬ցաւ նա¬եւ` հայ իրա¬կա¬նու¬թեան մէջ, երաժշ¬տա¬կան ստեղ¬ծա¬գոր¬ծու¬թիւն¬նե¬րու մաս¬նա¬գի¬տա¬կան յօ¬րին¬ման առն¬չու¬թեամբ:
Համբարձում Լիմոնճեան մահացած է 1839 թուականին Իսթանպուլի մէջ եւ թաղուած է Իսթանպուլի Սուրբ Յակոբ հայ կաթոլիկ գերեզմանատան մէջ:
Տոքթ.Սարգիս Ատամ
Yorumlar kapatıldı.