Epey zamandır yüksek standartlara sahip akademik çevrelerde İncil’i doğrudan sözcük anlamıyla incelemek modası geçmiş bir çalışma tarzı olarak görülüyor. Yazılanları yorumlamak ise tartışmalara yol açmakta. Aslında her türden yazı çok çeşitli biçimlerde okunabilir ve modern araştırma –hatta modern teknoloji – farklı yanıtlar ve farklı sorulara açık bir alan. Bir yoruma göre Eski Ahit’te yer alan Yaradılış Kitabı’ndaki Aden (Cennet) Bahçesi’nin betimlemesi, burasının kesinlikle Ermenistan’da bulunduğunu göstermekte.
Yeni Uluslararası Versiyon’unda İncil, Yaradılış Bölüm 2:10 ile 2:14 arasındaki sözler şöyledir: “Aden’den bir ırmak doğdu, bahçeyi sulayıp orada dört kola ayrılıyordu. / İlk ırmağın adı Pişon’dur. Altın kaynakları olan Havila sınırları boyunca akar. / Orada iyi altın, reçine ve oniks bulunur. / İkinci ırmağın adı Gihon’dur, Kûş sınırları boyunca akar. / Üçüncü ırmağın adı Dicle’dir, Asur’un doğusundan akar. Dördüncü ırmak ise Fırat’tır.
Bugün bizler için Fırat ve Dicle bilinen iki nehir olduğundan, burada bir sorun yok. Ancak Pişon’un, Türkiye’nin kuzeydoğusu ile batı Gürcistan’ı içine alan bölgede bulunan nehirlerden hangisi olduğu tam olarak bilinmiyor. Gihon’un ise Ermenistan’dan geçen Araks nehri olduğu tahmin ediliyor. Bu görüşte olanların dayanağı ise, İbranice “Gihon” sözcüğü ile bunun Yunanca karşılığı olan “Arakses”in benzer anlam taşımaları, her ikisinin de “fışkıran”, “coşan” ya da “hızla akan” anlamına gelmesi. Bugünün haritasına baktığımızda Adem ile Havva’nın “Cennet”inin Türkiye’nin doğusunda, ya da tarihsel olarak Ermenilerin yaşadığı topraklarda bulunması muhtemel.
Yukarıdaki sözlere ilişkin elbette farklı yorumlar da var. Başka, farklı detaylar, ya da başka ülkelerdeki farklı inanışlar dikkate alındığında, Aden (Cennet) Bahçesi’nin Orta Doğu’nun başka bir yerinde olması da mümkün.
Ama en azından Ermeniler arasında Adem ile Havva’nın bir vakitler Ermenistan’da yaşamış olduğuna inanıldığına ilişkin tek gösterge ABD’de, California’da yer alan Ermenice adlı Yettem mahallesidir. Batı Ermenicesinde “Aden” (İngilizce Eden) “Yetem” olarak telaffuz edilir. Buraya yerleşen Ermeniler, 20. yüzyılın başlarında mahallenin adının değiştirilerek “Yettem” yapılması için dilekçe vermişlerdir. Yettem’deki Meryem Ana Ermeni kilisesi, 1903’te kurulan Amerika’nın en eski Ermeni papazlık bölgesine aittir.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. The Holy Bible, New International Version
via http://www.blueletterbible.org/
2. The Pictorial Bible; being the Old and New Testaments according to the Authorized Version, Volume I. London, 1836, dip notlar, s. 5-6
3. St. Mary Armenian Apostolic Church. “Brief History of St. Mary Armenian Church”
4. Wikipedia: “Garden of Eden”
5. Wikipedia: “Yettem, California”
Bizi takip edin
Scenes from the Bible, including the creation of Adam and Eve, and the Garden of Eden, from an Armenian manuscript illuminated by Malnazar and Aghapir, Isfahan, dated to 1637-1638
Görsele ait bilgi
1637-1638’e tarihlenen, İsfahan’da Malnazar ve Aghapir tarafından resimlenmiş Ermenice elyazması İncil’den, Adem ile Havva’nın yaradılışı ve Aden Bahçesi de dahil bazı sahneler.
Atıf ve kaynak
Malnazar (Ermenice) (Google Art Project’ten resimleyen sanatçı hakkında bilgiler) [Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
J. Paul Getty Müzesi. “The Creation of the World”
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.