Yervant Özuzun
(Doğudaki isyan eden “Ermeniler sevk edilmiş”, miş. Doğunun dışındakileri bilmezler mi? Bilirler ama doğruyu dilleri söylemeye, elleri yazmaya varmıyor). “Osmanlı Arşiv Belgeleri’nde, “Nazır Tal’at” imzalı şifreli telgraflarla, ulus devlet yaratma projesi, 24 Nisan 1915’de başlar. Paşalar Ermenilerle ilgili hükmü vermiş, kalem kırılmıştır. 24 NİSAN Cumartesi gecesinden itibaren, içlerinde, on altı ayan üyesi ve milletvekilinin de bulunduğu Ermeni aydınları, yöneticiler, toplum elitleri tutuklanmaya başlanır. Sürgüne gönderilerek toplum başsız kalmalıdır. Tutuklamalar İstanbul’dan başlar ve tüm Osmanlıda devam eder. O gece İstanbul’da insan avı başlar. Önce 180 kişi tutuklanmış. O gece bu sayı 235 olmuş. Sonrasında 2345 kişiye ulaşmış.
25 NİSAN Pazar günü hava karardıktan sonra Sirkeci Demirkapı ve Kadıköy’de toplananlar Haydarpaşa garına sevk edilirler.
Sonrasını aşağıdaki şifreli telgraf emrinden takip edelim:
*BAB-I ALİ
Dahiliye Nezareti
Ankara Vilayeti’ne
(Husisi: 3063-8 Şifre Müstecel ve mahrem (acele gizli)
Bu akşam zevali (bitimi) onu yirmi üç geçe Haydarpaşa’dan hareket edecek yetmiş sekiz numrolu trene irkab olunacak (binecek) ve öbür gün saat sekizde Ankara’ya vasıl olacak (ulaşacak) trenle (…) yetmiş beş kişilik kuvvet refakatinde oraya 180 Ermeni komitecileri rüesası (ileri gelenleri) ve burada ikametlerinde mahsur görülen Ermeniler sevk olunacaktır.
Bunlardan altmış-yetmiş kadar eşhası (kişiyi) dünkü şifre ile yazıldığı veçhile (gibi) Ayaş askeri deposunda taht-ı tevkifte (tutuklu) kalacaklar ve yüz kadarı da beray-ı ikamet (ikamet için) Ankara tarikiyle (yoluyla) Kengiri’ye
(Çankırı’ya) sevk edilecektir. Ayaş’a sevk edileceklerin Sincanköy istasyonunda ihzar (hazır) olunacak kuvvetle doğruca mezkur (bahsi geçen) istasyonda tefrik olunarak (ayrılarak) Ayaş’a gönderilmesi veyahud cümlesinin Ankara’ya celp ettirilecek (getirilerek) oradan iki postaya ayrılmak suretiyle Ayaş ve Kengiri’ye sevkleri muhafaza ve suhulet cihetinde takdirinize mevdudur (korunarak uygun koşullarda emanet olarak bırakılması)
(12 Nisan 1331 -25 Nisan 1915) Nazır Tal’at
Ayaş’a gönderilenler gittikleri gün öldürülürler. Tepki üzerine Çankırı’ya gönderilenlerden (Kütahyalı ünlü besteci, müzikolog, koro şefi ve rahip) Gomidas ve Karagözyan (7 Mayıs günü NazırTal’at imzalı şifreli telgrafla) geri gönderilirler.
10 Mayıs tarihli telgrafla da Ayaş’a ve Çankırı’ya gönderilen ve mezar taşları bile olmayanların kimlik bilgileri istenir.
20 Mayıs 1915 gecesinde ise 24 Nisan’da yarım kalan görev tamamlanır. (31 Mart Olayında Talat Paşa’yı saklamış olan Meclisi’nin önde gelen ismi, insan hakları savunucusu, gazeteci, hukukçu, Osmanlı Anayasasını yapanlardan) Kirkor Zohrap tutuklamaların durdurulması için Talat Paşanın yanındadır. Yemek yerler, tavla oynarlar, gece geç vakte kadar kalır, öpüşerek ayrılırlar.
Tal’at, Zohrab’ın tutuklama emrini önceden imzalamıştır. O gece tutuklanır.
Ertesi gün Meclisin önde gelen diğer isimi, Erzurum Milletvekili Vartkes S. Gülyan’nla Haydarpaşa’dan ölüm yolculuğu başlar.
Urfa, Diyarbakır yolunda Şeytan Deresi denen yerde Teşkilat-ı Mahsusa’ya bağlı çete reisi Çerkez Ahmet tarafından 19 Temmuz 1915’de başları kesilip öldürülürler.
SIRA GERİDE KALANLARA GELİR
Başsız, öndersiz kalan ve seferberlik ilan edildiği için askere alınan erkeklerin dışındaki toplumun sevki! artık kolaydır.
Önce Doğudaki Ermenilerin Konya bölgesine sevki başlar. Sonra Osmanlıdaki tüm Ermenilerin Suriye’ye sevkine karar verilir.
Erzurum’dan başlamış olan toplu sevkiyatlar Nazır Tal’at imzalı şifreli telgraflarla bir program dahilinde hızla yayılır.
Adana(Kozan) Ankara, Amasya (Merzifon), Aydın, Antakya, Adapazarı, Bolu, Gemlik, Bilecik, Bitlis, Bursa, Canik (Sinop), Çanakkale, Çankırı. Çorum. Diyarbakır, Edirne, Eskişehir(Sivrihisar) Erzurum(Erzincan) İzmit, Ordu, Kastamonu, Kayseri, Afyon Karahisar, Konya, Kütahya, Elazğ (Malatya, Arapkir), Maraş, Niğde, Samsun, Sivas (Tokat), Yozgat, Trabzon, Tekirdağ, Urfa, Van
Halep, Rakka, Zor, Kerek, Havran, Musul…
Kadim halkın toprakları, insanın insana yaptığı tarihim en büyük zulmüne tanık olur. Dağların ismi gavur dağına, derelerin ismi gavur deresine dönüşür.
Bu tutuklama ve uygulamaların bir yasal dayanağı, gerekçesi olmalıydı.
Beyazıt Meydanında 20 Ermeni gencin idam edildiği gün, 27 Mayıs 1915’de konuya ilişkin geçici bir kanun çıkartılır.
30 Mayıs 1915’de Bakanlar Kurulu aynı içerikteki gündemi karara bağlar. Uzun uzadıya, bildiğimiz gerekçelerin sıralandığı karar metni günümüz Türkçesiyle özet olarak aşağıdaki gibidir.
BAKANLAR KURULU KARAR METNİ
(Sıra numrosu 198/163 Özet metni)
(…) Düşmanla işbirliği yapmak, masum halkı katletmek ve isyan çıkartmak gibi zararlı faaliyetlerde bulunan Ermenilerin Musul, Der-Zor, Halep ve Suriye’nin Güneyine sevkleri için, Dahiliye Nezareti’nin (Bakanlığının) (…) teklifi oy birliğiyle kabul edilir.
Ve aşağıdaki tarih ve sıra numarasıyla tutanağa geçirilir.
(17 Mayıs 1333 (30 Mayıs 1915) Bakanlar Kurulu Kararı)
24 -25 NİSAN 1915’DEN SONRASINI GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİYLE
KISALTILMIŞ ŞİFRELİ TELGRAF EMİRLERİDEN İZLEYELİM
*KONYA’YA ERMENİ SEVKİNİN DURDURULMASI
Bundan Sonra Halep, Zor ve Urfa Cihetlerine Sevkleri
24 Nisan 1915 Şifre Nr.52/51
Zeytun ve Maraş civarından şimdiye kadar Konya’ya gönderilenlerden başka Ermeni sevk edilmemesi, bundan sonra gönderileceklerin Halep, Zor ve Urfa’ya sevk edilmelerine dair Dahiliye Nezâreti’nden Dördüncü Ordu Kumandanlığı’na şifre telgraf.
*HAYDARPAŞA’DAN TRENLE GÖNDERİLEN ERMENİLERİN
AYAŞ VE ÇANKIRIYA SEVKLERİ
25 Nisan 1915 Şifre Nr. 52/53
Haydarpaşa’dan trenle gönderilen yüz seksen Ermeni’den bir kısmının Ayaş’ta tutuklu olarak kalmaları, yüz kadarının da Çankırı’ya sevk edilmeleri ve muhafazaları hususunda Dahiliye Nezâreti’nden Ankara Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*AYAŞ VE ÇANKIRI’DA BULUNAN ERMENİLERİN KÜNYE VE SANATLARINI GÖSTEREN DEFTERLERİN TANZİMİ
10 Mayıs 1915 Şifre Nr.52/282
Ayaş’ta tutuklu bulunan ve Çankırı’ya sürülen Ermenilerin isimlerini, künye ve sanatlarını İstanbul’daki ikamet yerlerini ve doğum yerlerini gösterir defterin düzenlenerek gönderilmesi hususunda Dahiliye Nezâreti’nden Ankara ve Kastamonu vilâyetlerine şifre telgraf.
*Haçin, Dörtyol v.s.’den Çıkarılan Ermenilerin Sayısı ve Gönderildikleri Yerler
12 Mayıs 1915 Şifre Nr. 52/297
Haçin, Dörtyol, v.s.’den şimdiye kadar çıkarılan Ermenilerin miktarına ve nerelere sevk edildiklerine dair Dahiliye Nezâreti’nden Adana Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Ermeni Köyleri Boşalttırıldıkça Mevcut Durum Hakkında Bilgi Verilmesi
(25 Mayıs 1915 Şifre Nr. 53/85)
Ermeni köyleri boşalttırıldıkça bunların miktarı, köyün ismi ve gittikleri yerler hakkında bilgi verilmesine dair Dahiliye Nezâreti’nden Adana, Halep, Erzurum, Van, Bitlis vilâyetlerine şifre telgraf.
*Sürgün Edilen Ermenilerin Borçlarının Alınmayacağı
(1 Haziran 1915 Şifre Nr.53/152)
Sürgün edilen Ermenilerin borçlarının alınmayacağına dair, Dahiliye Nezâreti’nden Maraş Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ezine’de Bulunan 500 Ermeni’nin Orada Bulunmasının Uygun Olmadığı ve Başka Yerlere Sevkleri
(8 Haziran 1915 Şifre Nr.53/295)
Ezine’de bulunan 500 Ermeni’den komitelere mensub olanların yakalanması ve diğerlerinin de liva dahilinde uygun bir yer bulunursa oraya, bulunamazsa Karesi’ye sevklerinin uygun olacağı yolunda Dahiliye Nezâreti’nden Kal‘a-i Sultaniye Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Develi’den Aksaray’a Gönderilen Ermeniler
(9 Haziran 1915 Şifre Nr. 53/303)
Develi’nin Küçük İncesu köyünden Ermenilerin Aksaray’a gitmek üzere yola çıkarıldığına dair Kayseri Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Sevk Edilen Ermenilerin Durumlarının Tahkiki
(17 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/39)
Maraş ve sair yerlerden vilâyetin güneydoğusuna sevk edilmek üzere gönderilen Ermenilerden bir kısmının vilâyet merkezinde bırakıldıkları haberinin tahkikine dair Dahiliye Nezâreti’nden Halep Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Ermeni Ahalinin Sevk Yerlerinin Bildirilmesi
(24 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/84)
Tahliyesi kararlaştırılan, Ermenilerle meskûn köy ve kasaba ahâlisinin isim ve miktarlarının ve nerelere sevk edileceklerinin bildirilmesine dair Dahiliye Nezâreti’nden Mamuretülaziz, Trabzon, Sivas vilâyetleriyle Canik Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ermeni Çocuklarının Yetimhanelere Yerleştirilmesi
(26 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/136)
Yerleri değiştirilen veya uzaklaştırılan Ermenilerin küçük çocuklarının yetimhânelere yerleştirilmeleri için, münasip bina bulunup bulunamayacağının ve ne kadar çocuk olduğunun bildirilmesine dair Maarif-i Umumiye Nezâreti’nden Diyarbakır, Adana, Trabzon, Sivas, Bitlis, Van ve sair vilâyetlere çekilen şifre tel.
*Mültecilerin Ermeni Köylerinde İskânı
(27 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/202)
Mültecilerin boşaltılan köylere yerleştirilmelerine dair Dahiliye Nezâreti’nden Mamuretülaziz Vilâyeti’ne çekilen şifre telgraf.
*Sevk Edilen Ermeniler Hakkında Yeterli Malumat Bulunmadığı
(28 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/226)
Sevk edilmeye başlanan Ermenilerin, nereden nereye ve ne kadar sevkleri bilinmediğinden, gerekli malumatın gönderilmesine dair Dahiliye Nezâreti’nden Trabzon, Sivas, Mamuretülaziz ve Diyarbakır vilâyetleriyle Canik Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ordu, Perşembe, Ulubey, Görele, Tirebolu, Sürmene ve Trabzon’dan Sevk Edilen Ermeniler
*(1 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/276)
Ordu, Perşembe, Ulubey, Görele, Sürmene, Tirebolu ve Trabzon’dan sevk edilen Ermenilerle, meydana gelen olaylara dair Trabzon Valiliği’nden Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*İhtidâ Eden Ermenilerin Sevki
(1 Temmuz 1915 Şifre Nr.54/406)
Sevk olunan Ermenilerin memleketlerinde kalmak için ihtidâ ettikleri anlaşıldığından, ihtidâlarına bakılmaksızın belirlenen yerlere sevk edilmelerine dair Dahiliye Nezâreti’nden çeşitli vilâyet ve mutasarrıflıklara şifre telgraf.
*Sevk olunan Ermenilerin Yerlerinin İsimlerinin Bildirilmesi
(12 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/412)
Çıkarılan Ermenilerin miktarlarıyla çıkarıldıkları mahallerin isimleri ve tahliye edilen mahallere muhacir iskânı hakkında malumat verilmesine dair Dahiliye Nezâreti’nden çeşitli vilâyetlere şifre telgraf.
*İhtida Eden Ermenilerin de Uzaklaştırılmaları
(13 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/427)
İhtida eden Ermenilerin de uzaklaştırılmalarına devam olunması hakkında Dahiliye Nezâreti’nden Kayseri Mutasarrıflığı’na gönderilen şifre telgraf.
*Ermeni Askerlerinin Amele Taburlarına Sevki
(13 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/429)
Güvenilir olmayan Ermeni askerlerinin istihdamları ve dahile sevk olunmamaları hakkında emir verilmediği, aksine mahsurlu bir kısım Ermenilerin yol hizmetinde çalıştırılacaklarına dair Dahiliye Nezâreti’nden Canik Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Erkekleri Olmayan Ermeni Aileleri ile Küçük Çocukların Tevzii
(9 Ağustos 1915 Şifre Nr. 54-A325)
Erkekleri olmayan Ermeni ailelerinin büyük şehirlere tevzi edilmemeleri, kimsesiz çocukların İslâm karyelerine dağıtılabileceğine dair Dahiliye Nezâreti’nden Halep Valiliği’ne şifre telgraf.
*Bitlis ve Muş Ermenilerinin Sevki
(17 Ağustos 1915 Şifre Nr. 55/5)
Bitlis ve Muş Ermenilerinin belirlenen yerlere sevkleri Başkumandanlığa bildirildiğinden gereğinin yapılmasına dair Dahiliye Nezâreti’nden Bitlis Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*İhtidâ Eden Ermeni Kızlarının Evlendirilmeleri
(18 Ağustos 1915 Şifre Nr. 55/92)
İhtidâ eden Ermeni kızlarının herhangi bir su-i isti’male meydan verilmeden müslümanlarla evlendirilmelerinin uygun olduğuna dair Dahiliye Nezâreti’nden Niğde Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Kayseri’deki 49 bin 900 Ermeni’nin sevk edildiği,
4 bin dokuz yüz 11 Ermeni’nin köylere dağıtılacağı (Orijinal şekli)
Bab-ı Alî Dâhiliye Nezâreti Şifre Kalemi
KAYSERİ Mahreci
(16 Eylül 1915 BOA.DH.EUM.2.Şb.68/ 75)
Merkez ve Mülhâkatta (merkeze bağlı yerlerde) zukûr(erkek) ve inas (kadın, kız) kırk altı bin dört yüz altmış üç Ermeni ve bin beş yüz on yedi Katolik ve bin dokuz yüz elli yedi Protestan ki ceman (toplam) kırk dokuz bin dokuz yüz kırk yedi nüfûs Ermeni mukayyed (tespit edilmiş ve kayıtlı) olup bunlardan kırk dört bin iki yüz yetmiş biri Haleb ve Sûriye ve Musul vilayetlerine sevk edilmiş ve yedi yüz altmış beş nüfûs dahi evvelce yola çıkartılmış iken firâr (kaçmış) ile avdet ve ihtifa (dönmüş, saklanmış) etmelerine mebnî (dolayı) tekrar tutuklanıp der-des-i (tutuklu olarak) sevk bulunmuş olduğu… ve dahil-i livâda (Kayseri dahilinde) kalan dört bin dokuz yüz on bir bakâyası (geri kalan) olmakla dahi yüzde beş nisbetinde köylere tevzî kılınmakta (dağıtılmakta) olduğu maruzdur (bilgisini sunarım.)
Kayseri Mutasarrıfı Zekâî
*Yozgat, Kırşehir, Haymana, Nallıhan ve Sungurlu’da Bulunan Ermenilerle Ankara’dan Sevkedilen Ermeniler.
(17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/66)
Ankara’dan sevkedilenlerle Halep ve Zor’a sevkedilecek Ermenilerin ve Yozgat, Kırşehir, Haymana, Nallıhan ve Sungurlu’da bulunan Ermenilerin miktarına dair Ankara Valiliği’nden Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*İzmit’ten Sevk Edilen Ermeniler
(17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/67)
İzmit’ten sevk edilen Ermenilerin miktarına ve liva dahilindeki istasyonlarda toplanmış Ermeni olmadığına dair İzmit Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Eskişehir’den Sevk Edilen Ermeniler
(17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/15)
Civarda bulunan Ermenilerin sevk edildiğine dair Eskişehir Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Kayseriden Sevk Edilen Ermeniler
(18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/75)
Kayseriden sevk edilen Ermenilere ait belge.
*(Afyon)Karahisar ve Çay’dan Ermenilerin Sevki
(18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/73)
Karahisar’dan sevk edilen Ermenilerle Karahisar ve Çay istasyonlarındaki Ermenilerin vagon bulundukça Konya’ya sevk edileceği, askerî sevkiyat dolayısıyla Konya için vagon alınamadığı,buna mukabil Ermenilerin buraya gelmekte olduğu hususlarında Karahisar Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Eskişehir’den Sevk Edilen Ermeniler
(18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/72)
Eskişehir’de istasyon civarındaki Ermenilerin sevk edildiğine, yollarda Ermeni olmadığına ve liva dahilindeki ihracı gereken Ermenilerin hepsinin sevk edildiğine dair Eskişehir Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Diyarbakır’dan Sevk Edilen Ermeniler ve Sevk Edilecek Ermeni Kalmadığı
(18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/71)
Diyarbakır’da sevk edilecek Ermeni kalmadığına, yollarda Ermeni kafileleri bulunduğuna ve sevk edilenlerin miktarına dair Diyarbakır Valiliği’nden Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Niğde’de Sevk Edilecek Ermeni Olmadığı
(18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/69)
Niğde’de sevk edilecek Ermeni kalmadığına dair Niğde Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Ermenilerin Musul’a Sevkleri
(20 Eylül 1915 Şifre Nr. 56/94)
Urfa’ya gelecek Ermeniler’in Diyarbekir yoluyla Musul’a sevklerine dair Dahiliye Nezâreti’nden Urfa Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ankara, Kalecik ve Keskin’deki Ermenilerin Sevki
(22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/79)
Ankara’daki Ermenilerin Eskişehir yoluyla sevk edilmekte olduğuna, Kalecik ve Keskin’deki Ermenilerin çoğunun Müslüman köylere dağıtılması icap eden kadın ve çocuklar türünden olduğuna dair Ankara Valililği’nden Dahiliye Nezâreti’ne ş.
*Karahisâr’dan Sevk Edilecek Ermeniler
(22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/81)
Karahisar’da toplanan Ermenilerde bulunan dizanteri hastalığının, askerlere de geçmesi ihtimali bulunduğundan ve bunların acilen sevkleri askeri makamlarca istendiğinden trenlerle birlikte yaya ve arabayla da sevklerine müsaade edilmesine ve şimdilik Ermeni sevk olunmamasının Eskişehir ve Kütahya mutasarrıflıklarına bildirilmesine dair Karahisâr Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Osmaniye’ye Gelen Ermenilerin Sevklerinin Olaysız Tamamlandığı
(22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/85)
Vilâyet dâhilinden ve diğer yerlerden Osmaniye’ye gelen Ermenilerin sevklerinin olaysız tamamlandığı, halen gelmekte olanların da Haleb’e sevklerine çalışıldığına dair Osmanlı Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Sivas’tan Sevk Edilen Ermeniler
(28 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/84)
Sivas’tan Cizre’ye sevk edilen ve şu an sevke hazır Ermenilerin miktarına dair SivasValiliği’nden Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Cebel-i Bereket ve Dörtyol Ermenilerinin, Tehcir ve Uzaklaştırılması
(11 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/89)
Cebel-i Bereket’te meskûn Ermenilerin tehcirine ait işlemlerin sonuçlandığı, Dörtyol Ermenilerinin istisnâsız uzaklaştırıldığına dair Osmaniye Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Konya’dan Sevk Edilen Ermeniler
(16 Ekim 1915 Şifre Nr Şb. 68/92)
Konya’dan yaya olarak ve trenle sevk edilen Ermenilerin miktarına dair Konya Valiliği’nden Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Humma ve Dizanteri Dolayısıyla Ölmekte Olan Muhacirlerin Derhal Hususi Mahallerine Sevkleri
(17 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/71)
Humma ve dizanteri gibi bulaşıcı hastalıklar sebebiyle Hama’da günde yetmiş seksen kişinin ölmekte olduğu haber alındığından muhacirlerin yerlerine sevkleri hususunda Dahiliye Nezâreti’nden Sûriye Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Kütahya’da, Konya’ya Sevk Edilmek Üzere Bulunan Ermeniler
(18 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/93)
Kütahya’da bulunan Ermeni muhacirlerle, bunlardan Konya’ya sevk edilmek üzere bulunanların miktarına dair Kütahya Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Karahisar ve Çay İstasyonlarında Bulunan Ermeniler
(18 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/94)
Karahisar ve Çay istasyonlarında bulunan Ermeni muhacirlerin miktarına dair Karahisar Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Konya’dan Sevk Edilen Ermeniler
(23 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/99)
Trenler askerî erzak nakliyesine tahsis edildiğinden Konya’dan Ermeni sevkinin yapılamadığı, yaya olarak gönderilenlerin Karaman ve Ereğli’de toplandığı, bugün sevk edilen Ermenilerin miktarı ile Ereğli’de bulunanların hareketi için gerekli tebligatın yapıldığı hususlarında Konya Valiliği’nden Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Ermeni Sevkiyatında Usulsüzlük Yapan Kaymakamın Azli
(25 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/116)
Aziziye Kaymakamı Hamid Bey’in Ermeni sevkiyatı sırasındaki usulsüz hareketlerinden dolayı azl edilerek Divan-ı Harb’e verilmesine dair Dahiliye Nezâreti’nden Sivas Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Evleri Yakılan Müslümanlara Giden Ermenilerin Evlerinin Verilmesi
(27 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/140)
Evleri yanan müslümanlara tamir için gerekli paranın, asilerin emval-i metrukelerinden ödenmesi veya boşalan Ermeni hanelerinden hane verilmesi hakkında Dahiliye Nezâreti’nden Urfa Mutasarrıflığı’na çekilen cevabi telgraf.
*Halep Yoluyla Zor’a Gelen Ermeniler
(31 Ocak 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/5)
Zor’a Halep yoluyla bin beş yüz Ermeni geldiğine dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Gelen Ayıntab Ve İzmitli Ermeniler
(7 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/6)
Zor’a gelen Ayıntap ve İzmitli Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
(8 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/7)
Zor’a ulaşan Ayıntap, Tekfurdağı, Karahisar ve Akşehir Ermenilerini miktarına dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Gelen İzmit ve Samsunlu Ermeniler
(11 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/8)
Zor’a gelen İzmit ve Samsunlu Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Gelen Maraş, Bursa ve Adapazarlı Ermeniler
(12 Şubat 1916 12Şifre Nr. 2.Şb. 69/8)
Zor’a gelen Maraş, Bursa ve Adapazarlı Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezâreti’ne şifre telgraf.
*Çanakkale’den Çıkan Ermenilerin Değersiz Mallarının Dağıtılması
(12 Kasım 1916 Şifre Nr. 69/25)
Çanakkale’den çıkan Ermenilerin değersiz mallarının Müslüman muhacirlere dağıtılmasına dair Dahiliye Nezâreti’nden Kale-i Sultaniye Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*İzmir’den Gönderilen Komitecilerin Maraş’a Sevkleri
(13 Kasım 1916 Şifre Nr. 69/260)
İzmir’den gönderilen komiteci Ermenilerin Adana yoluyla Maraş’a sevklerine dair Dahiliye Nezâreti’nden Karahisar-ı Sahip Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Sevkedilecek Ermenilerin Nerelere Gönderilecekleri
(14 Kasım 1916 Şifre Nr. 70/6)
Sevkedilecek Ermenilerin nerelere gönderileceklerinin ve ailelerinin birlikte olup olmadığının bildirilmesi yolunda Dahiliye Nezâreti’nden Kütahya Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ayvalık Civarından Rumların Uzaklaştırılması
(1 Aralık 1918 Şifre Nr. Şb.1 9921/11312)
Ayvalık civarından Rumların teb’idi hakkında Beşinci Ordu Müşîri Liman Fon Sanders tarafından verilen takririn takdim edildiğine dair Harbiye Nezâreti’nden Sadaret’e yazılan tezkire.
*Ermeni Çocukları Hakkında Yapılan Muamele
(8 Ocak 1919 Şifre Nr. Şb.2 Hüsusi)
31Ermeni kız ve erkek çocuklarının kimlerin yanında bulundukları ve haklarında ne gibi muamele yapıldığını gösteren listelerin Dahiliye Nezâreti’nden Hariciye Nezâreti’ne gönderildiğine dair tezkire.
SONUÇTA ETNİK/DİNSEL HARİTA DEĞİŞİR
Meclis Kararının ne anlama geldiği uygulamadan altı, yedi ay sonra net olarak anlaşılır. Bu sürede, bu toprakların kadim bir milleti göz göre göre yok oldu. (Sonra sıra Süryani, Keldani, Rum, Yahudi ve Ezidilere gelecektir.)
Türk Dil Kurumu Büyük Sözlük ulusal ve dinsel nedenlerle bir halkın yok olmasını şöyle tanımlıyor.“Soykırım: Bir insan topluluğunu ulusal, dinsel vb. sebeplerle yok etme, jenosit, genosit, pogrom. ”
Bunun adı sözlük tanımıyla da“soykırım”dır.
Anadolu ve Trakya’nın etnik/dinsel haritası değişmiş, çok uluslu, çok inançlı bir devlet yapısı yerine tek milletli, tek dinli, bir devlet yaratma amaca ulaşılmıştır.
Türkiye’deki ve dünyanın dört bir yanındaki Ermeniler, 1894-1896 ve 1909 kırımından, 1915-1916 soykırımına kadar yaşamlarını yitiren Ermenilerin, 2.3.4. kuşak torunlarıdır.
Bunları ya Müslüman komşusu korumuştur, ya tesadüfen hayatta kalabilmişlerdir, ya yurt dışına gitmek zorunda kalmıştır, yada Müslüman olmuşlardır.
Tüm ulusların soykırım kurbanlarını saygıyla anıyorum.
Yervant Özuzun (yervanto@gmail.com)
Yorumlar kapatıldı.