Dr.med. Sarkis Adam
İsa Mesih’in mucizevi diriliş yortusu, Hristiyan dünyasının beş büyük yortusundan biridir. Kutlama günü sabit değildir, 22 Mart ve 25 Nisan tarihleri arası, dolunay zamanına en yakın Pazar gününe rastlar. İsa Mesih, barışı simgeleyen zeytin dalıyla Kudüs’e girdiği Pazar gününden (Zdağhgazart-Paskalya Öncesi Pazar Günü) Diriliş Yortusu Pazar gününe kadar geçen haftaya KUTSAL HAFTA denir ve bu haftanın her bir gününün kendine özgü anlam ve gizemi vardır.
İsa Mesih’in mucizevi diriliş yortusu, Hristiyan dünyasının beş büyük yortusundan biridir. Kutlama günü sabit değildir, 22 Mart ve 25 Nisan tarihleri arası, dolunay zamanına en yakın Pazar gününe rastlar. İsa Mesih, barışı simgeleyen zeytin dalıyla Kudüs’e girdiği Pazar gününden (Zdağhgazart-Paskalya Öncesi Pazar Günü) Diriliş Yortusu Pazar gününe kadar geçen haftaya KUTSAL HAFTA denir ve bu haftanın her bir gününün kendine özgü anlam ve gizemi vardır.
Kutsal Pazartesi. Meyvesiz İncir ağacının kuruması ve ibadethanelerin seyyar satıcılardan arınması olayı ile anımsanır. İsa Mesih Kudüs dönüşünde yolda meyve vermeyen bir İncir ağacına rastlar, kısa bir araştırmadan sonra ağacın uzun bir süredir meyve vermediğini öğrenir ve ağacı kurutur. Burada, meyve vermek, insanlığa hayırlı ve yararlı hizmet vermeyi simgeler, ağacın kuruması ise, insanlığa hayrı ve iyiliği dokunmayanların, hizmeti olmayanların cezalandırılmasını simgeler. Aynı gün İsa Kudüs’te bir ibadethanede birçok düzenbaz seyyar satıcıların ticaret yaptıklarını görür ve onları ibadethanenin, Allah’ın evi, dua ve ibadet yeri olduğunu, burada satıcıların yeri olmadığını hatırlatır. Bu olgu, ticaretin, dine alet edilemeyeceğini simgeler.
Kutsal Salı: Bu gün, kiliseye hizmet eden kilise hizmetkarı 10 bakire kadınları anımsatır.
Eski zamanlarda, Ermenilerin yaşamında kutsal Salı günü, kızlar kiliseye gider, ellerinde yanan mumlarla 10 bakire kızları temsil ederek ilahiler, dualar okurlar ve kiliseye hizmet ederlerdi.
Kutsal Çarşamba: Bugün, tüm kötülüklerin ve şerlerin mutlak olarak arınma günü olarak anımsanır. Bu gün ev kadınları evlerini, eşyalarını köklü olarak temizlerler, yortu yemeği, hamurlu tatlılar hazırlamaya başlarlar. Bu gün kötülüklerin ve şerlerin etkisizleştiği gün olarak anımsanır.
Kutsal Perşembe: Mütevazılığın, Alçak gönüllüğün, Erdemliliğin, Veda Yemeğinin, Hüznün, Çıkar uğruna karanlık entrika çevirmenin, iç içe girdiği bu gün KUTSAL HAFTA gizeminin, daha çok ağırlık kazandığı bir gündür bugün. Bu gün ev yaşamında Paskalya çöreği (Gata) hazırlamaya, soğan kabuğu ile yumurtayı kırmızıya boyamaya başlanır, yumurtanın kırmızı rengi bu yortunun ideolojisiyle bağlantılıdır, İsa Mesih’in bizler için döktüğü kanın rengini simgeler, bugün geleneksel olarak Ermeni evlerinde ”Mercimek” yemeği pişirilir, burada mercimek taneleri ”Göz Yaşının Damlalarını” simgeler. Halk, özellikle gündüz kadınlar kilise ayinlerine, dualara ve Mütevazılığı, Af Etme, Hizmet Etme ve Alçak gönüllülük gibi kavramları simgeleyen ”Kilise Ayiniyle Ayak Yıkama Töreni”(Vodnlıva) ve gece ”Kararma Ayini”ne katılır.
Kutsal Cuma: Bu gün İsa Mesih’in gerildiği çarmıhtan indirilip gömüldüğü gündür, Yas ve Matem günü olarak anımsanır, bu gün ağır işler yapmak kaçınılır, bu gün Hristiyan dünyası matemdedir. Kilise geleneklerine göre, kilisede simgesel tabut hazırlanır ve tabut toprağa gömülür (Tağum). Bu gün, günün anlam ve kavramına uygun olarak, İsa Mesih’in ölümünden önce su yerine sirke içirtilmesini anımsatmak için, ermeni evlerinde ”Sirkeli Yemekler”yenir.
Paskalya Arifesi (Khıtum):Paskalya öncesi Cumartesi günü gün batımında özel kilise ayinleri yapılır, ayin bitiminde arife sofrası etrafında toplanılır, arife yemeği yenir ve ertesi günkü Paskalya bayramına hazırlanılır.
Paskalya Bayramı-Diriliş Yortusu: Bugün Hristiyan dünyası bu yortuyu dini ayinlerle, dualarla, ilahilerle ve görkemli bir şekilde coşkulu törenlerle bayram havasında kutlar. Kırmızıya boyanmış yumurta oyunları, eş, dost, akraba ve arkadaş ziyaretlerini birbirlerine hediyeler dağıtarak kutlamalar takip eder. Bugün herkes bayramlık giysilerle kiliselere koşar, duasını ve adağını yapar, kilisede ayin esnasında halk ”İsa Mesih Ölülerden Dirildi” (Kristos Haryav i Merelotz) diyerek ”İsa Mesih’in Dirilişi Kutsaldır” (Orhniyal e Harutyunu Krisdosi) yanıtı alarak birbirini selamlar. Kilise bitiminde, halk evine döner ve tüm ev halkı bayram sofrası etrafında toplanarak birbirini coşku ile kutlar.
Ermeni yaşamında Paskalya masası zengin yemeklerle donatılır ve özenle süslenir. Atalarımızdan kalan bu gelenek, atalarımızın bugünün kendilerine hayır, bereket, zenginlik getirdiğine inanmalarından kaynaklanmıştır. Genellikle bayram masasında, günün anlam ve gizemini simgeleyen kırmızıya boyanmış yumurta, zeytinyağlı, etli yemekler, tavuk ve kümes hayvanlarından hazırlanmış yiyecekler, balık, sebze, yaş ve kuru sebze, tatlı ve hamur işleri, sütlü yiyecekler, kırmızı şarap, pirinç pilavı veya iç pilav bulunur, pilav genellikle kaysı veya meyve suyu ile pişirilmiş, kuş üzümlü olurdu, burada pilav halkı, içindeki üzüm veya kuru meyve inancı simgeler.
Yortunun ertesi Pazartesi günü, ölüleri anma, onlara rahmet duası okuma günüdür(Merelotz), bu nedenle, bu gün mezarlıklar dolar taşar, Paskalya coşkusu mezarlıklara taşınır, sanki Paskalya gizemi ve coşkusu rahmetli olan yakınlarla da paylaşılır.
Eski zamanlarda Ermeni yaşamında Paskalya günlerinde evlenme çağındaki kızlar kutsal mekânlara inanç gezisine de çıkarlar kilise ve manastırları ziyaret ederlerdi.
Dr.med. Sarkis Adam
Yorumlar kapatıldı.