Dr.med.Sarkis Adam
Anadil genellikle bir milletin var oluşu ve yaşamı için bir temel oluşturur ve etnik kimliğin korunması, sürdürülmesi bağlamında hayati önem taşır. Anadilimiz Batı Ermenice, özellikle diyaspora Ermeni diyasporasının var oluşu doğrultusunda yürütülen mücadelenin önemli bir nedeni ve aynı zamanda bir teminatıdır. Ermeni’nin Ermeni’yle, Ermenice konuşamaması veya konuşmak istememesi çok acı bir gerçektir. Dünya genelinde dağılmış yaklaşık 10 milyon Ermeni’nin çoğunluğu anadili Ermeniceyi bilmemektedir, bu durum, büyük bir olasılıkla onların çoğu ”Asimilasyon” tehlikesi ile karşı karşıya getirmiş veya getirecektir. Çünkü,anadil Ermenice, kendine özgü bağlayıcı karakter ve vasfıyla Ermeni bireyinin etnik kimliğinin ve aidiyetinin korunması ve sürdürülebilmesi bağlamında çok önemli rol oynayan etkenlerden biridir.
Yeni doğan bir çocuğun, ilk dil öğretmeni annesidir. Ermeni anne çocuğu ile anadili Ermenice ile konuşarak, onun gönlüne milletperverlik, yurtseverlik, aidiyet duygusu ve benzeri duygular aşılar, eğer anne çocuğu ile anadiliyle konuşmuyor veya konuşamıyorsa veya anne başka bir aidiyete mensup ise, çocuğun yüreğine, çocuğun mensup olduğu aidiyetin milli duygularını aktarmakta oldukça zorlanacaktır.
Maalesef çoğumuz , ”Anadil”i sevmenin, milletperverlik veya yurtseverlik kadar önemli bir duygu olduğunu fark edemiyoruz veya fark etmek istemiyoruz, oysa ”Anadil” en az milletperverlik ve yurtseverlik kadar bizlerin sevgisine ve şefkatine ihtiyacı vardır.
Bugün çoğumuz, Batı Ermeniceye ”Anadil Vasfı” ile bakmıyoruz (belki de aramızda, ona yabacı dil vasfı ile bakmayanlarımız bile vardır)eğer biz onu olması gereken ”Anadil Vasfı”na çevirebilirsek, anadil sorunumuzun, yani anadilimizin ”Kaybolma Tehlikesi” sorunu kendi kendine çözümleneceğine inananlardanım.
1999 yılında Unesco’nun kararıyla,2000 yılından itibaren 21 Şubat günü ,”Dünya Anadil Günü” olarak kutlanmaktadır.
Çoğumuz, Batı Ermenicenin ”Kayıp Olacak Diller” listesinde yer aldığını bilmekteyiz, dünyanın çeşitli ülkelerine yayılan Ermeniler tarafından bu tehlikeye karşı çetin bir mücadele yürütülmekte ve önleyici tedbirler doğrulusunda çalışmamalar sürdürülmektedir.
Bu millete mensup bireyler olarak, her birimizin de kendi imkân ve olanaklar sınırları içinde bu mücadeleye katılmamız ve bu doğrultuda yerine getirmemiz gereken görevlerimiz olduğu kanısındayım.
Şöyle ki, en basit girişimden başlayarak, günlük Ermenice konuşmalarımızı yabancı kelimelerimden arındırarak, Ermenice konuşken yabancı kelime kullanmamayı denemeye başaklayabiliriz.
Örneğin:
a) ”Teşekkür” anlamında sıklıkla kullandığımız ”Mersi” kelimesi yerine, onun Ermenice karşılığı ”Şınorhagalutyun” veya ”Şınorhagal Yem” kelimesini kullanmayı deneyebiliriz
b)”Yeğen” anlamında kullandığımız ”Kuzen” veya ”Kuzin” kelimelerin yerine aynı anlamda Ermenice ”Zarmig” veya ”Zarmuhi” kelimelerini kullanmaya başalayabiliriz.
c)”Tamam”,”Peki”,”Oldu”,”Anladım”,”Okey” anlamında kullandığımız kelimelerin Ermeniceleri ”Lav”,”Ayo”,”Yeğav”, Hadıtsa” kelimelerinden birini kullanmaya başlayabiliriz.
e)”Bravo” kelimesinin Ermenicesi ”Abris” veya ”Şad Abrik” kelimelerden birini deneyelim. ”By by” yerine ”Mınak Parov” veya ”Yertas Parov” veya ”Tsıdesutyun” kelimelerinden birini kullanmaya kendimizi alıştırmalıyız.
f)Teyze veya hala anlamında kullandığımız ”Tantik” yerine ”Morakuyr ”(teyze) veya ”Horakuyr ”(hala) ,amca veya dayı anlamında kullandığımız ”Onkel” kelimesi yerine ”Horyeğpayr”(amca),”Moryeğpayr”(dayı).”Keri”(dayı) kelimelerden birini kullanamayı denemeliyiz.
Yukardaki örnekleri çoğaltabiliriz,esas olan anadili kullanmak,kirletmemek,yabancı kelimelerden arındırmak ve yaşatmak,anadil kelime hazinemizi zenginleştirmek , bu herbirimizi asli görevi olmalıdır diye düşünuyorum.
Dünya Anadil Günü hepimize kutlu Olsun.
Dr.med.Sarkis Adam
ՓՈՐՁԵՆՔ’ ՄԵՐ ԱՌՕՐԵԱՅ ՀԱՅԵՐԷՆ ԽՕՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆԵՐՈՒՆ ՕՏԱՐ ԲԱՌԵՐ ՉԻ ԳՈՐԾԱԾԵԼ
Մայրենի լեզուն ընդհանրապէս հիմքն է ազգի մը գոյութեան ու գոյատեւման, անիկա կարեւոր է ինքնութեան պահպանման համար, անոր կենդանի մնալով է, որ ազգ մը կը շարունակէ իր գոյութիւնը: Հայերէն լեզուն, մեր պարագային արեւմտահայերէնը, շատ կարեւոր է սփիւռքի մէջ ապրող, պայքարող ու գոյատեւող սփիւռքահայերուն համար, որովհետեւ անիկա հայը իբրեւ հայ պահող հիմնական կռուանն ու երաշխիքն է:
Սիրտի խոր ցաւ է, երբ ,հայը հայուն հետ չի կրնար եւ կամ չ’ուզեր խօսիլ հայերէն:Համայն աշխարի մէջ ցրուած շուրջ 10 միլիոն հայ կ’ապրի ,որոնց մեծամասնութիւնը հայախօս չեն ,ուրեմն անոնմէ շատեր մեծ հաւանականութեամբ “Ձուլման” վտանգի հետ դէմ առ դիման են կամ պիտի ըլլան:Հայոց մայրենի լեզուն ունի իր բացառիկ վճռորոշ ու իւրայատուկ դեր մը, հայերի ազգային պատկանելութեան, ինքնութեան պահպանման եւ ամրապնդման ու ազգային ապագայի ապահովման գործընթացքի մէջ:
Հայ երախային լեզուի առաջին ուսուցիչը հայ մայրն է: Հայ մայրը իր զաւակին հետ մայրենի լեզուով խօսելով անոր սրտին մէջ կը դնէ ազգասիրութիւն,հայրենասիրութիւն եւ պատկանիլութեան գիտակցութեան զգացում:Եթէ հայ մայրը իր զաւկին հետ մայրենի լեզուով չի խօսիր եւ կամ թէ մայրը հայ չէ,այդ հայ երախային սիրտին մէջ ազգասիրութիւնը ու պատականելութեան գիտակցութիւնը դնել դժուար կ’ըլլայ:
Դժբախտաբար մեզմէ շատեր չեն գիտակցիր եւ չեն ալ ուզեր գիտակվիլ որ , ազգասիրութեան ու հայրենասիրութեան չափ կարեւոր է նաեւ, “Հայերէնասիրութիւն”ը:
Ցաւօք սիրտի այսօր հայերէնը ունի ոչ մայրենի լեզուի կարգավիճակ, եթէ մենք կարենանք հայերը “Մայրենի Լեզու” ի կարգավիճակը վերածել , այդ պարագային արդէն իսկ մեր մայրենի լեզուի հարվը բնազդաբար ինքնին կը լուծուի:
Հայերը այսօր ունի միայն” Կորսուելու Վտանգի Տակ Լեզու”ի կարգավիճակ
Նոյեմբեր 1999 թուականի Իւնէսքօի Միացեալ Ազգերու Կրթական,Գիտական եւ Մշակութային յանձնախումբի որոշման հիման վրայ 21Փետրուար 2000 թուականէն սկսեալ աշխարհի չորս ծագերուն կը նշուի ազգերու մայրենի լեզուի պահպանման,պաշտպանման եւ զարգացման նուիրուած <<Մայրենի Լեզուի Միջազգային Օր>> տօնը:
Բոլորիս գաղտնիք մը չէ որ, արեւմտահայերէնը կորսուելու վտանքին հետ դէմառդէմ է եւ վերջին տարիներուն սփիւռքահայ կեանքի մէջ արեւմտահայերէնի նահանջի կապակցութեամբ ահազանգեր կը հնչեն, այս պատճառաւ ալ նահանջին կանխարգելման ու արեւմտահայերինի պահպանման համար նախանձախնդրութեամբ կը մշակուին զանազան ծրագիրներ:
Ըստ իս, այս սպառնալիքի դէմ միասնաբար պայքարելը անհրաժեշտութիւն մըն է:Հարցի լուծում գտնելու համար,իւրաքանչիւրս ունինք կատարելիք պարտականութիւններ եւ ինչու~ չէ ,նաեւ պարտաւորութիւններ:Լուծում եւ կամ լուծումներ գտնելու կապակցութեան գործի լծուելու ենք ,նախ ամէնէն պարզէն սկսելով:
Ըստ իս, նախ պէտք է սկսինք , առօրեայ կեանքի մէջ մեր հայ խօսակիցի հետ հայերէն խօսիլ եւ մեր հայերեն խօսակցական լեզուէն օտար բառերը մաքրելով: Օրինակ , մեր առօրեայ խօակցութեան լեզուին փակած “Մերսի” բառէն բաժնուելով ,փորձենք “Շնորհակալութիւն” եւ կամ “Շնորհակալ Եմ” բառերը գործածել:
Փոխանակ “Քուզէն” եւ կամ “Քուզին”բառը գործածելու , օգտագործենք “Զարմիկ” եւ կամ “Զարմուհի” բառերը:
Չօգտագործենք “Օ քէյ” բառը ,փոխանակ “Օ քէյ”ի,փորձենք “Լաւ”,”Եղաւ” եւ կամ “Հասկցայ” բառերը գործածել:
Փոխանակ “Պրաւօ” ըսելու,ըսենք “Ապրիս”,”Ապրիք” եւ կամ “Շատ Ապրիք”բառերը:
Բոլորս ալ որդեգրեցինք “Պայ Պայ ” բառը, հրաժեշտ տալու կամ առնելու պահուն փորձենք, հսկել մեր լեզուին ու օգտագործենք “Մնաք Բարով”, “Երթաս Բարով” եւ կամ “Ցտեսութիւն” բառերը:
Փորձենք “Թանթիկ” բառը մոռնալ,փոխանակ այս օտար բառին, գործածենք “Մօրաքոյր” ,”Հօրաքոյր” բառերը, նմանապէս փոխանակ,”Օնքըլ” բառի, յիշենք “Մօրեղբայր”, “Հօրեղբայր”, “Պապ”ի փոխանակ “Հայրիկ” եւլն բառերը:Այս օրինակները բազմացնել կարելի է:
Դժբախտաբար այսօր Սփիւռքահայ կեանքի մէջ, մեր առաօրեայ խօսակցութեան լեզուն այլասերում կ’ապրի , որովհետեւ ,մենք ,մեր մայրենին կ’իւրացնենք այլ լեզուներու օտար բառերով ,հետեւաբար եթէ կ’ուզենք ,մեր արեւմտահայերինը վառ պահել ,պահպանել եւ հարուստ ժառանգութիւն մը չի կորսունցնել ,նախ փորձելու ենք արեւմտհայերէնը մաքուր պահել ու մեր առօրեայ կեանքի հայերէն խօսակցութիւններուն չօգտագործել օտար բառեր:
Անհատներու միջեւ հաղորդակացութեան մշակման մէջ,բառերը շատ մեծ դեր ունին:Անհատին տիրապետած բառապաշարը անոր,բացատրելու եւ ըմբռնելու հմտութեան ազդելով,օգտագործաց լեզուն կը հարստացնէ:
Անհատին բառապաշարին սահմանափակ ըլլալը,անհատին ամէնօրեայ խօսակցութիւնը ,կրնայ զգալի ձեւով դժուարացնել:Հետեւաբար ճոխացնելով մեր բառապաշարը , կը դիւրացնենք մեր առօրեայ խօսակցութիւնը եւ հարուստացուցած կ’ըլլանք նաեւ մեր խօսած լեզուն:
Հայերէն լեզուն հայ ազգին հարուստութեան ամենաթանկագին բանալին է:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ
Yorumlar kapatıldı.