Dil demekle ,bireyin duygusal,zihinsel ve iç dünyasındaki görüşlerinin, fikirlerinin,düşünce ve muhakeme ürünlerinin sözlü veya yazılı olarak seslendirilmiş veya yazı ile işaretlenmiş olan bir sistemin bütününü anlamaktayız: Bu sistem aracılığıyla insanlar birbirleriyle iletileşerek, konuşarak veya yazışarak aralarında karşılıklı bağlar kurmaktadırlar. Dil, insanlık tarihinde en eski iletişim araçlarından biridir. Dil toplulukların veya toplumların var oluşlarını sürdürebilmek bağlamında vazgeçilmez önemli bir unsurdur.
Anadil demekle ise, belli bir halk topluluğun veya bir milletin bireylerinin kendi aralarında kullandıkları ortak ve kendilerine özgü iletişim dilini anlıyoruz,ana dilin bu özgün karakteri bireyin aidiyetini,etnik kimliğini ve mensubiyetini işaret eder. Burda bireylerin ”Anadil” kavramının algısı,anadil anlayışı,kimlik ve aidiyet bilinci hayati önem taşır.
21 Şubat 1999 yılında Unesco’nun yayınladığı ”Yok Olan Anadiller” haritasında,anadilimiz Batı Ermenice ”Kayb Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Olan Diller” kategorisinde sınıflandırılmıştır.
Diyaspora Ermenileri yaşamında Batı Ermenice’nin kayb olma tehklikesi bir yenilik değildir,bu tehlike uzun yıılardan beri bilinmekte ve önleyici tedbirler doğrultusunda ciddi çalışmalar götürülmektedir.
Ancak diyaspora Ermeni yaşamında bellirli bir kesim, Batı Ermeniceyi mükemmel bir şekilde bilmekte, konuşmakta,okumakta ve yazmaktadırlar,fakat bu neslin devamı, belirli bir zaman sonra bilerek veya bilmeyerek yerel lisanın etkisinde kalıp,Ermenice konuşurken sıklıkla yerel lisanından kelimeler ve sözler kullanmakta ve böylece Ermenice’den uzaklaşarak,Ermenice okumamaya,Ermenice yazmamaya başlamaktadırlar. Sonuç olarak o birey anadilini yabancılaşmakta ve böylece de Batı Ermenice dilini kullananların sayısı gittikçe azalmaktadır.
Yeni nesil ise, Ermenice konuşmaktan,yazmak ve okumaktan zaten uzaktalar. Diyaspora’da genç bir Ermeni çiftin çoçukları gözlerini Ermenice olmayan yerel lisanla açmakta, kulakları ermenice olmayan yerel lisana ait sözler ve kelimeler duymaktadır. Eğer evde anne ve baba Ermenice konuşamıyorsa veya konuşmuyorsa,o çocuk anadili olan Ermenice’yi değil,işittiği ermenice olmayan yerel dili öğrenecektir.Elbette bu durum da Batı Ermenicenin yaygınlaşmasını önleyecektir. İşte burada ailenin rolü, ”Anadil Kavramı”, algısı,anlayışı, anadil bilinci ,anadile karşı tavrı ve aynı zamanda da eğer bölgede ve yakın bir çevrede varsa ,ermeni okulu veya dershanenin ve ermeni kilisesinin varlığı tartışmasız her zamankinden daha fazla hayati bir önem kazanmaktadır.
Milliyet duygusu ve şuuru, kimlik bilinçi ,anadili kaynaktan besleyen temel unsurlardır,bunların yokluğu”Anadil Kavramı”nın içini boşaltır ve anadili algısını zayıflatır.
Ermeni dünyasında ,anadili Ermeniceyi bilmeyen birçok tanınmış ermeni aydınlar var ,onlar anadillerini bilmemelerine rağmen içten gelen duygu ve gönül bağıyla millet yararına üstlendikleri görevleri , milli ruh ve milli şuurun gücüyle başarıyla yerine getirmişler ve mensup oldukları milletin idamesi için inkar edilmez özverili hizmetlerde bulunmuşlardır.
Elbette Batı Ermenicenin gerilemesini önleyeci girişimlerde bulunmak ve tedbirler almak mümkün, bunları başlıca Mali,İdari,Eğitim,Bireysel olmak üzere temel başlıklar olarak sırayalabiliriz.
1-Mali Girişimler: Ermeni Toplumun kurumların ve ailelerin katılımı ile ”Ermenice Anadili Yaşatma ve Geliştirme Fonu” adıyla bir fon kurarak ,Anadil Ermenice için finansman kaynağı yaratmak.
2- İdari Girişimler:Ermeni toplumun eğitim kurumlarının uzman eğitimci temsilcilerinin katılımıyla ”Ermenice Anadil Araştırma ve Geliştirme Kurulu” kurarak ,Batı Ermenicenin gelişmesi ve yeşermesi doğrultusunda ve aynı zamanda Ermenice öğretmenlerin eğitimi ve mesleki gelişiminlerini sağlamaya yönelik çalışmalar yapılmak
3-Eğitim Alanında Girişimler:
a) Mevcut Ermenice ders kitap ve ders araclarının ,uzman eğitimciler tarafından gözden geçirmek ve gerektiğnde güncelleştirmek.
b) Ermenice gazeteleri,dergi ,mecmua ve benzerlerini Ermeni okulların üst sınıflarda yardımcı ders aracı olarak kullanmak .
c)Ana okul çağındaki çoçuklara bol resimli kitaplar ,CD,DVD,kısa Vıdeo filimleri hazırlamak, çoçuklar arasında yaşlarına uygun ”Ermenice Şarkı Yarışmaları” veya ”Ermenice Oyunlar” düzenlemek.
d) Batı Ermenice diliyle yayınlanan gazete,kitap, dergi, magazin ve mecmuaları desteklemek ve okumaya teşvik etmek.
e)Panel,Söyleşi,Konferans,Ermeni basını,varsa radyo,TV aracılığıyla Ermenilerin anadillerine karşı olan ilgi ve dikkatlerini artırıcı propagandalar yapmak.
f) Öğrencilere ,Anadilleri Ermeniceyi daha cazibeli hale getirmek ve daha çok sevdirmek için ”Yarışmalar” ”Oyunlar” ve benzeri girişimler düzenlemek ve yarışmalarda başarılı olanları ve Ermenice derste sınıf birincilerini ödüllendirmek.
4) Bireysel Girişimler:
a)Mümkün olduğu kadar sıklıkla Ermenice gazete, kitap,dergi,kitap okumak ve Ermenice film izlemek,anlamı anlaşılmayan kelime ve sözleri sözlükten öğrenmek.
b)Ermenice konuşurken ve yazarken yanlış ve hata yapmak korkusuna asla ve asla kapılmamak , korkmadan sebestce ve cesaretle Ermenice konuşmak,okumak ve yazmak .(Varsa hata ve yanlışlar konuştukça,okudukça ve yazdıkça hata ve yanlış sayısının azalacağı unutmamalıdır)
c)Yakın ve arkadaş çevresinde mümküm olduğu kadar Ermenice konuşulmalı ve konuşken mümkün nisbetinde Ermenice olmayan söz ve kelimeler kullanılmamalı.
d) Küçük bir not defterine , Ermenice olmayan bir sözlükten her gün yeni bir kelime not etmek ve onun Ermenice karşılığını Ermenice sözlükten öğrenerek , Ermenice kelime hazinesini zenginleştirmek .
e) İmkan buldukça , not defterine çok kısa ve basit Ermenice cümleler yazmak ve yazılanı ertesi gün okuyup varsa yanlış ve hatalar düzeltmek.
Bu örnekleri artırmak mümkün,ancak esas olan serbest irade ve arzuyla işe koyulmak.
Batı Ermenicenin kayb olmasını önleyici çalışmaların başarı yolu Ortak Akıl,İşbirliği ,Dayanışma ,İrade ve Toplu İstek’ten geçer.
Dr.med.Sarkis Adam
ՄԱՅՐԵՆԻ ԼԵԶՈՒԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐ ԱԵԹԻՒ ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅԵՐԷՆԻ ՆԱՀԱՆՋԸ
“Լեզու”, ըսելով կը հասկնանք , անհատներու ,հոգեկան , զգացական , մտային ու ներաշխարհի արտադրութիւնները բերանացի եւ կամ գրաւոր նշաններու ու ձայներու դրութեան այն ամբողջականութիւնը , որ, մարդիկ իրենց միջեւ հաղորդակցութեան եւ նաեւ իրենց միջեւ կապ հաստատելու համար կը գործածեն: Լեզուն, մարդկային հաւաքականութիւններուն գոյատեւման համար , անզիջելի ու հիմնական անհրաժեշտութիւն մըն է կրնանք ըսել:
“Մայրենի Լեզու” ըսելով , պատմական որոշ ժողովուրդի եւ կամ որոշ հաւաքականութեան մը եւ կամ որոշ ազգի մը պատկանող անհատներուն իրենց միջեւ գործածաց, ինքնայատուկ լեզուն կը հասկնանք: Մայրենի լեզուն, ձեւով մը ազգային նկարագիր մը ունի կրնանք ըսել , մայրենի լեզուի այս նկարագիրը անհատներուն պատկանելիութիւնը ու ինքնութիւնը մատնանշէ, հոս կարեւոր է, անհատներուն , մայրենի լեզու գաղաբարի իմաստին ըմբռնումը, ինքնութեան ու պատկանելութեան գիտակցութիւնը ու հասկացողութիւնը.:
21 Փետրուար 1999 թուականին, UNESCO ի, “Միջազգային Մայրենի Լեզուի Օր”ի առթիւ,”Աշխարհի Վրայ Վտանգի Տակ Եղող Լեզուներ” վերնագիրի տակ հրապարակաց քարտէսին մէջ Արեւմտահայերէնը կը դասաւորուի “Լուրջ Վտանգի Տակ Եղող Լեզուներ”ու կարգին, ի մասնաւորին կը շեշտուի թէ’, արեւմտահայերէնը Թուրքիոյ ու Լիբանանի մէջ, անվիճելի օրէն “Կորսուելու Լուրջ Վտանգի Տակ” է:
Նորութիւն մը չէ որ ,սփիւռքի մէջ ապրող հայերու խօսած արեւմտահայերէնը արդէն իսկ երկար տարիներէ ի վեր իր նահանջը կ’ապրի, սակայն, հոս նպաստաւոր կը նկատենք , նահանջի ծնունդ տուող գլխաւոր ազդակներուն դարձեալ հակիրճ աչք մը նետել:
Սփիւռոահայութեան մէջ , կայ սերուդ մը , որոնք, ոչ միայն ազգային կատարեալ զգացումներով հայերէն կը խօսին, նաեւ իրենց միջավայրի մէջ ալ կը կարդան ու կը գրեն կատարեալ հայերէն, սակայն , կարճ ժամանակ ետք , կամայ ու ակամայ կ’ազդուին տեղական լեզուէն եւ կ’սկսին տեղական օտար բառեր գործածել իրենց խօսակցութեան մէջ ու հետզհետէ կը դադրին հայերէն թերթ կարդալ ու հայերէն նամակ գրել:
Նոր սերունդի հայերը արդէն իսկ, շատ հեռու է, հայերէն կարդալէ ու գրելէ.Սփիւռքի հայախօս ընտանիքներու նորածին մանուկները աչքերնին կը բանան , տեղական հեռուստատեսիլի , ոչհայերէն/ տեղական լեզուով պատրաստուած մանկական ժապաւէններու ցուցադրութեան, իսկ, ականչնին կը լսէ տեղական ոչհայերէն բառեր : Եթէ այն ընտանիքին մէջ , հայերէն խօսիլը պարտադիր չէ եղած , այդ ընտանիքի մէջ ապրող մանուկը նախ պիտի սորվի ոչ թէ իր մայրենի լեզուն, այլ տեղական ոչհայերէն լեզուն.
Անյարմար պայմաները ու դժուարութիւնը կը խիստանայ, երբ որ , մանուկը նախ մանկապարտէզի ապա վերջ դպրոցի տարիքին կը հասնի, սփիւռոահայութեան ամէն հայ բնավայրի մէջ հայկական մանկապարտէզի ու դպրոցի չգոյութեան պատճառաւ մանուկը պիտի սորվի նախ ոչ թէ իր մայերին այլ տեղական լեզուն,
Հոս անհերքելի է, Հայ ծնողքին մայերենի լեզուի հանդէպ գիտակցութիւնը,մայրենի լեզուի իմաստին ըմբռնումը ու հասկացողութիւնը եւ նաեւ անշուշտ հայ կրթարանի մը գոյութեան կարեւորութիւնը.
Սփիւռքահայութեան մէջ ուրիշ մէկ սերունդ մը կը ներկայացնեն մռայլ դէմք մը, որոնք, առանց հայերէն կարենալ կարդալ ու գրելու, օտարախառն հայերէն լեզուով խօսողներ են , իրենց կարգին չգիտցած հայերէնով ,ինչ`, պիտի կարենան տալ իրենց զաւակներուն,հետեւաբար, հոս ալ դարձեալ յայտի կ’ըլլայ “Հայ կրթարանի եւ նաեւ Հայ Եկեղեցւոյ” գոյութեան կարեւորութիւնը:
Մայրենի լեզուին հիմնական սնունդն է , “Հայ Հոգի”գոյութիւնը ու “Մայրենի Լեզուի Գիտակցութիւն ու Հասկացողութիւնը”ը, առանց հայ հոգիի ու գիտակցութեան մայրենի լեզուն նախ կը տկարանայ ու ապա կ’անհետանայ , կան անշուշտ, Վիլյամ Սարոեանի , Փիթէր Պալաքեանի , Գիրք Գիրգորեանի եւ ուրիշներու նման, ընդունելի բացարութիւններ , որոնք թէեւ հայերէն չէն գիտեր , սակայն հոգիով ու սիրտով գիտակից հայեր են եւ ստանձնելով որոշ առաքելութիւններ կը ծառայեն հայ ժողովուրդի գոյատեւման համար.
Անշուշտ ,կան արեւմտահայերինի նահանջի կանխարգելիչ ու կասեցուցիչ միջոցառումներ, ինչպէսին, կարելի է ,Ֆինասական, Վարչական,Կրթական,Անձնական հիմնական գլուխներու մէջ դասաւորել;
Ա-Ֆինանսական Միջոցառում:
Ազգային եւ կամ Համայքային Հաստատութիւններու եւ ընտանիքներու մասնակցութեամբ հաստատել”Մայրենի Լեզուի Վերակենդանացման ու Զարգացման Ֆօնտ”
-Բ-Վարչական Միջոցառումներ:
Համայնքային բոլոր կրթական հաստատութիւններու մասնագէտ ներկայացուցիչներու մասնակցութեամբ կազմել, “Մայրենի Լեզուի Հետազօտիչ ու Խորհուրատու Հասարակաց Մարմին” մը , որը պիտի ստանձնէ , մայրենի լեզուի դասաւանդութեան ու սերտողութտեան համար գաղութի եւ կամ համայնքին նպաստաբեր ու արդիւնաբեր ամէնահարմար հասարակաց դրութիւնը ճշդելու պարտականութիւնը.
Յատկապէս զարկ տալ Արեւմտահայերինի դասատուներու նախապատրաստական ու վերապատրաստական աշխատանքներու :
Գ-Կրթական Միջոցառումներ:
ա- Մայրենի լեզուի դասերու դասանիւթերը, դասագիրքերը, դասաւանտութեան միջոցները մասնագէտներու կողմէ վերաքննութեան ենթարկել ու ի տեղին արդիականացնել ու ժամանակակից հնարաւորութիւնները օգտագործել.
բ- Հայերէն Օրաթերթերը , վարժարաններու մէջ, որպէս, օժանդակ դասանիւթ գործածել.
գ- Մանուկներու , ու երախաներու համար մասնայատուկ Հայերէնով պակերազարդ գիրքեր , ձայնաերիզներ , մանկական ժապաւէններ DVD, Video,պատրաստել:, մանուկներու միջեւ, մանկական հայերէն երգերու մրցանակներ ու այլ խաղեր կազմակերպել.
դ-Արեւմտահայերինի Հրատարակութիւններու զարկ տալ:
ե- Բանախօսութիւններ կազմակերպելով , հրատարակութիւններով , հայ մամուլի եւ եթէ կան հայերէն ձայնասփիւռի եւ կամ հայերէն հեռուստատեսիլի միջոցով , ժողովուրդին մայրենիի հանդէպ հետաքրքրութիւնը քրքրող քարոզչական աշխատանքներու զարկ տալ:
զ- Սանոց Միութիւններն , կրթական եւ մշակոյթային այլ կազմակերպութիւններն ալ , արեւմտահայերինի նահանջի կասեցման եւ կամ կանխարգելման աշխատանքներուն իրենց հնարաւորութեան սահմաններու մէջ պաշտօն ու պատասխանատութիւններ ստանձնելով համագործակծելու են:
— Արեւմտահայերէնի,հայ աշակերտներու համար աւելի հրապուրիչ եւ հետաքրքիր դարձնելու նպատակաւ “Հայերենի Մրցախաղեր” կազմակերպել.
Դ-Անձնական Միջոցառումներ:
Յաճախակի Հայերէն թերթ ու կամ այժմեական հայերէն գիրքեր կարդալ , չհասկցուած բառերու իմաստը , բառարանէն սորվիլ.
Համարձակեցէք, առանց սխալ խօսելու վախ ու ներքին ճնշում ունենալու, ազատ ձեւով հայերէն խօսիլ.
Փորձենք , ձեր , ընկերային,ազգականային, ու այլ մտերմային մօտ շրջանակներու մէջ , միշտ օտար բառերէ մաքրուած Հայերէն խօսելու միջավայր մը ստեղծել.
Փորձենք, յաճախ հայերէն Ձայնասփիւռ, Հայկական եթերներ, հայկական երգեր, իմանալ, Հայկական Հեռուստատեսիլ դիտել.
Փորձենք մեր հայերէնի բառամթերքը հարուստացնել.
Փորձենք ամէն օր , մի քանի շատ պարզ, հայերէն նախադասութիւններ գրել , յաջորդ օր նախորդ օրուանը կարդալ ու սխալները սրբագրել.
Անշուշտ կարելի է, այս ուղղութեամբ օրինակները բազմացնել, սակայն ամէնակարեւորը, Արեւմտահայերէնի Կորսուելու Լուրջ Վտանգի դէմ, առանց յույսահատութեամբ, շուտ օրէն աշխատելու սկսիլն է, որը բոլորիս պարտականութիւնն է.
Յաջողութեան համար պայման է , Կամք, Համագործակցութիւն, Միասնական ու Հասարակաց Ծրագիր, Համախմբուած Աշխատանք.
Տօքթ.Սարգիս Ատամ.
Yorumlar kapatıldı.