Gençliğine doyamayan Üsküdar’ın kara bahtlı bülbülü dertli şair Bedros Turyan’ı ölümünün 144.Senesinde anıyoruz. Gelin hep beraber bir geziye çıkalım, bir şairin şiir bahçesini ziyaret edelim. Bu bahçe herhangi bir yerde rastlayacağımız bir bahçe değil, bu bahçe gönlümüzün, duygularımızın, zihnimizin köşelerinde yayılan bir bahçe.
Bu bahçede, boğum boğum inen sis bulutların içinden süzülen güneş ışınlarının yansıdığı, mis kokulu çamların arasından esen meltemin, üzgün mü üzgün, yanık mı yanık ama ninni emsali bir nağme ile türkülerin yakıldığı, insanın, ince duygularının ve zihninin çözüldüğü bir bahçe. Bu bahçe renk a renk güllerle ve çeşitli çiçeklerle süslü, yağmurun, karın, rutubetin çiçeklerin süsünü, ihtişamını, zarafetini, mis kokusunu bozamadığı bir bahçe.
İşte acılarla, ıstıraplarla, hastalıkla, bunalımla, eza ve cefa ile oluşan ve hasta bir nefesle, fısıltılı bir solukla sulanan, solmayan duygularla ve ter temiz sevgilerle dolu Bedros Turyan’ın (Zımbayan) şiir bahçesi.
Bedros Turyan 20 yaşında hayatını kaybetti, kısacık bir ömür bile bugün hala onun tanınmasına ve onu bilenler tarafından saygı duyulmasına yetmiştir.
İstanbul Ermeni Edebiyatının <Uyanış> (Zartonk) kuşağının soylu şairlerinden ve Ermeni Edebiyatına büyük katkıları olan ozan 1851 yılında İstanbul’un Üsküdar semtinde doğmuş, 1872 yılında yakalandığı Tüberküloz hastalığından, maddi olanaksızlık ve yoksulluk içinde vefat etmiştir, kabri doğduğu semtte Bağlarbaşı Ermeni mezarlığındadır.
Bedros Turyan ilkokul eğitimini Üsküdar Cemaran Ermeni ilkokulunda aldı, mezuniyetinden hemen sonra önce eczacı daha sonra marangoz çırağı olarak iş hayatına, başladı, zamanla evlerde özel dersler veren Bedros Turyan, daha sonra gazetelerde yazar ve çevirmen olarak çalışmaya başladı ve birçok batılı edebi ve tiyatro eserlerini Ermeniceye çevirdi.
Üsküdar’ın eşsiz şairi, Üsküdar’ın bülbülü olarak tanınan ozan Turyan’ın eserlerinde, eza, ızdırap, aşk, çile, cefa, acı, hüzün, bunalım, burukluk görmekteyiz, bunların hepsi bahtsız şairin iç dünyasını, duygularının dışa vurumu ve dışa yansımasıdır, tüm eserlerinde işlenen konular hayal ürünü değil, gerçek bir yaşanmışlıktır, şair kendisindeki Allah vergisi büyük bir meziyetle gerçek yaşanmışlıkları ustaca şiirlerinde dillendirebilmektedir. Eserleri Fransızca, İngilizce, Almanca, İspanyolca olmak üzere birçok dillere çevrilmiştir, LICAG(Gölcük), INC GISEN (NİYE DİYORLAR), TURKUHİN(Türk kızı), DRDUNC(Şikâyet), ZIĞCUM (Pişmanlık) , İM MAHI (Ölümüm).
Temiz hatırası önünde saygı ile eğiliriz.
Dr.med. Sarkis Adam
Üsküdar Bülbülü diye adlandırılan Ünlü Şairin Ölümsüz Eseri
ÖLÜMÜM
Solgun benizli ölüm meleği,
Sınırsız bir gülüşle karşıma dikilse de,
Acılarımla ruhum bahar olup uçsa,
Bilin ki hala yaşıyorum.
Yastığımın ucunda eriyen
Soluk çehreli bir mum
Soğuk ışın serse de ah,
Bilin ki hala yaşıyorum.
Terli alınımla
Taş kesilmiş vücudumu,
Kefene sarıp kara tabuta koysalar da,
Bilin ki hala yaşıyorum.
Acımasız ölüm meleğinin titrek gülüşü
Dokunaklı çanın çalmasıyla
Tabutum ağır ağır ilerlerse de,
Bilin ki hala yaşıyorum.
Yas şarkıları söyleyen insanlar,
Siyah giysileri ve asık suratlarıyla
Tütsü ve dua yaysalar da,
Bilin ki hala yaşıyorum.
Çukurumu kazıp beni gömseler de
Yasa bürünmüş sevdiklerim
Ağlaşıp ayrılsalar da,
Bilin ki hala yaşıyorum.
Ama eğer bir köşede
Unutulup giderse mezarım,
Ve hatıram da solarsa,
İşte o zaman ben ölürüm, ah!
Bedros Turyan
(Ermeniceden Çeviri YERVANT GOBELYAN)
Dr.med. Sarkis Adam
ՍԻՐՏԸՄԱՇՈԿ ՈՒ ՎՇՏԱԲԵԿ
ՎԱՂԱՄԵՐԻԿ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ
ՊԵՏՐՈՍ ԴՈՒՐԵԱՆ
20 Մայիս (1 Յունիս)1851—21 Յունուար(2 Փետրուար ) 1872
ՊՈԼԻՍ- ՍԿԻՒՏԱՐԻ ՍՈԽԱԿԸ
Ծննդեան 165 -րդ..Տարեդարձին եւ իսկ Մահուան 144 րդ-. Տարելիցի Առթիւ.
Եկեք’, միասնաբար պտոյտի մը ելլենք: Այցելենք բանաստեղծի մը պարտէզը, որ կը գտնուի,ոչ թէ’,երկրամասի սա կամ նա անկիւնի մէջ, այլ մեր սիրտերուն, մեր հոգիներուն ու միտքերուն մէջ:Պարտէզ մը ուր~, նորածագ արեւին ճառագայթները մթնորորտին մէջ տատանող մշուշին հետ կը խարնուի ,հովը կը փչէ բուրումնաւէտ դմբենիներու մէջէն ,կը փչէ տխուր տխուր կ’երգէ մելամաղցոտ
երգ մը, որը տարտամօրէն կ’օրօրէ մեզ, կը քայքայէ մարդկային գաղափարները:Պարտէզ մը ուր’, գգոյնզգոյն վարդերով , ծաղիկներով զարդարուած է, որոնց թարմութիւնը, անձրեւը, ձիւնը, խոնաւութիւնը չէ կրցած աւրել: Ահա’, ցաւերով, տառապանքներով, տենդերով, տագնապներով , հիւանդ կուրծի հեւքերով, մրմունջներով, անթառամ զգացումներով ու սէրով լեցուն Պետրոս Դուրեանի բանաստեղծութեան պարտէզը:
Եթէ ,Դուրեանի այս պարտէզի դուռնէն զգոյշ քայլերով ներս մտնենք,կ’ապրինք անոր ապրումները, յուզումները, ցանկութիւնները, տկարութիւները,ճակատագիրի դաժանութիւնը, վշտակցութիւնը, խորատեսութիւնը ու սէրը:
Դուրեանի ներաշխարհը կ’արտացոլացնէ: Պետրոս Դուրեան արեւմտահայ գրական աշխարհի պարծանքներէն մէկն է, ան առաջինն է ,որ աշխարհաբար գրական լեզուն կիրարկած է ոտանաւորի ձեւով:
Պետրոս Դուրեան ծնած է,1851 թուականին Իսթանպուլի Սկիւտար թաղին մէջ, իր նախնական կրթութիւնը ստացած է, Սկիւտարի Ճեմարանի մէջ, եւ կանուխէն սկսած է աշխատակցիլ ժամանակի թերթերէն , <Օրագիր>, <Թատրոն> եւլն, դպրոցը աւարտելէ վերջ միջոց մը աշխատած է ատաղձագործի մը քով, յետոյ օգնական խմբագիր եղած է <Օրագիր>ի մէջ, մասնաւոր ուսուցչութիւն ըրած է տուներու մէջ, եւ անգամ մըն ալ բեմ ելած է իբրեւ դերասան: Մեռած է Թոքախտէ 21 Յունուար 1872 թուականին :
Դուրեանի բանաստեղծութիւնները , <Տաղք եւ Թատերագրութիւն> անունը կրող յատուկ հատորի մը մէջ հրատարակուած է իր բարեկամներուն միջոցով; Անոր բանաստեղծութիւններէն շատերը Ֆրանսերէնի, Անգլերէնի, այլ լեզուներու թարգմանուած են ու նաեւ հրատարակուած Պօսթօնի ամէմէմ նշանաւոր թերթերուն մէջ:
Դուրեան ունի նաեւ թատերագրութիւններ, ինչպէս~, <Սեւ Հողեր>,<Թատրոն>, <Վարդ ու Շուշան> եւլն.
Դուրեանի գրականութիւնը , արուեստը, բանաստեղծութիւնը իր ներաշխարհի ապրումներու , յուզումներու ,ցանկութիւններու , տկարութիւններու արտացոլացումը ու մարմնացումն եւ այս բոլորին ամբողջացումն է:
Ամէն մարդ չի կրնար փայլիլ գրականութեան արուեստի ու բանաստեղծութեան մէջ, քիչերուն կը տրուի այս շնորհքը ու տաղանդը, այդ քիչերն են որ, կը դառնան մարդկանց հոգիներու, ապրումներու արտացոլացման գործիքը, զգացումներու թարգմանիչը, անոնցմով է,որ կը ճանչնանք մարդը, մարգուն ներաշխարհը ու ապրումները; Պետրոս Դուրեան անոնցմէ մէկը եղած է, հայ կեանքի մէջ.
Սկիւտարի անզուգական բանաստեղծ Պետրոս Դուրեանի բանաստեղծութեան մէջ կը տեսնենք տառապանք, ցաւ, վիշտ, տագնապ, սէր եւ դառնութիւն:1872 ին հանճարեղ բանաստեղծը հազիւ քսան գարուններ բոլորած էր, իր բառերով <Սեւ Հողը> գրկեց, իր ետին ցգելով տասնեակ քերթուածներ, որոնցմէ մէկ քանիները բացառիկ գոհարներն են , հայ բանաստեղծութեան ու գրականութեան:
Դուրեանի մօտ բանաստեղծի ձիրքը բնածին է , եւ Աստուածատուր, բանաստեղծութիւնը կը բխի իր հոգիէն, իր ներաշխարհէն , ինչպէս վճիտ ջուրը’, ակէն: Թերեւս , ան անգիտակից էր, իր սեփական արժանիքին: Այսօր իսկ Դուրեանի քերթուածները կը շարունակէն պահել իրենց թարմութիւնը, լեզուական նրբութիւնը, մտածումի թռիչքը, ոճի հեղասահութիւնը ու հաղորդականութիւնը:
Դուրեանի բանաստեղծութիւններու յուզումը, մտածումը, արձագանգ մը կ’արթնցնէ ընթերցողին հոգւոյն մէջ, այսօր իսկ կարելի չէ քերթուածները առանց յուզումի կարդալ:
Պետրոս Դուրեան լեզուական նորութիւններ ալ ըրած է, իր
բանաստեղծութիւններուն մէջ: Իր շրջանին,երբ գրաբարը տակաւին կը նկատուեր բանաստեղծութեան վայելշքեղ լեզուն , ինք գրած է պարզ աշխարհաբարով, այսինքն , այն լեզուն , որով կը մտածէր , որով կ’ապրէր, որով կ’զգար:
Չքաւորութեան ու աղքատութեան մէջ ապրող Դուրեանը թաղեցին մեծավայյլ շուքով, անոր յուղարկաւորութեան մասնակցեցան բազմաթիւ սգաւորներ:
Արշակ Չօպանեան կը գրեր :“Անգամ մը, արդէն ծանրապէս հիւանդ Չամլըճա կը տանին վերջին պտոյտի մը համար, ան ետ դարձած ատեն կը հանդիպի մարդու մը , որ տեսնելավ անոր տժգոյն դէմքը եւ դանդաղ քայլերով քայլուածքը եւ կ’ըսէ: <Աս ալ երթալուծ է>> , Դուրեան այդ խօսքին տպաւորութեան տակ տուն դառնալուն կը գրէ իր զմայլելի <ԼՃԱԿԸ> որ, հայ բանաստեղծութեան գլուխ գործոց գոհարներէն մէկն է“:
Արշակ Չօպանեան կը գրէ նաեւ որ, այս միջադէպը շարժառիթ դարձաւ , որպէսզի Դուրեան գրէ, <Լճակը>, որը յուզիչ մենախօսութիւն մըն է կեանքի եւ մահու միջեւ:
Տխուր է Դուրեանի բանաստեղծութիւնը , տխուր ալ եղած է կարճատեւ կեանքը , զուրկ նիւթական միջոցներէ, առողջութիւնէ: Ան իւրացուցած է <Պլաթօնիկ Սէր> ը իր մէջ:
Պետրոս Դուրեան իր սիրտի կսկիծներւ , տեւական ու անտեսանելի իր տխրութիւնը կը բացատրէ ,<ԻՆՉ~ Կ’ԸՍԵՆ> բանաստեղծութեան մէջ:
Ինչպէս,Թրքուհին, Տրտուջք, Զղջում, Իմ Մահը, եւ դեռ ուրիշ քերթուածներ , բոլորն ալ ճշմարիտ բանաստեղծութիւններ են, յուզեալ մտածումով, ցաւերով, դժբախտութիւններով , յուզումի զգացումներով եւ սիրոյ կարօտով լեցուն : Այս բոլորն ալ բխած է թոքախտէ տարապող,քսանամեա քնարերգակ գրիչէն:
Դուրեանի քերթուածները թարգմանուած են, Ֆրանսերէնի, Անգլերէնի , Գերմաներէնի , Ռուսերէնի, Սպաներէնի: Բանաստեղծին բոլոր գործերը 1972 թուականին Երուանի մէջ հրատարակուած է , երկու հատորով:
Կը ոգեկոչենք վաղամեռիկ , հանճարեղ բանաստեղծ , Սկիւտարի Սոխակ Պետրոս Դուրեանի մահուան 139 տարելիցը եւ կը խոնարհինք իր բարձարուեստ բանաստեղծական արուեստին առջեւ
Տօքթ.Սարգիս Ատամ
Իմ Մահը.
Եթէ տժգոյն մահու հրեշտակ
Անհուն ժպտով մ’իջնէ իմ դէմ
Շոգիանան ցուքս ու հոգիս
Գիտցէք որ դեռ կենդանի եմ:
Եթէ սընարս իմ’ տիպար
Մոմ մը վտիտ ու մահադէմ,
Ո’հ նըշուելէ ցուրտ ճառագայթ
Գիտցէք որ դեռ կենդանի եմ:
Եթէ ճակտովս արտօսրազօծ
Զիս պատանքի մէջ ցուրտ զերթ վէմ
Փաթթին , դընեն սեւ դագաղը,
Գիտցէք որ դեռ կենդանի եմ:
Եթէ հընչէ տխուր կոչնակ,
Թրթռուն ծիծաղն մահու դժգեմ,
Դագաղս առնէ իր յամր քայլ,
Գիտցէք որ դեռ կենդանի եմ:
Եթէ մարդիկն այն մահերգակ,
Որ սեւ ունին ու խոժոռ դէմ’
Համասփռեն խունկ ու աղօթք,
Գիտցէք որ դեռ կենդանի եմ:
Թէ յարդարեն իմ հողակոյտ
Եւ հեծեծմամբ ու սըգալէն’
Իմ սիրելիքը բաժնըուին,
Գիտցէք որ միշտ կենդանի եմ:
Իսկ աննշան մընայ
Երկրի մէկ խորշն հողակոյտն իմ,
Եւ յիշատակս ալ թառամի,
Ա’խ,այն ատեն ես կը մեռնիմ:
Պետրոս Դուրեան
Տօքթ.Սարգիս Ատամ
Yorumlar kapatıldı.