Hıristiyanlık öncesi döneminde Ermeni takvimimim birinci ayının adına ”Navasart” derler ve tarla mahsullerinin verimliği ve hasat için şükran ifadesi olarak, bugünkü takvimimizin 1-6 Ağustos tarihlerine denk gelen tarihlerde ,” Navasart” bayramı kutlanırdı. Navasart ayı, putlara armağanlar ve adaklar sunularak, coşku ve görkemli eğlencelerle, tiyatro gösterileriyle kutlanır, kutlamalara kral, prensler ve halk katılırdı.
14.y.y da Batı dünyasında 1 Ocak tarihi ,”Yeni Yıl”ın başlangıç günü olarak kabul edildi,ancak, Ermenilerin , büyük bir olasılıkla ,1 Ocak tarihini Yılbaşı olarak ,Romalıların bu tarihi Yılbaşı tarihi olarak kabul ettikten sonra 1650 yılında kabul ettikleri sanılmaktadır. Daha sonraları ise Ermeniler, Yeni yıl tarihini, İsa Mesih’in doğuşu ile bağlanarak yaygın bir şekilde kutlamaya başladılar ve Ermeni dünyasında Yeni Yıl (Nor Dari), Amanor,Gağhant,Yıl Sonu (Dareverç), Yılbaşı (Darekluğh), Yılagiriş (Daremud) gibi çeşitli adlarla kutlanması genelleşti.
Ermeni dünyasında Yılbaşı ağacı ve Noel Baba(Gağant Baba) Yeni yılın en önemli sembolleridir. Çok eski zamanlardan beri hemen hemen her Halkın yaşamında ”Ağaç”a karşı hassasiyet ve saygı var olmuştur. Ermeniler için ezelden beri ”Köknar” ve ”Kavak” ağaçı ”Hayat Ağaçı” olmuş, Köknar ormanları refahı ve bolluğu simgeleyen mitolojik anlamda bir ibadet yeri olmuştur :Bu bağlamda Ermeniler , yeşil yaprakları dökülmeyen çam ağacının ,yaşamın sürekliğin ifadesini simgelediği algısıyla Yılbaşında ,Yeşil Çam ağacı süslemeyi gelenek haline getirmişlerdir.
Ermenilerin Yılbaşı sofrası hazırlama bağlamında da gelenekleri vardır ,Yılbaşı sofrasında muhakkak 7 çeşit yiyecek bulunur,sofra özel olarak mumlarla ve çeşitli süs eşyalarıyla süslenir, mumlar yakılır,mumların yanan ışığı ”Yeni bir Umut” ,”Yeni Bir Yaşam” simgesi olarak algılanır : Masada,pestil,bal,nar, incir,kuru üzüm,ceviz,fındık ve çeşitli kuru yemişler, çeşitli etli yemekler, hindi veya tavuk eti,balık, pirinç pilavı, veya bulgur pilavı ,dolma, lahana sarma, yaprak sarma ,buğday ezmesi, nohut ezmesi, topik ,harisa, keşgek,börekler,hamur işi tatlılar,çörek ve Ermenilerin,Yılbaşı sofrasının olmazsa olmazı aşure yılbaşı sofrasını şenlendirir.
Anadolu’da her bir Ermeni yerleşim bölgelerinin ayrı ayrı kendilerine has Yılbaşı inançları vardır, ancak genel olarak her Ermeni evinde Aralık 31 günü muhakkak özel olarak süt veya suyla ekmek hamuru yoğrulur ve ekmek pişirilirdi,bu ekmeğe ” Dariyi Hats” (Sene Ekmeği) denirdi, ekmek arzu üzerine senenin 12 ayını simgeleyen 2 çizgi çizilir ve ekmek, ceviz,fındık, üzüm ile süslenir, üzerine ”Haç” resmi çizilir, ekmeğin içine de para saklanırdı. Ekmek hane üyelerinin sayısına göre dilimlenir ve Yılbaşı masasına konurdu ,Ekmeğin içindeki parayı bulan Yeni Yılın şanslısı ilan edilirdi.Sene ekmeği ”Yeni Yılı ” ı simgeler.
Ermeni yaşamında, halk arasında Yılbaşıyla ilgili çeşitli inançlar vardır: Şöyle ki genel olarak Ermeniler, 1 Ocak’ta, güne nasıl başlanırsa ,senenin o şekilde süreceğine inanırlardı :Yılbaşı gecesi kiliseye giderler şükran duası ederler ve yıla ekmek pişirerek başlarlardı: Van yöresinde, Ermeniler yeni yılda ”Sene Ekmeği” ni ,çeşmeye veya nehre götürür, ekmeği ıslatırlar ve Yeni yılda ekmek kıtlığı olmasın inancıyla ıslattıkları ekmeği gelecek yılsonuna kadar saklarlardı.
Erzurum ve yöresi Ermeniler Yılbaşı gecesi, evin bir köşesinde haşmetli bir şekilde oturan hane yaşlısının (evin reisi genellikle dede olurdu) etrafında toplanır ,onun elini öperek onu kutlarlar ve yılbaşı armağanlarını ve temenniler beklerlerdi.
Güney-Doğu yöresi Ermeniler, geçen senenin tüm kötülükleri dışarı çıksın, yeni senenin tüm iyilikleri eve girsin inancıyla Yılbaşı gecesi evlerinin kapısını açık bırakırlardı.
Ermeni köylü gençler, kadınlar ve kızlar,Yılbaşı gecesi çeşmelere veya nehirlere koşarlar,Yılbaşı gecesi akan su’da altın olduğuna ve doğru zamanda alınan ve eve götürülen suyun , ”Altın”a dönüşeceğine inanarak,nehirlerden ve çeşmelerden eve su taşırlardı.
Genel olarak Anadolu Ermeni yaşamında Yılbaşı evde ailece kutlanırdı. Evin yaşlısı yani hanenin reisi, kadehi kaldırıp hane halkının yeni yılını iyi dileklerle ayrı ayrı kutlar,Yılbaşı sofrasını, hayır duası okuyarak açar ve hane halkını sofraya davet eder ve Yeni senede herkesin ağzı tatlansın düşüncesiyle,Yılbaşı yemeğine ”Bal” ile başlanılmasını önerirdi .
Günümüzde, Ermeni kilisesinin bir geleneği olarak Yılbaşı gecesi saat 00.30 tüm Ermeni kiliselerinde ” Şükran Duası” ve ”Nar” takdisi ayini yapılmaktadır,Ermeni geleneklerine göre ”Nar”, Yaşamı,Gelişmeyi, Bereketi, Üretkenliği simgeler.
Dr.med.Sarkis Adam
Yorumlar kapatıldı.