ALIN OZINIAN
İran, Ermenistan için hayati önemi olan ülkelerin başından geliyor. Özellikle, Ermenistan’ın Sovyetler Birliği’nden ayrılıp, bağımsızlığını ilan ettiği günlerde de anlaşıldı bu. Azerbaycan ve Türkiye, Karabağ savaşı sırasında aslında Sovyetler’den bu yana hiç kullanılmayan Ermenistan sınırlarını kapatınca, dış dünya ile iletişimini kaybeden Ermenistan için İran önem arz etmeye başlamıştı. İran, Ermenistan’ı tanıma konusunda da gecikmemiş, ilk günlerden bu yana ülkeyi yalnız bırakmayacağı sinyallerini vermişti. Devam eden süreçte iki ülke arasında farklı alanlarda işbirlikleri yapıldı ve karşılıklı pek çok üst düzey ziyaret gerçekleştirildi.
***
İran’ın Birleşmiş Milletler daimi üyesi ülkeleri ve Almanya ile anlaşmaya varmasının ardından uzun süredir uygulanan ambargodan kurtulacak olması, bölgedeki iki “ötelenmiş” komşunun, Ermenistan-İran ilişkilerini nasıl etkileyeceğini de gündeme getirmiş oldu.
İran, Ermenistan için hayati önemi olan ülkelerin başından geliyor. Özellikle, Ermenistan’ın Sovyetler Birliği’nden ayrılıp, bağımsızlığını ilan ettiği günlerde de anlaşıldı bu. Azerbaycan ve Türkiye, Karabağ savaşı sırasında aslında Sovyetler’den bu yana hiç kullanılmayan Ermenistan sınırlarını kapatınca, dış dünya ile iletişimini kaybeden Ermenistan için İran önem arz etmeye başlamıştı.
İran, Ermenistan’ı tanıma konusunda da gecikmemiş, ilk günlerden bu yana ülkeyi yalnız bırakmayacağı sinyallerini vermişti. Devam eden süreçte iki ülke arasında farklı alanlarda işbirlikleri yapıldı ve karşılıklı pek çok üst düzey ziyaret gerçekleştirildi.
İki ülke arasındaki ilişkiler temel olarak ticaret, ulaşım ve enerji alanlarında gelişmeye devam etti. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı projesine dâhil edilmeyen İran ve Ermenistan, “İran-Ermenistan doğalgaz boru hattını” inşa etmeye yöneldiler. 2008 senesinde tamamlanan boru hattı İran’dan Ermenistan’a satılan doğalgaz geçişini kolaylaştırdı. İran, bu projesi sayesinde hem Ermenistan pazarına girmeyi hem de boru hattı vasıtasıyla Ermenistan üzerinden Avrupa doğalgaz pazarına açılma hedefleri koyarken, Ermenistan ise, doğalgaz konusunda Rusya’ya bağımlılığını azaltmak için bu projeye sıcak baktı. Rusya’nın politikaları iki ülkenin nihai hedeflerine ulaşmalarını engellese de bu proje iki ülke için de kârlı oldu. Bu yıllar süresince Ermenistan, İran’a elektrik satmaya devam etti.
Enerji alanındaki ortak girişimlerin yanı sıra, İran ve Ermenistan ulaşım alanında da işbirliği geliştirmekte. İran-Ermenistan demiryolu hattı ve Kuzey-Güney hattı olarak adlandırılan karayolu inşaat projesi iki ülke arasında ulaşım alanında işbirliğine örnek verilebilir. Ermenistan’ı baştan başa kat edecek olan demiryolu projesinin ön anlaşması 2009 yılında imzalanmıştır.
Ermenilerin azınlık olarak yaşadıkları ve devlet ile iyi ilişkiler kurduğu ülkelerin başında İran geliyor. İran’da bugün yaklaşık 80 bin Ermeni olduğu tahmin ediliyor. İranlı Ermeniler kuşkusuz İran ve Ermenistan arasındaki farklı işbirliklerinin temel nedeni olmasa da; iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesine katkıda bulundular.
Ermenistan yıllarca ABD ve Avrupa Birliği tarafından hissetirilen “rahatsızlıklara” rağmen, İran ile iyi ilişkilerini bozmak istemedi ve bu ilişkileri her zaman yüksek sesle “hayati” olarak niteledi. İran’da Türkiye ve Azerbaycan’ın yaptırımlarına aldırmadan Ermenistan ile ilişkileri her dönem önemsedi. İlişkiler ekonomik ve stratejik olmaktan ziyade psikolojik ve sembolik bir önem teşkil etmeye başladı.
Yeni dönem bilinmeyenler ile dolu olsa da, İran ile Ermenistan’ın 30 yıllık geçmişi göz önüne alındığında, iki ülke arasındaki yakın ilişkilerin ülkelerin kendi iç politikasında veya bölgesel konjonktürde radikal bir değişim meydana gelmediği sürece devam edeceği, hatta önümüzdeki yıllarda daha da gelişeceği öne sürülebilir.
*Araştırmacı-Yazar
Yorumlar kapatıldı.