Kalust Gülbenkyan 20. yüzyılın başlarında petrol endüstrisinin dünya çapında gelişmesinde en önemli rolü oynayan kişilerden biriydi. 1869’da etkili ve varlıklı bir Ermeni ailesinin oğlu olarak doğan Gülbenkyan, ilk eğitim yıllarını İstanbul’da geçirdikten sonra Marsilya ve Londra’da mühendislik öğrenimi gördü ve King’s College’dan mezun oldu. Gençlik yıllarında Bakü ve Rusya İmparatorluğu’nda (bugünkü Azerbaycan topraklarında), ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun Mezopotamya topraklarında (bugünkü Irak) petrol üretimi alanında araştırmalar yaptı.
Gülbenkyan’ın bağlantıları 1890’larda Ermeni karşıtı pogromlar sırasında ailenin Mısır’a kaçmasına yardımcı oldu. Mısır’da, diğer varlıklı ve aktif Ermenilerle birlikte uluslararası ilişkiler dünyasına katıldı ve çeşitli zamanlarda İstanbul, Londra ve Paris hükümetlerinin temsilciliğini yaptı. Aynı zamanda Ermenilerin yaşam koşullarının iyileştirilmesi doğrultusunda da çalışmalar yürüttü. Gülbenkyan daha sonra İngiliz vatandaşlığına geçti ve son yıllarını yaşadığı Portekiz’e taşınıncaya kadar Fransa’daki konutunda çalışmalarını sürdürdü.
Ancak Kalust Gülbenkyan’ın faaliyetlerinin odak noktası petrol endüstrisini dünya ölçeğinde, özellikle de Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra Irak’ın kurulduğu topraklarda geliştirmekti. Anahtar rol oynadığı pazarlıklar sonucunda Türk Petrol Kumpanyası’nda, sonraki adıyla Irak Petrol Şirketi’nde %5 hisse sahibi oldu. Ayrıca Irak Petrol Şirketi’nde sahada çalışan işçilerin %5’nin Ermenilerden oluşmasını şart koştu. “Bay Yüzde Beş” lakabıyla tanınan Gülbenkyan hayatı boyunca dünyanın en zengin kişilerinden biri olarak tanındı.
Gülbenkyan adının Ermeni Diyasporası’nda özel bir önemi vardır. Soykırımdan önce de aile Ermeni toplumunun kurumlarına önemli yardımlarda bulunmuştu. Diyaspora’da birçok yerde onun adını taşıyan okullar vardır. 1929’da Kudüs’teki Ermeni patrikhanesine Gülbenkyan tarafından çok büyük miktarda bir bağışta bulunulmuştur. Ayrıca Ermeni gençler üniversite eğitimleri için, Ermeni toplumlarına yönelik kitaplar yayımlayan ve çeşitli çalışmalarda bulunan Gülbenkyan Vakfı’nın burslarından yararlanırlar.
Portekizce adıyla Fundação Calouste Gulbenkian, Gülbenkyan’ın vasiyeti üzerine Lizbon’da kurulmuştur. Dünyadaki en büyük vakıflardan biri olmasının yanı sıra, Gülbenkyan Vakfı Portekiz’in en önemli kültür kurumlarından biri olarak kabul edilir. Ayrıca Gülbenkyan’ın on yıllar boyunca topladığı sanat eserlerini bir araya getiren paha biçilmez koleksiyon da 1969’da yine Lizbon’da kurulan Kalust Gülbenkyan Müzesi’nde sergilenmekte. Gülbenkyan koleksiyonunu, İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerika’ya giderken Paris’ten Portekiz’in başkentine taşımış, bu ülkeyi sevmiş, son yıllarını burada geçirerek 1955’te hayata veda etmiştir.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Fundação Calouste Gulbenkian. “The Founder”
2. Armenian Apostolic Patriarchate of Jerusalem, Holy See of St. James. “Gulbenkian Library”
3. Wikipedia: “Calouste Gulbenkian”
Bizi takip edin
Calouste Gulbenkian (1869-1955)
Görsele ait bilgi
Kalust Gülbenkyan (1869-1955)
Atıf ve kaynak
[Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.