Batı Avrupa’da 17. ve 18. yüzyılları kapsayan Aydınlanma çağı, sonradan dünya tarihinin gidişatını değiştirecek büyük fikirlerin doğuşuna tanık oldu: Özgürlük, demokrasi, laiklik, eşitlik. Sonraki yüzyılda Amerikan kolonileri ve Fransa’yı kasıp kavuracak olan, Avrupa’da ve ardından dünyanın başka yerlerinde yankılarını bulan devrimleri ateşleyen fikirlerdi bunlar.
Dünyanın bu “başka yerleri”nden biri de, İngilizlerin işgaline uğrayan Hindistan’dı; ancak o tarihlerde ülkenin limanları ve büyük ticaret merkezleri, çoğu köken olarak İran’dan gelmiş olan Ermeni tüccarların geniş ticaret ağına dahildi. Emin ailesi de, 18. yüzyılda siyasi istikrarsızlıklarla boğuşan İran’dan kaçarak gelenler arasındaydı. 1726 yılında Hamadan’da doğan Hovsep (İngilizce kullanılışıyla Joseph) Kalkütta’ya geldiğinde 18 yaşlarındaydı. 1751’de, aile şirketinin yönetimini üstlenmesini isteyen babasınabaş kaldırarak Londra’ya gitti.
İngiltere’de kimseyi tanımayan Emin için burada yaşamak kolay olmadı. Birkaç yıl vasıfsız işlerde çalıştıktan sonra, zamanının önde gelen siyasi kişiliklerinden, felsefeci Edmund Burke ve Northumberland Dükü gibi etkili kişilerin çevresine girdi. Dükün himayesinde Kraliyet Askeri Akademisi’ne yazılarak burada eğitim gördü ve sonrasında Avrupa anakarasında ordu mensubu olarak görev yaptı.
Hovsep Emin, kendisinden bir ya da iki kuşak önce Israel Ori’nin taşıdığı bayrağı devralarak Ermenistanı İran ve Osmanlı egemenliğinden kurtarmak için çalıştı. (bkz. web sitemizin Israel Ori hakkındaki sayfası.) Tıpkı Ori gibi, Kral II. Erekle yönetiminde bağımsızlığını kazanmayı başaran Gürcüler de Emin’in planlarına dahildi. Yine Ori gibi Emin de Rus müdahalesi için çaba harcadı. Ama Ori gibi Hovsep Emin’in de büyük hedefleri amacına ulaşamadı. Yine de bugün her ikisi uzak görüşlülükleri ve sahip oldukları mücadele ruhuyla anılmaktalar.
Ancak bir başka “ruh” Emin’in yoluna engel olarak çıkacaktı. Ermeni kilisesi o dönem oldukça gerici bir tutum içindeydi. Hatta Eçmiyadzin’deki Katolikos, Hindistan Ermenilerinin yayınladıkları, Ermeni siyasetinin ve toplumunun Aydınlanma idealleri ışığında yeniden ele alınması gerektiğini anlatan Hordorak (“Uyarılar”) kitabının baskılarının yakılması talimatını vermişti. Tutucu ruhban sınıfının yanı sıra, 1759 ve 1770 yıllarında, Eçmiyadzin, St. Petersburg ve Tiflis’i (Tbilisi) de içine alan bir dizi seyahatinde Emin, Gürcü sarayında dönen entrikalarla karşılaştı; üstelik hem Karabağ ve Zangezur’daki Ermeni soylularla, hem de ona mali destek verme konusunda isteksiz olan Hindistan’daki Ermeni tüccarlarla uğraşmak zorunda kaldı.
Hovsep Emin sonunda, ölümüne kadar yaşayacağı Kalkütta’ya döndü. Ayrıntılarıyla anlattığı anılarını, üçüncü şahıs ağzından yazdığı “Bir Ermeni olan Joseph Émïn’in Kendisi tarafından İngilizce Yazılan Hayatı ve Maceraları” başlıklı kitapta topladı. Kitap ilk kez 1792 yılında Londra’da yayımlandı; daha sonra 1918’de, ilk modern çağ Ermenistan Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıl, ailesinin sonraki kuşaklarının bir üyesi tarafından ek notlarla birlikte Kalkütta’da ikinci basımı yapıldı.
Emin, Kalkütta’da 1809 yılında öldü. Kilisede bulunan mezarı 1975 yılında Ermeni tarihindeki serüvenle dolu öyküsü anısına yenilendi.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Life and Adventures of Emin Joseph Emin, 1726-1809, written by himself, İkinci Basım. Kalkütta, 1918
2. Sebouh D. Aslanian. “A Reader Responds to Joseph Emin’s Life and Adventures: Notes toward a ‘History of Reading’ in Late Eighteenth Century Madras”, Handes Amsorya Zeitschrift für armenische Philologie, 1-12, 2012
3. This Week in Armenian History. “Death of Joseph Emin – August 2, 1809”, 2 Ağustos 2012
4. Wikipedia: “Joseph Emin”
Bizi takip edin
Görsele ait bilgi
Hovsep Emin (1726-1809)
Atıf ve kaynak
[Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.