1960’lardan bu yana dünyanın her yerindeki örgütlü Ermeni Diyasporası toplumlarının en önemli etkinliklerinden birisi Ermeni Soykırımı’nın yaşadıkları ülkede kamusal alanda kabul görmesi için çalışmak olmuştur. Kabul görme, bir siyasinin bu konuda konuşma yapmasından, yerel meclis ya da parlamentonun karar almasına, mitingler düzenlenmesine, kamusal alanda bir yer tahsisine, anıtlar, müzeler ya da araştırma enstitüleri gibi Ermeni Soykırımı konusunda kurumların oluşturulmasına kadar çok çeşitli biçimler alabilir.
Bir ulusal parlamentonun Ermeni Soykırımı’nı tanımasının ilk örneğini 1965 yılında Uruguay vermiş, onu 1975 yılında Kıbrıs izlemiştir.* ABD Kongresi bu konuda 1975 ve 1984’te iki Ortak Karar benimsemiş, kararlarda bu iki yılın 24 Nisan günü “İnsanın İnsana İnsanlık Dışı Muamelesini Anma Ulusal Günü” olarak ilan edilmiştir. Ayrıca her iki kararda ABD Başkanı, “Amerika Birleşik Devletleri halkını [bu] günü tüm soykırım kurbanlarını, özellikle 1915’te gerçekleştirilen soykırımda hayatını kaybeden Ermenileri, [söz konusu günün] bütün dünyada Ermenilerin ve dostlarının yas günü olarak benimsediği bir gün olması nedeniyle, anma günü olarak kabul etmeye çağıran bir deklarasyon yayınlama”ya yetkili kılınmış ve bu kendisinden talep edilmiştir.
ABD Başkanı Ronald Reagan da, 1981 Nisan’ında Holokost’u anma konuşmasında şu sözlere yer vermiştir: “[Holokost’tan] önce Ermeni soykırımında, daha sonra Kamboçya’daki soykırımda – ve çok sayıda halkın uğradığı zulümlerde – olduğu gibi, Holokost’tan çıkarılan dersler hiçbir zaman unutulmamalıdır.” Reagan’ın konuşmalarını yazan Amerikalı Ermeni, Kenneth L. Khachigian, bu sözlerin gerek Ulusal Güvenlik Danışmanı, gerekse onun yardımcısı tarafından onaylanmasını sağlamıştır.
Peki neden bu konuda bunca temkinli davranıldı? Çünkü o sözcük – soykırım – Türkiye’de büyük tepkilere neden oluyordu ve bunun da gerek diplomatik, gerekse ekonomik sonuçlara yol açması söz konusuydu. 1991’de Ermenistan’ın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra birçok ulusal parlamento Ermeni Soykırımı’nı tanıdı ve kınadı. Bu ülkeler arasında, diğerlerinin yanı sıra, Arjantin, Rusya, Kanada, Yunanistan, Lübnan, Fransa, Slovakya, İsviçre, Polonya, Şili yer alıyor. Vatikan da dahil olmak üzere çeşitli Avrupa kurumları da aynı şekilde Ermeni Soykırımı’nı tanıdı. Birleşmiş Milletler 1985 tarihli bir raporunda Ermeni Soykırımı’na atıfta bulundu. Uluslararası Soykırım Araştırmacıları Derneği 1997’de Ermeni Soykırımı üzerine bir kararı benimsedi ve Türkiye’de İnsan Hakları Derneği (İstanbul Şubesi) 2006 yılında Ermeni Soykırımı’nı tanıdığını açıkladı. Bunların yanı sıra birçok örgüt, bölgesel yönetim ve sivil toplum kuruluşu ile tanınmış kişi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Ermenilere yönelik soykırım yapıldığını kabul etmişlerdir.
Amerika’ya tekrar dönecek olursak, Ermeni Soykırımı hâlâ Birleşik Devletler’in kalıcı federal politikası haline gelmiş değil. ABD Başkanları her yıl 24 Nisan civarında anmaya yönelik bir açıklamada bulunma, ama “soykırım” sözcüğünü kullanmaktan kaçınma eğilimindedirler. Yine de 50 eyalet meclisi ya da valisinden 43’ünün, çoğu 1990’lar ve 2000’lerde olmak üzere, aldıkları kararlar ve yaptıkları açıklamalarla Ermeni Soykırımı’nı kabul ettiklerini belirtmeden geçmemeliyiz.
*Lefkoşe’den araştırmacı, akademisyen Alexander-Michael Hadjilyra bize yazarak, Kıbrıs’ın Ermeni Soykırımı üzerine kararının, burada daha önce belirtmiş olduğumuz gibi, 1982’de değil, (1990’da ek bir kararla birlikte) 1975’te alındığını bildirdi. Kendisi, Temsilciler Meclisi tutanaklarında yaptığı bir araştırma sırasında çoğu kişi tarafından bilinmeyen bu gerçeği ortaya çıkarmış. Kıbrıs’ın Ermeni toplumu hakkında daha fazla bilgi için Alexander-Michael Hadjilyra’nın İngilizce ve Yunanca yayınladığı çalışmalara https://www.scribd.com/collections/2967266/Armenian-community-of-Cyprus adresinden erişilebilir.
100 Yıl, 100 Gerçek Projesi Bay Hadjilyra’ya bu geribildirim için teşekkür eder.
100years100facts@gmail.com adresi ya da sosyal medya üzerinden bizlere ulaştırabileceğiniz görüş, öneri, şikayet, soru ya da tavsiyelerinizi, ayrıca araştırmaya dayalı, saygılı bir dille yazılmış tepkilerinizi bize ulaştırmanızdan memnuniyet duyacağız.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Armenian National Institute. “International Affirmation of the Armenian Genocide”
2. Vartan Matiossian. “Word Atrocities: Of Little Phrases and Great Crimes”, The Armenian Weekly, 27 Eylül 2013
3. Wikipedia: “Armenian Genocide recognition”
Bizi takip edin
Commemorations in Volgograd, Russia, in 2012, including flags of countries that have recognised the Armenian Genocide and the UN
Görsele ait bilgi
Rusya, Volgograd’da 2012 yılında Ermeni Soykırımı’nı tanıyan ülkelerin ve BM bayrağının yer aldığı anma.
Atıf ve Kaynak
Grig24 tarafından eklenen fotoğraf [CC-BY-SA-3.0], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.