Ermenilerin anayurdu coğrfi olarak İsa’nın öğretisini aktardığı ve çarmıha gerildiği Kutsal Topraklar’dan uzak değildi. Hatta Edessa (Urfa, bugünkü Türkiye’de Şanlıurfa) Kralı Abgar’ın, İsa ile mektuplaştığına ve mucizelerini orada göstermek için onu kendisini ziyaret etmeye davet ettiğine inanılır. İsa, müritlerinden birini Edessa’ya gönderme sözünü verir. Ve gerçekten de İncil’de iki havarinin, Thaddeus ve Bartholomew’un Kutsal Kitap’ı kuzeye, Anadolu’ya, Küçük Asya’ya ve Kafkas dağlarına götürdüğü anlatılır.
Ancak Hıristiyanlığın bir din olarak kendini kabul ettirmesi için iki yüzyıl geçmesi gerekmiştir. Hıristiyalar bu süre zarfında özellikle Roma İmparatorluğu’nda ve Büyük Ermenistan Krallığı’nda (burada Kral her ne kadar kendi tacını taşıyor olsa da, imparatorluğa yakından bağlıydı) ağır baskılar gördüler. Kral III Tiridates (Batı dillerinde Kral Trdat ya da Ermenicede Drtad) Roma’da eğitim görmüştü ve onun yönetimi altında, İsa’ya inananların dinlerini özgürce yaşamalarına engel olunmuş, Hıristiyanlar cezalandırılmış, işkenceye tabi tutulmuş ve çeşitli türden baskı görmüşlerdi. Kral III. Tiridates, Hripsime ve Gayane adlı iki rahibenin ve onların öncülüğünde İmparator Diocletian’ın zulmünden kurtulmak için Roma’dan kaçan grubun şehit edilmesi olayı ile de tanınır.
İsa’ya inananlardan bir kişi de, soylu bir ailenin oğlu olan Gregory’ydi. Aile Tiridates yönetimi altında siyasi nedenlerle baskı görmüştü. Gregory, Caesarea’da (bugünkü Türkiye’de Kayseri) eğitim gördü ve orada din adamı oldu. Daha sonra Ermenistan’a döndüğünde Kral’a hizmet verdi; ancak geldiği aile ve dini ortaya çıktı. Kralın ve sarayın ibaret ettiği tanrının önünde eğilmeyi reddettiğinde Khor Virap’a ( “derin zindan” – şimdi burası bir kilisenin bulunduğu yerdir) hapsedildi ve on üç yıl orada tutuldu. Geleneksel anlatılara göre burada onu meleklerin ziyaret etmiş, Hıristiyanlar ve paganların yardımı sayesinde bu süre içinde hayatta kalabilmiştir.
Kral Tiridates’in hastalandığı ve ülkede kimsenin onu iyileştiremediği günler geldiğinde, kız kardeşi Khosrovidoukht, kendisine gelen ilahi bir mesajla, Gregory’yi serbest bıraktırdı ve onun dualarıyla kralı iyileştirmesini sağladı. Sonunda Tiridates Hıristiyanlığı seçti ve tüm krallığını da Hıristiyanlığa geçirdi. “Aydınlatıcı” St. Grigori (Doğu Ermenice söylenişiyle Surp Grigor Lusavoriç, Batı Ermenice söylenişiyle Surp Krikor Lusavoriç) Ermeni Kilisesi’nin başı Katolikos olarak görev yaptı ve Ermeni tarihinde önemli bir dönüm noktasının simgesi oldu.
Bu öykünün bir kısmı katı tarihsel gerçekliğe dayanmaktan çok, geleneksel öğeler içerir. Nitekim Ermenilerin Hıristiyanlığı İ.S. 301’de benimsediğine ilişkin tespite de bazı tarihçiler karşı çıkar. Roma İmparatorluğu’nun resmi olarak Hıristiyan ibadetini bundan on yıl kadar sonra serbest bırakıldığı kabul edilir. Her durumda genel kabul görmüş olan anlayış, Ermenilerin Hıristiyanlığı bir ulusal din olarak ilk kabul eden halk olduğudur ve bu, bugün de Ermeni kimliğinin temel özelliklerinden biri olarak görülür.
~~~~
Toronto’dan Nadine Arzumanian verdiğimiz bilgilere şunları ekledi: “St. Gregory’nin mirası, tarihi Ermenistan’ın sınırlarını aşmıştı. Orta Çağ’da Konstantinopolis’ten kaçan Rahibeler, beraberlerinde St. Gregory’nin bazı kutsal emanetlerini de götürdüler. Buradan, bugün bu aziz adına bir kilisenin bulunduğu Napoli’ye kadar geldiler. Chiesa San Gregorio degli Armeni, bir kilise, bir manastır ve bunları birbirine bağlayan çan kulesinden oluşan bir komplekstir. Napoli’nin merkezinde ve şehrin ünlü turistik bölgesindeki (Centro Storico – Tarihi Merkez) Via San Gregorio degli Armeni caddesi üzerindedir. Burası, geleneksel Noel süslemelerinde kullanılan küçük el yapımı heykelciklerin satıldığı dünyaca ünlü dükkânların bulunduğu caddedir.
100 Yıl, 100 Gerçek Nadine Arzumanian’a bu geribildirimi için teşekkür eder.
100years100facts@gmail.com adresi ya da sosyal medya üzerinden bizlere ulaştırabileceğiniz görüş, öneri, şikayet, soru ya da tavsiyelerinizi, ayrıca araştırmaya dayalı, saygılı bir dille yazılmış tepkilerinizi bize ulaştırmanızdan memnuniyet duyacağız.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. The Armenian Church, Mother See of Holy Etchmiadzin. “Official Adoption”
2. Steven Gertz. “How Armenia ‘Invented’ Christendom”, Christian History, 1 Ocak 2005
3. Wikipedia: “Armenian Apostolic Church”
4. Wikipedia: “Abgar V”
The interior of one of numerous Armenian churches across the world named for St. Gregory the Illuminator, this one in Cairo, Egypt
Görsele ait bilgi
Dünyanın çok çeşitli yerlerinde “Aydınlatıcı” St. Gregory’ye adanmış kiliselerden birinin, Kahire’deki kilisenin içerden görünümü
Atıf ve Kaynak
Alfred Khazarian’ın çektiği fotoğraf [CC-BY-SA-3.0 ya da GFDL], Wikimedia Commons
Bizi takip edin
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.