Ermenistan’da İ.Ö. birinci yüzyılda bir Hint kolonisinin varlığına ilişkin kanıtlara rastlıyoruz. Hindistan’a kadar ilerleyen Büyük İskender ya da Pers hükümdarlarının emrinde görev yapan Ermeniler de en eski Ermeni-Hindistan bağlantısına işaret eden kaynaklardan birini oluşturuyor. İ.S. 8 yüzyılda, Hindistan’ın güneybatı kıyısına ticaret yapmak üzere yerleşen ve buradaki Hıristiyan nüfusun artmasına katkıda bulunan Tomas Cana adlı bir Ermeni’nin varlığı da biliniyor. Ancak Ermenilerin Hindistan’la ilişkisi daha somut bir şekilde 16. ve 17. yüzyıllarda ticaret yollarını Pers ülkesinden doğuya doğru genişleten Ermeni tüccarlar aracılığıyla kurulmuş.
Her ne kadar aşağı yukarı son elli yıla kadar Hindistan’da yaşayan Ermenilerin sayısı pek fazla olmasa da, buradaki Ermeni toplumunun zenginliği ve faaliyetleri, Diyaspora tarihinin kayıtlarına geçecek kadar bir varlık göstermiş ve Hindistan’ın da kendi engin kültürüne katkılarda bulunmuştur.
Madras (günümüzdeki adıyla Chennai) 1794 yılında Hindistan’daki ilk Ermenice gazete olan Azdarar’ın yayınlandığı yer olarak bilinir. Burası aynı zamanda, Ermeni siyasi ve toplumsal yaşamıyla ilgili kitapların, hatta gönüllerde yatan bağımsız Ermenistan için hazırlanmış, o dönemde Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa’daki devrimci dalgadan esinlenerek kaleme alınmış bir çeşit ön-anayasanın yayınlandığı kenttir. (100 Yıl, 100 Gerçek Projesi web sitesinde bir bölüm tümüyle bu yayına ayrılacak.)
Bombay (Mumbai), Surat ve Mughal hanedanı döneminde emperyal başkent olan Agra, Ermenilerin Hindistan’da yaşadığı diğer kentlerdi. Hatta, Hindistan’ın en ünlü kralı Büyük Akbar’ın birinci dereceden eşlerinden biri de Mariam adlı bir Ermeniydi. Akbar, Ermeni toplumunu koruması altına almış, Hindistan’daki en eski Hıristiyan ibadethanesi olan ve 1562 yılına tarihlenen Agra’daki Ermeni şapeli onun döneminde inşa edilmişti.
Ancak sonraki yüzyıllarda Hindistan’daki Ermeni yaşamının merkezi, sonradan İngiliz yönetimi altında ülkenin başkenti olan Kalküta’ydı (Kolkata). Ama hemen belirtelim ki, kara yoluyla gelen ticaret erbabı olarak Ermenilerin buradaki varlıkları, sonradan deniz yoluyla gelen tüccarlar ya da fetih peşinde emperyal güçlerden daha eskiydi. Şehirde bugün de, İran ve Ermenistan’dan Ermeni okullarında okumak ya da Ermeni kilisesinde görev yapmak için gelenlerle birlikte küçük bir Ermeni nüfusu yaşamakta.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. George Bournoutian. A History of the Armenian People, Volume 2: 1500 A.D. to the Present. Mazda Publishers, 1994, s. 43-51
2. Mesrovb Jacob Seth. Armenians in India. 1937
3. David Zenian. “The Armenians of India”, AGBU News Magazine, 1 Temmuz 2001
4. “In pictures: Calcutta’s Armenians”, BBC News, 27 Mart 2012
5. Armenians in India – Behind the Scenes Forgotten History
6. My Armenian Neighbourhood. Samimitra Das/SRFTI, 2010. 27 dak.
7. Wikipedia: “Armenians in India”
8. Wikipedia: “Armenian Church of the Holy Nazareth”
The clock tower at the Armenian Holy Church of Nazareth, Calcutta (Kolkata), early 18th century
Görsele ait bilgi
Kalküta’daki (Kolkata) 18. yüzyıl başlarına ait Ermeni Kutsal Nazareth Kilisesi’nin saat kulesi.
Atıf ve Kaynak
Biswarup Ganguly [GFDL, ya da CC-BY-3.0] bkz. Wikimedia Commons
Yorumlar kapatıldı.