Bütün Ermenilerin duygu olarak üzerinde birleştiği, bir bakışta tanınan birkaç ulusal simge vardır ve Ağrı (Ararat) Dağı bunların en başında yer alanlardan biridir. Bu, en azından, Rusya’nın Kafkaslarda ilerleyerek bölgenin bu yüksek dağını (dağın iki tepesinden 5.137 metreye ulaşan daha yüksek olanı) ülkenin resmi topoğrafyasının bir parçası kıldığı tarihten bu yana, yani son iki yüzyıldır böyledir.
Ağrı Dağı’na belgelenmiş ilk tırmanış, Alman bilim insanı Friedrich Parrot’un liderliğinde ve Batıda eğitim görmüş, Rus Ermenilerinin yerel dilinde modern seküler eğitim sistemini geliştirmedeki öncü çalışmaları ve başarılarıyla ün kazanmış bir Erivanlı olan Khachatour Abovian’ın da yer aldığı ekip tarafından 1829 yılında gerçekleşmiştir.
Abovian’ın bu tırmanıştaki rolünün (ve daha sonraki gizemli kayboluşunun) ve sonraki tırmanışların yanı sıra, Ağrı Dağı’nın Ermeni toplumunun yaygın imgelemindeki yeri, 20. yüzyılda dağın, ilki Ermenistan Cumhuriyeti, ikincisi Sovyet Sosyalist Ermenistan Cumhuriyeti olmak üzere, iki özgür Ermenistan’ın armasında yer almasıyla daha da pekişti. Dağın görseline ayrıca ülkedeki sayısız kamu kuruluşu ve özel şirketin, futbol klüplerinden, konyak ve şarap fabrikalarına kadar çeşitli kurumların logolarında rastlarız. Ayrıca, Ararat’ın Ermeni Diyasporasında da simgesel değeri vardır; Buenos Aires’teki bir yiyecek içecek şirketinden, Kudüs’teki bir sokağa kadar çok farklı yerlerde karşımıza çıkar (100 Yıl, 100 Gerçek Projemiz de logosuna Ağrı Dağı’nın görselini yerleştirmekten kendini alamadı!).
Aslında Ağrı Dağı’nın Ermeni kültüründeki yeri çok daha eskilere uzanır. Yaradılış Kitabı’nda Nuh’un Gemisi’nin Ağrı dağlarında karaya oturduğu anlatıldığından, Masis Dağı (Ararat’ın Ermenice diğer adı) kutsal bir özellik de kazanmıştır. Ararat Ovası’ndaki Eçmiadzin Müzesi’nde Nuh’un Gemisi’nden bir parça sergilenmekte. Ermeni Kilisesi’nin merkezi olan Eçmiadzin’de bu parça, Nusaybin’li (Nisibin) Aziz Yakup’un (Saint James ya da Saint Jacob) dağa tırmanması ve parçayı getirmesi öyküsünün anısına muhafaza ediliyor. Ermeni tarihinin merkezinde yer alan Ararat ovası, birçok Ermeni başkentinin ve burada yapılan kader tayin edici bir dizi savaşın geçtiği yerdir.
Ağrı Dağı’nın, Ermeniler açısından bu kadar güçlü bir simge olmasının nedeni, onun Türkiye topraklarında – 1921 Kars Antlaşması’yla çizilen sınırın hemen yanı başında – yer alması, ancak başkent Erivan’dan, şehrin ufuk çizgisine neredeyse her zaman egemen olacak kadar yakın görünmesidir. Ayrıca son yıllarda Ermenilerin de katıldığı sürekli artan sayıda dağcılık ekibi dağa tırmanmakta. Bu arada bugünkü Ermenistan Cumhuriyeti’nin en yüksek tepesi – ve aynı zamanda başkentin ufuk çizgisinde yükselen – Aragats Dağı’dır. Aslında dağ, en yüksek olanı 4.090 metreye ulaşan dört tepe ile çevrili bir volkanik koniden oluşur.
~~~~
Facebook sayfamıza Robert Assarian’dan (Güney California) gelen bir geribildirim, Friedrich Parrot’un İnternette İngilizcesi bulunan anılarının 196-197. sayfalarını dikkatle okumamıza vesile oldu. Burada Profesör Parrot 1829’da Ağrı Dağı’nın zirvesine tırmanan ekibin 6 üyesinin tümünün isimlerini anıyor. Bunlar, Parrot’un kendisi, “Erivan yakınlarında Kanakir’de yaşayan bir Ermeninin oğlu ve Eçmiadzin’de Diyakoz Khachatur Abovian, 41. Yäger alayından Alexei Sdrovenko; aynı alaydan Matvei Chalpanof; Arguri’den Ovannes Aivassian ve aynı şehirden Murat Pogossian”dır. (Çeviri W.D. Cooley; Dr. Friedrich Parrot’un “Journey to Ararat” başlıklı anıları, Harper and Brothers, New York, 1859).
Görüldüğü gibi zirve tırmanışında Parrot ve Abovian’ın yanı sıra, iki Ermeninin de bulunduğu dört kişi daha vardır.
100 Yıl, 100 Gerçek Projesi, verdiği bu bilgi için Robert Assarian’a teşekkür eder.
100years100facts@gmail.com adresi ya da sosyal medya üzerinden bizlere ulaştırabileceğiniz görüş, öneri, şikayet, soru ya da tavsiyelerinizi, ayrıca araştırmaya dayalı, saygılı bir dille yazılmış tepkilerinizi bize ulaştırmanızdan memnuniyet duyacağız.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. The Eastern Diocese of the Armenian Church of America. “St. James of Nisibis”
2. Mount Ararat Expedition. “History, Geographic and climb information of Mount Ararat”
3. Artur Papyan. “The Legend of Illuminator’s Lantern”, The Armenian Observer Blog, 20 Temmuz 2010
4. Wikipedia: “Mount Ararat”
The bigger of the two peaks that make up Mount Ararat, with the monastery of Khor Virap in the foreground, right on the Armenian-Turkish border
Görsele ait bilgi
Ermenistan-Türkiye sınırında yer alan Ağrı Dağı’nın iki tepesinden daha büyük olanı. Ön planda Khor Virap manastırı görülebiliyor.
Atıf ve Kaynak
Fotoğraf: MrAndrew47 [CC-BY-SA-3.0], bkz. Wikimedia Commons
Bizi takip edin
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.