Ermeni dünyasının en etkili unsurlarından biri Ermeni Diyasporası, dünyanın dört bir yanına yayılmış Ermeni toplumları içinde de en aktif olanları Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada Ermenileridir. Buradaki en eski kayıtlar bizi 1618 yılında Virginia’daki Jamestown kolonisine getirilen “Ermeni Martin”e götürür. Sonraki on yıllarda ipekböcekçiliği yetiştiriciliğini denemek üzere iki Ermeni daha Yeni Dünya’ya davet edilir.
Her ne kadar 1600 ve 1700’lü yıllarda bireylerin varlığına ilişkin kanıtlar bulunsa da, Ermenilerin toplu halde Atlantik ötesine göçü ve örgütlü toplumlar oluşturması, 19. yüzyılın ortaları ve sonları ile 20. yüzyılın başında gerçekleşti. Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikalı misyonerlerin çalışmaları eski ülkede Batı eğitimini geliştirmişti. Nitekim Amerika’daki ilk Ermeni nüfusunu oluşturanlar, üniversite öğrenimlerine devam etmek üzere buraya gelenler oldu.
Arşivlerde 1950’lerde Amerika’ya gelerek Massachusetts’te bir fabrikada çalışan, İç Savaş’ta Kuzeyli Birlik orduları safında çarpışmalara katılan Khachadour Garabedian isimli bir Ermeniye ait tek bir kayıt bulunuyor. Amerika’ya göçte doğal olarak ekonomik fırsatlar önemli bir etkendi. Ama aynı zamanda artan gerginlikler, toplu katliamlar (“pogromlar”) ve en sonunda Ermeni Soykırımı, çok sayıda Ermeninin, 1890’lardan 1920’lerin ortalarına kadar olan dönemde atalarının anayurdundan kaçarak Massachusetts, Pennsylvania, New York, New Jersey, Ontario, Michigan ve California’ya yerleşmelerine ve buralarda yeni yeni gelişen topluluklar oluşturmalarına neden oldu.
Massachusetts’te fabrikalarıyla Worcester ve California’da ekili alanlarıyla Fresno, Ermeni göçünün en eski merkezleridir. Bu iki kent bugün de Amerikalı Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı yerler. “Georgetown çocukları” Kuzey Amerika’ya Ermeni göçünün bir başka örneğidir. Bu çocuklar, Kanada Ermeni Yardım Derneği’nin koruması altında buraya getirilerek Ontario, Georgetown’da bir çiftliğe yerleştirilen soykırım yetimleriydi. Bugün Montréal, Kanada’daki en önemli Ermeni yerleşim merkezlerinden biridir; ayrıca bu ülkede Toronto, Vancouver, Calgary ve diğer şehirlerde de irili ufaklı Kanadalı Ermeni toplumları bulunmakta.
20 yüzyılın sonraki dönemlerinde de, rejimlerin yıkılıp yenilerinin kurulması sürecinde Beyrut, Şam, Kahire, Kudüs, Bağdat, Tahran ve son olarak Moskova ve Erivan’dan Kuzey Amerika’ya göç dalgaları yaşandı. Son yirmi yılda ise eski Sovyetler Birliği’nden çok sayıda Ermeni, Atlantik’ten Pasifik kıyılarına kadar çeşitli Ermeni toplumlarına katıldılar. Özellikle Güney California en çeşitli Ermeni nüfusuna sahip bölge olarak bilinir. Bugün Los Angeles’da dört büyükanne ve büyükbabası dört farklı kıtadan gelmiş genç Ermenilere rastlamak mümkündür.
Kuzey Amerika’da Ermeni kökene sahip tanınmış ve başarılı kişiler uzun bir liste oluşturur. Ermeniler kadar Amerikalıların da yapıtlarını hayranlıkla okuduğu William Saroyan ile bugünün saygın yazarları Peter Balakian ve Chris Bohjalian’ın yanı sıra, Kanada’dan çocukların şarkıcısı Raffi, ünlü fotoğrafçı Yousuf Karsh, ABD’den MRI tarama cihazını bulan Raymond Damadian, oyuncu Andrea Martin, ABD Donanması’nda ilk kadın kıdemli başçavuş, daha sonra CIA görevlisi Anna Der-Vartanian, ressam Arshile Gorky, eski Donanma Bakanı Paul Ignatius, tenis yıldızı Andre Agassi, çok çeşitli alanlarda iz bırakan sayısız Ermeninin yer aldığı bu uzun listenin sadece küçük bir bölümünü oluşturur.
100 Yıl, 100 Gerçek Projesi, sanat ve gösteri dünyası, siyaset, iş, bilim ve spor dünyasını da içeren çok çeşitli alanlarda önde gelen Ermenilere ilişkin bilgilere yer verecek.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Dennis Papazian. “Armenians in America”, ilk yayımlandığı yer Het Christelijk Oosten 52, No. 3-4 (2000), s. 311-347
2. Isabel Kaprielian-Churchill. “Armenians”, The Canadian Encyclopedia
3. Pamela E. Apkarian-Russell. Armenians of Worcester. Arcadia Publishing, 2000
4. Berge Bulbulian. The Fresno Armenians: History of a Diaspora Community. The Press at California State University Fresno, 2000
5. Stepan Partamian. Yes, We Have: Contributions of American-Armenians to the United States of America. 6. Martha M. Boltz. “The Civil War’s only Armenian soldier to be honored” , The Washington Times Communities, 20 Eylül 2011
7. Amber Lynn Daniel. “Navy’s First Female Master Chief Petty Officer Laid to Rest at Arlington”, U.S. Navy, 30 Kasım 2011
8. Wikipedia: “Armenian American”
9. Wikipedia: “Armenian Canadian”
The first traditional Armenian church in America – Worcester, Massachusetts, 1891; an Armenian Protestant house of worship in the same town dates to a decade earlier.
Görsele ait bilgiAmerika’da ilk geleneksel Ermeni kilisesi – The first traditional Armenian church in America – Worcester, Massachusetts, 1891; aynı kentte bir Ermeni Protestan’ın ibadet evi daha da eski bir tarihe aittir.
Atıf ve Kaynak
University of Minnesota, Center for Holocaust & Genocide Studies. “Early Religions & Christianity” bkz.Wikimedia Commons.
Bizi takip edin
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.