Dr.med. Sarkis Adam
Ermeni dünyasında, Paregentan (Karnaval) kelimesinin anlamı, sınırlanmamış mutlu, coşkulu ve iyi yaşam demektir. Kutsal Diriliş Yortusunun hazırlık dönemi Büyük Perhiz/Oruç öncesi arife günüdür. Ermeni kilisesinde bir dizi Perhiz/Oruç öncesi Paregentan’lar (Hoş Yaşam) vardır. Örneğin Vartavar Perhizi/Oruç öncesi Paregentan, Meryem Ana Yortu perhizi/oruç öncesi, Kutsal Haç Yortusu perhizi/oruç öncesi, Aziz Kirkor Lusavoriç Yortusu perhizi/oruç öncesi Paregentan’lar ve daha birkaçları gibi. Ermeni halkı, bu paregentanlardan (hoş yaşam) en çok, Ermenicede Pun Paregentan (gerçek hoş yaşam),batı dillerinde ise Karnaval denilen paregentanı içleştirmiştir.
Ermeni kilisesi, Paskalya öncesi hazırlık dönemi olan Büyük Perhiz/Oruç arifesi Pun Paregentanı(karnaval) Büyük coşkuyla ve görkemli törenlerle ve ayinlerle kutlar.
Pun Paregentan, Ermeni dünyasında, hayvansal besinleri kullanmanın ve dünyevi zevkleri yaşamanın sonladığı gündür. Bu gün, insanoğlunun cennetteki son gününü, diğer bir deyişle Âdem ve Havva’nın cennetin tüm nimetlerinden sınırsız bir şekilde yaralandığı, zevk ve mutluluk içindeki yaşamının son gününü simgeleyen gündür. Paregentan(karnaval) aynı zamanda, erdemlerin belirlendiği ve insanlığın matemden, coşkuya ve sevince, eziyetten ve cefadan barışa ve huzura geçtiği gündür.
Ermeni dünyasında, Paregentan’ın ertesi günü Büyük Perhizin/Orucun ilk günüdür 2015 tarihli yıl için bu tarih 16 Şubat 2015 Pazartesi günüdür: Hıristiyan dünyasında bu günde, ilahi buyruklara kesinle riayet edilen, günahları ikrar etmek, Tövbeye gelinmek, Merhametli olunmak, Af edici ve hoş görülü olunmak, Umut etmekle, Perhiz/Oruç tutmakla ve dua etmekle süren bir döneme girilir. Pun Paregentan’dan (Karnaval’ dan) kutsal Diriliş Yortusuna (Surp Zadik-Paskalya) kadar olan bu süreç 47- 48 gün sürmektedir,7 haftalık bu sürecin son haftasına (7 gün),”Kutsal Hafta” (Avak Şapat) denir.
Kutsal Hafta, İsa Mesih’in Kudüs’e girdiği Pazar gününün (Dzağgazart) ertesi pazartesi günü başlar: Kutsal hafta, İsa Mesih’in dünyamızda yaşadığı dünyevi yaşamın Safalarını simgeler ve 12 Havarilerle yediği Son Akşam Yemeğini, İhanete Uğradığını, İhbar edildiğini, Şiddete ve İşkenceye maruz kaldığını, ağır eziyetler yaşadığını, Ölümünü, Defnedilmesini ve Ölülerden Dirilişini anlatır.
Büyük Perhiz’in/orucun 40 günü ise, İsa Mesih’in inzivaya çekilip, dua ederek, aç kalarak ve tövbeye gelerek çöllerde geçirdiği 40 günü simgeler, bu 40 güne Kutsal Hafta günleri de eklenerek Büyük Perhiz/Oruç süresi Ermeni kilisesinde 47-48 gün sürmektedir.
Büyük Perhiz/oruç döneminde sadece bitkisel besinler ve meyveler tüketilir, dünyevi zevklerden, alkollü içkiler, sigara ve hayvansal besin ürünleri (bal hariç, balık dâhil) kullanılmaz, bağımlı alışkanlıklardan feragat edilir, yalancılık, haklara tecavüz, canlı yaratıkları incitmek, hak edilmeyene sahip olmak veya niyet etmek, gasp ve darp etmek af edilmeyen günahların en ağırı olarak algılanır.
Araştırmacılar, Perhiz/oruç kavramına ilk defa Yahudilerde rastlandığını söylemektedirler, Lukas’ın yazdığı Mukaddes Kitabın kayıtlarından Farisilerin (Ermenice Parizetsi) haftada 2 gün oruç (dzom) tuttuklarını öğrenmekteyiz:
”Perhiz” kavramı İsa Mesih’in vaftizinden sonra 40 gün çöllerde Dzom (oruç) tutmasıyla Hıristiyan dünyasında anlam kazanmış ve yaygınlaşmaya başlamıştır.
Ermeni dünyasında ise, Hıristiyanlık öncesi, Hıristiyanlığın vaaz edilmeye ve yaygınlaştırılmaya çalışıldığı dönemlerde, Hıristiyanlığı vaaz edenlerin gizlice perhiz/ oruç tuttuklarına dair kayıtlara rastlanmıştır.
Çok eski dönemlerdeki sert ve ağır kısıtlayıcı olan perhiz/oruç tutma kaideleri, daha sonraları zamanla yumuşatılmıştır.
Büyük perhiz/oruç dönemi ruhani anlamda bir ”Matem” dönemidir, cismani dünyada ise dünyevi zevklerden,”Feragat Etme”,”Öz veri” ve ”Nefse Hâkim Olma” dönemi ve aynı zamanda da ”Kutsal Hafta”ya ve ”İsa’nın Kutsal Diriliş Yortusu” na hazırlık dönemidir.
Ermeni kilisesine göre Büyük Perhiz/oruç, Kişinin İman gücünü artırmak ve Kişinin Sağlığına Tıbbi açıdan olumlu katkıda bulunmak gibi iki temel amaca hizmet etmektedir.
Perhiz/oruç tutmanın yararlarından biri de, kişinin iradesine ve nefsine hâkim olabilme, dayanma gücünü artırabilmek bağlamında kendini hazırlayabilmesi ve varsa, kişiye kötü alışkanlıklardan, bağımlılıklardan uzaklaşabilmek veya kurtulmak imkânı yaratmasıdır.
Dzom (Büyük Oruç) ve Medz Bahk’ın (Büyük Perhiz) farkı
Dzom(Oruç)’da 7 haftalık süreçte, hayvansal besin maddeleriyle, gün batımına kadar hiç bir gıda ve sıvı tüketimi, sigara ve alkol kullanımı olmaksızın tutulan şeklidir, bu şekil sağlık sorunu olanlara, engellilere, hamilelere, çocuklara, önerilmez.
Büyük Perhiz (Ermenice Medz Bahk) tutanlar ise 7 hafta boyunca alkolsüz içecekler, bitkisel gıdalar ve meyveler kullanabilirler, ancak hiç bir şekilde hayvansal gıda ve ürünlerini tüketmezler.
Bağımlısı olunan alışkanlıklardan(sigara, alkol, pipo, nargile, çikolata, çiklet… v.s.) 47-48 gün uzak durmak ve onlardan feragat etmek de bir nevi Büyük Perhize katılmış olmaktır.
Büyük Perhizli /Oruçlu olmak gizli tutulması gerekir, gerekmediği sürece kimseye Perhiz/oruç tutulduğu söylenilmemelidir.
Perhiz/ oruç tutanlar streste olmamalı, sinirlenmeli, etrafına mülayim davranmalı, çevre rahatsız edilmemeli, sitemkâr olunmamalıdır.
Perhiz/oruç tutmayı arzu eden fakat kendisinde Perhiz/Oruç tutma gücü bulamayan ve sağlıkları tam yerinde olanlara önerim,24 Nisan 1915 tarihinde tüm Osmanlı topraklarından tehcir edilen, haftalarca, aylarca yollarda aç olarak yürüyen atalarımızı hatırlamalarıdır, sanırım, bu öneri onlara Perhiz/oruç tutma gücü verecektir.
Dr.med. Sarkis Adam – sarkis_adam@yahoo.de
Yorumlar kapatıldı.