İlknur Menlik – imenlik@comart.com.tr
170 milyon nüfuslu yeni bir ekonomik oluşum yolda… Avrasya Ekonomik Birliği’nin kuruluş imzaları 29 Mayıs Perşembe günü Kazakistan’ın başkenti Astana’da atılıyor. Tarihi anlaşmaya, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko imza koyacak. İlk kez 2000 yılında Rusya, Kazakistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından Avrasya Ekonomik Topluluğu ismiyle kurulan oluşum; Rusya, Kazakistan ve Belarus arasında yapılan yeni bir anlaşma ile 1 Ocak 2010 tarihinde Avrasya Gümrük Birliği’ne dönüşmüştü. 29 Mayıs’taki imzalarla birlikte Gümrük Birliği, bundan böyle Avrasya Ekonomik Birliği’ne, 2015’te de Avrasya Birliği’ne dönüşecek. Astana’daki imza töreninde, Birliğe katılmak isteyen Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev’de hazır bulunacak.
2013 yılı Aralık ayında Avrasya Ekonomik Birliği’ni kurma çalışmaları için Moskova’da bir araya gelen 6 ülkeden (Rusya, Belarus, Kazakistan, Ukrayna, Ermenistan ve Kırgızistan) Ermenistan’ın Birliğe katılımını sağlayacak Gümrük Birliği yol haritası, o toplantıda kabul edilmişti. Uzun süredir Avrupa Birliği ile flört eden Ermenistan, geçen eylül ayında rotasını Rusya’ya çevirerek, AB’ye sırtını dönmüştü. Görüldü ki AB, Erivan ile Moskova arasındaki güçlü ilişkiyi kıramadı.
Geçtiğimiz günlerde Başbakan Coomart Otorbayev’in başkanlığındaki koalisyon hükümeti ise Kırgızistan’ı Avrasya Ekonomik Birliği üyeliğine götürecek yol haritasını içeren taslak metni kabul etti. Yol haritasının 182 maddeden oluştuğunu açıklayan Kırgızistan Ekonomi Bakanı Temir Sariyev, Kırgızistan’ın dış ticaretini, yüzde 41 oranında Gümrük Birliği üyeleri Rusya, Kazakistan ve Belarus ile yaptığını da sözlerine ekledi.
Öte yandan AB, Ermenistan’dan sonra yüzünü Ukrayna’ya daha fazla çevirmiş durumda. Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçları bugün belli olacak Ukrayna da AB ile entegrasyonu istiyor. Sonuç her ne olursa olsun Putin için Ukrayna’nın Avrasya Birliği’nde yer alması çok önemli. Putin birkaç ay önce, “Ukrayna, Gümrük Birliği’ne girmeli ve uzun vadede Avrasya Birliği’nin üyesi olmalı, AB’nin değil” açıklamasını yapmıştı.
Gerçekten de Ukrayna, oluşturulmak istenen Avrasya Birliği’nin kilit noktasında. Ukrayna ve Kırım dolayısıyla Batının Rusya’ya uyguladığı ekonomik yaptırımların, 29 Mayıs’ta imzalanacak anlaşma öncesinde Rusya’nın elini zayıflatacağı, bunun da anlaşmanın imzasını zora sokacağı konuşuluyordu. Birkaç gün önce Çin’le 400 milyar dolarlık büyük bir enerji anlaşmasına imza atan Rusya’nın bu anlamda eli rahatlamış görünüyor. Buna rağmen Putin’in aklı halen Kiev seçimlerinden çıkacak sonuçta.
Türkiye ise bu oluşumda henüz resmi olarak adı geçmese de bence Ukrayna’dan daha fazla kilit ülke durumunda. AB ve ABD’ye yakınlığı nedeniyle Türkiye’nin üyeliğine soğuk baksa da Putin, Türkiye’ye de açık kapı bırakmayı ihmal etmiyor. Türkiye iki yönden oldukça önemli. Bunlardan biri Karadeniz. Karadeniz, Birliğin denize açıldığı tek nokta. Üstelik bu sayede Karadeniz’e kıyısı bulunan Rusya, Avrasya Ekonomik Topluluğu ülkelerine deniz yoluyla gelecek ürünlerde gümrüksüz giriş kapısı olarak avantajlı bir konum elde edecek.
İkincisi, Nazarbayev’in de dile getirdiği, Türkiye’nin Birliğe üye olmasının dünya genelindeki olası etkisi. Hatırlamakta fayda var; Nazarbayev geçen yıl: “Bize ‘Sovyetler Birliği’ni mi kuruyorsunuz’ deniliyor. Türkiye’yi birliğe alırsak bu soru ortadan kalkar.” demişti. 2015 yılı ile birlikte genişlemek isteyen Birlik için Türkiye önemli. Zira Türkmenistan, Azerbaycan ve Özbekistan baştan beri bu oluşuma mesafeli duruyor. Türkiye’nin üyeliğinin, bu ülkelerin “Eski Sovyetler Birliği yeniden mi kuruluyor?” türünden endişelerini ortadan kaldıracağı ve üye olmalarının daha da kolaylaşacağı konuşuluyor.
Türkiye ise şimdilik Çin ve Rusya’nın başını çektiği Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) gibi daha üst kabul edilebilecek bir oluşuma yönelmiş durumda. Ancak ŞİÖ’nün de Avrasya Birliği’nin oyun alanlarından biri olduğunu unutmamak lazım.
Öte yandan Ermenistan’ın da yer alacağı bir Avrasya Ekonomik Birliği Türkiye için zor görünüyor. Tabii diğer tarafta AB ve Gümrük Birliği duruyor. Bu da kritik öneme haiz; bununla birlikte dün biten AB seçimlerinin sonuçları… Yeni Avrupa Türkiye’nin bundan sonraki üyelik sürecine nasıl bakacak?
Bir yanda eli güçlenmeye başlayan bir Rusya ve Avrasya Birliği, diğer yanda enerji krizine doğru giden bir AB, öte tarafta Türkiye’nin dahil olmak istediği Transatlantik Yatırım Ortaklığı ve diğer ilişkileriyle ABD. Bana göre Türkiye asıl şimdi hem siyasi hem de ekonomik olarak çok stratejik bir noktada.
http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2014/05/26/avrasya-birligine-dogru-turkiye
Yorumlar kapatıldı.