Ragıp Zarkolu
Şu sıralarda, Amerikalı Şair ve Akademisyen Peter Balakian’ın editörlüğünü ve Ermeniceden İngilizceye çevirmenliğini yaptığı (*), büyük amcası Krikor Balakyan’ın “Ermeni Golgathası” adlı kitabının baskıya hazırlanması ile uğraşıyorum. Kitabın doğrudan Ermeniceden yapılan çevirisi zaten elimizdeydi. Fakat yayına hazırlarken karşılaştığımız sorunlar ve zorluklar Peter Balakin’ın bu harika edisyonu ile mümkün olabildi. Balakian’ın tanıklığı çok önemli, çünkü 24 Nisan ve sonrasında tutuklanan Ermeni aydınları arasında sağ kalabilen birkaç kişiden biri. Bunu da 1916 yılında Suriye çöllerine doğru yola düşürülen son Çankırı sürgünleri grubunda yer alması.
Bir yıl sonra tehcir yollarındaki yaşanan vahşetin silinmemiş izlerini görebildiği gibi, bu kafileye eşlik eden faillerle de konuşabiliyor. 1915’in imha temposu biraz daha yavaşlamış gibi. Öte yandan, ilahiyat doktorasını Almanya’da yapmasının da getirdiği bir avantaj var. Üstelik gözleri mavi. Almanca konuşabildiği için öldürüleceği son menzile ulaşmadan, Toros Dağları’nda demir yolu inşaatında çalışan Ermeni işçiler tarafından kaçırılıp saklanabiliyor. Savaş öncesi sol eğilimli olan Alman askerlerinin de saklanıp 2.5 yıl sonra İstanbul’a gizlice gelmesinde yardımları oluyor. Balakian 1. Dünya Savaşı başladığı günlerde Alman sokaklarında yaşanan milliyetçi isteriye tanık olduğu gibi, bir ay sonra İstanbul’a geri döndüğünde, aynı isteriye Pera Sokaklarındaki saldırı ve taşkınlıklar sırasında tanık oluyor.
“Nemesis” operasyonu sonucu, Talat Paşa Berlin’de, Tehleryan tarafından vurulduktan sonra açılan davada, 45 dakikalık bir tanıklık da yapıyor. (**) Alman Adliyesi, Ermeni Kırımının kendi kamuoylarında tartışılmasını ve kendi rollerinin gündeme gelmesini engellemek için davayı 2 günde sonuçlandırıp, Tehlerian’ı beraat ettiriyor.
Balakyan’ın anılarında Jenosid ve savaşın iç içe geçmesi nedeniyle, 4 yılda bütün Doğu’nun her bakımdan korkunç bir yıkıma uğradığının da altını çiziyor. Bölgedeki geri kalmışlığın asıl sorumlusunun Alman emperyalizminin işbirlikçiliğine soyunarak, “modern cihatçılığı” başlatma “şerefine” nail olan, 1913 İTF Cuntası ve onun Paşaları olduğu, bunların kurbanlarının bütün bölge halkı olduğu bir kez daha anlaşılıyor.
Türk bayrağı çekilmiş iki büyük Alman zırhlısının, fes giymiş Alman bahriye mensuplarınca Odessa kentini bombalaması sonucunda “saldıran taraf” olarak ve “cihat ilan ederek” girdiğimiz 1. Dünya Savaşında, Balakian, ülkenin toplam insan zayiatını 4.5 milyon olarak veriyor: “Böylece, Türkiye yazgısı henüz belirlenmemiş olan doğu vilayetlerini saymazsak (1918 Ateşkes sonrası), Küçük Asya toprakları ve Edirne’ye sıkışmıştı. 1914’teki savaş öncesinin istatistiklerine göre, toplam 702.300 kilometre karede yaklaşık 10 milyonluk nüfusu barındırıyordu. Ama 1918’de, Mütareke’den sonra, resmi Türk beyanlarında, neredeyse nüfusun yarısının elde kaldığı açıklanmıştı. Savaş sırasında yaklaşık 4.5 milyon kişi kaybedilmişti. Bunların 2 milyonu Ermeniler, Rumlar, Süryaniler ve diğer Hristiyanlarken 2.5 milyonu (asker, mülteciler ile salgınlar ve açlık kurbanları olan) Müslümanlardı.”
Sonuç olarak ITF cuntası, sadece gayrimüslimlerin değil Müslümanların da kitle halinde ölümünden sorumluydu.
Evet, bütün bunların failleri olan Paşalar Triumvirası İstanbul’un yeni modern adliye sarayının yanında, Sonsuz Özgürlük tepesindeki anıt mezarlarında mışıl mışıl uyuyorlar. Talat Paşa komitesi ise faaliyette….
(*) [Ermeni Golgathası; Ermenice orijinal], cilt. 1, Mekhitarist-Congregation, Vienna 1922; cilt. 2, Imprimerie Araxes, Paris 1959; Fransızca tercümesi : Le Golgotha arménien, Le cercle d’écrits caucasiens, La Ferté-Sous-Jouarre 2002 (cilt. 1) ISBN 2-913564-08-9, 2004 (cilt. 2) ISBN 2-913564-13-5; İngilizce tercüme. Peter Balakian (ikinci kuşak yiğeni) ve Aris Sevag. Armenian Golgotha. New York: Alfred A. Knopf, 2009. ISBN 0-307-26288-X
(**) Talat Paşa Davası, Kitap 1: Tutanaklar, Derleyen: Arnim Wegner, Türkçesi: Doğan Akhanlı, Belge Yayınları 2003.
Yorumlar kapatıldı.