12 Հոկտեմբեր 2013. Հայ Մշակոյթի Շաբթուայ Սեմին: Թարգմանչաց Տօնի Խորհուրդը Եւ Թարգմանիչ Վարդապետները. Հայ Ժողովուրդը դարեր շարունակ ապրած է ցիրուցան երբեմն պանդուխտ աշխարհի չորս ծագերուն տարածուն, բայց ուր` որ, ապրածէ, եղածէ, այդ երկրին հարազատ զաւակը, հաւատարիմ հայրենակիցն ու շինարար տարրը: Նախ հիմնած է, իր հաւատքի խորանը, այսինքն Եկեղեցին Հայկականը, ապա իր իմաստութեան տաճարը, որն է`, հայ վարժարանը: Եկեղեցի եւ վարժարան, հայուն, երկու անբաժան ընկերները , որոնց շնորհիւ դարեր շարունակ իր գոյութիւնը պահածէ, եւ իրեն աւանդ թողուած մշակոյթը շարունակած:
Մշակոյթը, ազգի մը եւ կամ հաւաքականութեան մը , այն`, ժառանգական հարուստութիւնն է, որը, սերունդէ սերունդ փոխանցուելով բոլորին հպարտութիւն կը պատճառէ: Մշակոյթը , անհատէն անջատելը անկարելիէ, մարդանհատէնծնունդկ’առնէ, անորմիտքովուձեռքովկ’ստեղծուի, ուդարձեալկը նուիրուի անոր զարգացման ու ծառայութեան:
Կրնանք ըսել թէ’, մշակոյթը , ազգի եւկամհաւաքականութեանմը, անցեալը, պատմութիւնը, ապրելակերպը, աւանդութիւնները, միտքը, զգացումները, ցաւերը ու ազգային նկարագիրը ցոլացնող ամբողջականութիւններու համայնապատկերն է;Այսինքնայնմեծագոյն գանձն է, որ , ոչ թէ միայն ,ազգին եւ կամ անհատին գեղագիտական հմայքին ու ներաշխարհին խօսող միջոց է, այլնաեւ, համայնմարդկութեան խաղաղութեան , ազգերու միջազգային կապերու հաստատման, վերականգման, բարեաճման, հաւաքականութիւններու քաղաքակրթութեան ծառայող կարեւոր միջոց մըն է.
Հայ մշակոյթը շատ հարուստէ,իր գանձերով , իր ուրոյն տեղը ունի համաշխարհային շրջանակներու մէջ, սակայն,նախ , մենք ենք որ, արժեվորելու եւ հասկնալու ենք անոր իմաստըումիտքը, որպէսզի, կարենանք առանց պակասի , զայն յաջորդ սերունդի փոխանցել, քանի որ , այդ գանձերը մեր նախնիքներու կողմէ մեզիորպէս, ժառանգ թողուած են:
Ազգային մշակոյթի մը , յենարան հիմքերէնէ,այդ ազգին անհատներուն խօսած լեզուն ու գործացած սեփական գիրերը,:
Ե.դարու ընթացքին Հայ գիրերու գիւտին յաջորդողշրջանը մեր գրականութեան<Ոսկեդար>ը կը նկատուի, այդ միջոցին էոր, հայերենի թարգմանուեցաւՍուրբգիրքը, եւ <Ազգային Մշակոյթ>ի անունի տակստեղծուեցաւ բազմաթիւ գրական ու իմաստասիրական գործեր :
Երբ որ,Հայ Գիրի Գիւտէնսկսեալ ծաղկող մեր հարուստ մշակոյթիմասինկըխօսինք`, անհրաժեշտութիւն է, վեր հանել այնմեծ ծառայութիւնը , զոր մատուցած են, Մեսրոպ ՄաշտոցեւՍահակՊարթեւիգլխաւորութեամբ Թարգմանիչներու սերունդ մը. Անոնց տքնքջան աշխատանքներուշնորհիւճոխացաւ Հայ լեզուն ու մշակոյթը.
Օգտուելով ԹորոսԱզատեանի<ՄերՄատենագիրները> անունգիրքէն, ու19,20, 22 Հոկտեմբեր 2001 թուակիր Մարմարաօրաթերթի<Հայկական Մշակոյթի Յեղափոխութիւնը> յօդուածաշարքէն , կ’ուզենք
<Թարգմանչաց Տօն>ին առթիւ , մեր թարգմանիչվարդապետներուուայդշրջանի մատենագիրերու մասին հակիրճտեղեկութիւնտալ ու վերյիշել անոնց խնկելի յիշատակը.
Յիշատակ Գիւտի Նշանագրած Հայոց,
Թարգմանութեան Սուրբ Գիրքի
Եւ
Սրբոյ Թարգմանչաց Վարդապետաց Մերոյ.
Եկեղեցական ու ՄշակոյթայինՀայ կեանքի մեծագոյն ու յատկանշական տօններէն մինալ, <ԹարգմանչացՏօն>ն է, որու ընթացքին մերժողովուրդըկըյայտնէ իր երախտագիտական զգացումները, Հայ ԳիրերուԳիւտարար, հայլեզուի առաջին ուսուցուցիչըՄեսրոպՄաշտոցի,Ս. ՍահակՊարթեւի ու Թարգմանչաց Վարդապետներու նկատմամբ.:
Թարգմանչաց տօնը, հարազատ կապերով իրարու կը կապէ, ՀայԵկեղեցին, ՀայՄշակոյթը, ՀայՊետականութիւնը: Այստօնըկընշուի տարին երկու անգամ; Հայժողովուրդը,Յուլիսամսուայ սկզբնաւորութեան ու նաեւ,Սեպտեմբեր– Հոկտեմբեր ամսուայ մէջ , <Հայ Մշակոյթի Շաբաթ>անունի շրջագիծովկը կազմակերպէ ձերնարկներուկըվերյիշէ Ս. Մեսրոպի , Ս.ՍահակՊարթեւի, եւ ընդհանուր Թարգմանիչ Վարդապետներու անմոռանալի ու խնկելի յիշատակըուկը վերանորոգէ նաեւ իր ուխտը.
Այն ազգը , որ իր սեփականգիրուգրականութիւնըչ’ունի, յետամնաց կեանքի շրջանկ’ապրի, մշակոյթալ չի կրնար ունենալ: Մինջեւհայ գիրերու գիւտը հայ ժողովուրդը կը խօսեր իր լեզուն , սակայն չ’ուներ իր սեփական գրաւոր լեզուն, այսինքն, չ’ուներ իր սեփական գիրերը, անգիր գրականութիւնանունի տակ <Գողթան Երգերով> կը շարունակեր իր գրականութիւնը ու մշակոյթը,սակայն ասոնք բաւարար չէին: Այդշրջանին, Հայաստան մատնուած էր , քաղաքական ու կրօնական, շատծանր կացութեան : Հայաստանի Արեւելքիկողմը Պարսկաստանի , իսկ Արեւմուտքի կողմն ալ Հռովմէական պետութիւններու միջեւ բաժանուածէր, թէեւ301թուակնին Քրիստոնէութիւնը որպէս , պետական կրօնք ընդունած էինք, սակայն, ըստ էութեան կրօնական դաստիարակութիւնը թերի կըմնար,քրիստոնէութեան տարածումը եւ արմատաւորումը կը դժուարանար , քանի որ , հայ ժողովուրդը զրկուած էր , նորկրօնքր իր մայրենի լեզուով հասկնալու եւ Ս.Գիրքը հայերէնովկարդալուկարողութիւնէն, այդշրջանին կը գործածէինք Յունարէն ուԱսորիներէն գիրեր: Հայ ժողովուրդը<Ձուլման> վտանգի հետդէմհանդիմանէր;
Տարօնցի Վարդանիորդի Մեսրոպ պալատիքարտուղարէր, ապաեղաւզինորական, լքելովաշխարականկեանքը, ինքզինքնուիրեցճգնաւորութեան ու դարձաւ հոգեւորական, հասաւ վարդապետութեան աստիճանին,ան կը տիրապետեր Յունարէն, Ասորերէն, Պարսկերէն լեզուներուն:
Ս.Մեսրոպ Մաշտոց իր շրջագայութիւններու ընթացքին տեսնոլով վտանգը , իր ապագայ գործունէութեանառաջնահերթութիւններըեղան հետեւեալ կէտերը:
Ա– Հայացնել Աստուածաշունչը , քրիստոնէական այլ գիրքեր, եկեղեցիներունմէջքարազութիւններըուարարողութիւններըկատարել մայրենի լեզու հայերէնով:
Բ– Ստեղծել ու Զարգացնել մայրենի լեզուով գրականութիւն :
Գ– Հայութիւնը փրկել ցուլումէն :
Դ–Ամրացնել եկրի քաղաքականապէս բաժնուած հատուածներու հոգեւոր, լեզուական, ումշակոյթայինմիասնութիւնը, որքաղաքական միասնութեան հիմք պիտի դառնար , եկրի պետականանկախութիւնը վերականգնելու հնարաւորութեան պարագայի :
Մ.Մաշտոց վրդ. վայլելով օրուայ թագաւորՎռամշապուհի հովանաւորութիւնը ու Ս.Սահակ Պարթեւ Հայրապետի աջակցութիւնը , լծուեցաւ հայերէն նշանագիրերու գիւտի տքնջան աշխատանքի, նախ Հայաստան բերաւ ,22 նշանագիրեր–Դանիէլեան Այբբուբեն– , որոնք ի պահ կը մնային Ասորի Դանիէլ Եպիսկոպոս իքով, սակայն այդ գիրերը բաւարար չէին խորհուրդ մը կամ զգացումմըյայտնելու համար, Մաշտոց յաւելեալ 14 նշանագիրերով ամբողջացուց պակասները, դասաւորեց ուանուանեց տառերը եւայսպէսով հայ ժողովուրդը շնորհուեցաւ, նախ 36 հնչիւններէնկազմուած36 հայ գիրերէ բաղկածեալ <Հայոց Այբբուբեն>ով ,ապա , որուն վրայ , միջնադարուն Կիլիկեան թագաւորութեան շրջանին աւելցուածեն <Օ>, եւ <Ֆ> տառերը., ընդամէնը 38 Ոսկեղէն Տառեր:
Հայոց Գիրի գիւտէն սկսեալ, դպրոցական , եւ ուսումնական աշխատանքներու զուգահեռ , ամինջապէս սկսածէր արդէն Աստուածաշունչ մատեանի Հայերենի թարգմանութիւնը, ըստ կարգ մը պատմաբաններու , թարգմանչական աշխատանքներու գործակից եղածեն երեսուն ուհարիւրի միջեւ աշակերտներ:Հայերէնառաջին նախադասութիւնը,որ գրուեցաւուկարդացուեցաւմերքաղցրախօսիկ Գրաբար լեզուով, կը պատգամէ.<Ճանաճել Զիմաստութիւն Եւ Զխրատ, Իմանալ Զբանս Հանճարոյ>այսինքն< ըմբռնել իմաստութիւնըն ու խրատը, հասկնալ հանճարի խօսքերը>:
Աստուածաշունչի թարգմանութիւնըեղաւ, այնքանհմաիչուառինքնող, որ օտար ու հայ գիտնականեր զայն որակեցին<Թագուհի Թարգմանութեանց>:
Հայաստանեանեկեղեցինազգային դիմագիծ մը ստացաւ, Հայ դպրոցներու ցանցմըիրականացաւ, որը կոչուեցաւ <Մաշտոցեան Դպրոցներ>: ՀայաստանեանԵկեղեցին իբր գերազանց գնահատանքով նուիրագործեց , ստեղցագործ միտքի այդ մեծ առաջնորդները եւ անոնց յիշատակին համար յատկացուց իւրայատուկ ,<Սրբոց Թարգմանչաց>տօնը.
Միւս կողմէն նկատի առնելով Ե.դարուն գրաւոր ստեղծագործութեան լեզուական , արուեստի , գիտական ըմբռնումներով շատ բարձրուանգերազանցելի մակարդակը ումշակոյթային զարթօնքը ,կոչուեցաւ Հայ Գրականութեան , <Ոսկեդար>:
Ե.դարու նուիրական գործի ամբողջական յաջողութիւնը արդիւնքն է, ներդաշնակաշխատութիւններունայնպիսի համաստեղութեան մը , որուն մէջ մասկազմող անուններէն մէկուն կամ միւսին պակասը, կընուազեցնէկատարուած գործին հրաշքը, մեծութիւնը ու ազդեցութիւնը յաջորդող ժամանակներու վրայ:
Ընդհանուր կերպով,Հայ մշակոյթային զարթօնքի , այսինքն ոսկեդարուայ բոլոր աշխատութիւնները արձագանգն է, Ե.դարուՀայեկեղեցւոյառաջնորդներունեւքաղաքականղեկավարութեանմօտ հետապնդուած ու շեշտուած ազգային ու կրօնական որոշնպատակներունուպահանջներուն;
Կրնանք ըսել թէ, այդ նպատակուպահանջներէհետեւեալներըէին.
Ա– Այդ շրջաններունկորսուածէր, հայ պետական անկախութիւնը, կենսականանհրաժեշտութիւնմըն էր,< Քրիստոնէութիւնր Զօրացնել>, որ մինչ այդ արմատաւորում մը չ’ունէրժողովրդային զանգուածներու մօտ.
Բ– Զարկ տալովլեզուի, կրօնի,ազգայինպատմութեան, եւմշակոյթիմարզերուն, <ՊահելՀայկականԻնքնուրոյնութիւնը>:
Ս.Մեսրոպ Մաշտոցի,Ս.Սահակ Պարթեւի, Վռամշապուհ թագաւորի անուններէնետք, մերինքնուրոյնմշակոյթըստեցծելուգործինմէջ, յիշատակելի մեծանուններ են , թարգմանչաց սերունդէն, Սքանչելի Կորիւն, Եզնիկ Կողբացի , Պատմագրութեան ռահվիրայ Ագաթանգեղոս,Տաղանդաշատ Փաւուստոս Բիւզանդ, Պատմահայր Մովսէս Խորենացի, ԱւարայիՊլպուլԵղիշէ.ԲազմահմուտՂազարՓարպեցի,ՓիլիսոփայԴաւիթԱնյաղթ, ԲարոյագէտԿաթողիկոսՅովնանՄանդուկեան. Ուայլ սուրբ թարգմանիչ վարդապետները.
Մեսրոպ Մաշտոց:
Հայ դպրութեան ու մատենագրութեան ամենէն ականաւոր դէմքն է: Իր ստեղծաց հայկական տառերով սկիզբ առաւ մեր Ոսկեդարու Գրականութիւնը: Աստուածաշունչի թարգմանչականաշխատանքներէնզատ, հեղինակնէնաեւ<ՄեծՊահոցՇարականներ>անուն գործին , ու քանի մը<Աղօթքներ>ու,: Ան կը համարուի ազգային–եկեղեցականԾիսարանինկարգադրիչը: ՍուրբՄեսրոպՄաշտոցՎարդապետին գերազմանը կըգտնուի Օշական գիւղաքաղաքի մէջ.
Սահակ Պարթեւ:
Ոսկեդարու Հայ Մատենագրութեան հիմնադիր ու զոյգ ջահակիրներէն մին է, 400 թուականին բարձրացած է կաթողիկոսութեան գահ , նախապէս ամուսնացած է Իսթանպուլի մէջ, գիտունկրօնաւորներէնէ, միշտծառայածէ, Հայ ազգին լուսաւորութեանհամար: Հայ Գիրի կատարելագործման մէջ իր աշխատանքներէն զատ , իբրեւ հեղինակ ու թարգմանիչՍահակ Պարթեւի դերըմեծէ:
Կորիւն:
Ծանօթ է, <Սքանչելի> մակդիրով,իր սքանչելի լեզուով ուիւրայատուկ ոճով , գործնապէս մասնակցած է, Աստուածաշունչիթարգնմանութեան աշխատանքներուն,իր գլուխգործոցգործնէ:<Վարք Մաշտոցի>անունգիրքը, որըմեծվարդապետՄաշտոցինկենսագրութիւնէ.
Ագաթանգեղոս:
Ան կը նկատուի սրբակեաց հայրենասէր կրօնաւորմը, Հայժողովրդիառաջինպատմագիրհեղինակնէ, իսկիր<ՀայոցՊատմութիւնը> Ե. դարուհայպատմագրութեանառաջինգործնէ: Ագաթանգեղոս, իր գործին մէջ , լայն տեղեկութիւններ կու տայ, հայ ժողովրդի հին հաւատալիքներու, տօներուաւանդութիւններումասին, կըխօսի, քրիստոնութեան առաւելութիւններուն մասին, ՀայոցՊատմութեան գլխաւոր նիւթն է, Հայոց շուրջհարիւրտարուայ պատմութիւնը, սկսելով Պարսից Սասանեան տոհմի(226 ) օրէնմինջեւ Տրդատ Գ. Թագաւորի գահակալութեանվերջը.(330) : Գիրքիմէջմանրամասնօրէններկայացուածէ, Հայոց Քրիստոնէութեան դարձի իրողութիւնը, Գրիգոր Լուսաւորիչի կրօնական , բարոյագիտական հայեացքները ու օրինակելի գործը.
Փաւուստոս Բիւզանդ:
Ս.Սահակի ու Ս.Մեսրոպի աշակերտներէնՓաւուստոսԲիւզանդ,Ե.դարումերերկրորդպատմագիր հեղինակն է:< Հայոց Պատմութիւն>-Բիւզանդարան–
անուն գործը կը պատմագրէ , 330-387թուկաններու միջեւ շուրջ 60 տարուայ հայոց պատմութիւնը ,որը կը նկատուի, Հայեկեղեցւոյ, ՀայԻշխանականկեանքի, հայլեզուի, Հայաստանիաշխարհագրական ծանօթութիւններու , պատմական նիւթերուուսումնասիրութեան համար գանձարանմը.
Մովսէս Խորենացի:
Ծնած է, Տարօնի Խորհենք գիւղը,Հայ ժողովուրդի ամբողջական պատմութիւնը առաջին անգամ գրած է, Մովսէս Խորենացին , նկատի առնելով իր բազմաշնորհ յատկութիւնները, Հայժողովուրդըզինքը կ’անուանէ , <Պատմահայր> պատուանունով, իր<ՀայոցՊատմութիւնը>կոթաղային գործէն զատ , ան ճոխացուցած է հայ եկեղեցւոյ հոգեւորերգերու գանձարանը :Ս.Սահակ ի , Ս.Մեսրոպ ի նման ան ալ գրած է, Ճրագալոյցի , Տեառընդառաջի , Խաչելութեան, Հոգեգալստեան, Վարդավառի, Վերափոխման, Ս.Ծննդեան երգեր ու շարականներ, ինչպէսին , <Խորհուրդ Մեծ եւ Սքանչելի>, <ԱյսօրՏօնէ, ՍուրբԾննդեան>, հեղինակնէ, նաեւ, բազմաթիւ հոգեւոր եղանակներու:
Եղիշէ Պատմիչ:
Ծանօթ է նաեւ,< Աւարայի Պլպուլ> անունով , Ոսկեդարու Հայգրականութեանոսկիգրիչըկընկատուի,նուիրեալ հայրենասէր , տաղանդաշատ զգայուն բանեստեղծ ու պատմագիր Եղիշէ Պատմիչ ը , սրբակրօն հաւատացեալ մատենագիրներէնմինէ:, Իբրեւ վարդան զօրավարի մօտիկգործակից մասնակցած է, Աւարայի Պատերազմին, հեղինակնէ, <ՎարդանիեւՀայոցՊատերազմիՄասինԳիրք>ի , ան իր գործերունմէջ մանաւանդ յատկացուցածէ, հայտիկիններունուիրուած եզակի էջեր.
Ղազար Փարպեցի:
Ե.դարու վերջին պատմագիրն է, ոսկեդարեան հայ գրականութեան ոսկեղիկ գրիչներու շարքին անմահ անուններէն Ղազար Փարպեցի ն , բազմահմուտ, հռետոր եկեղեցական մըն է, կը կոչուի նաեւ , <Մամիկոնեան Տոհմի Պատմիչ> :
<Թուղթ Առ Վահան Մամիկոնեան>անուն գործը, իրդէմեղածանարդարպայքարներուն առիթով լուսաբանութիւներու բողոքի նամակմընէ,ուղղեալՎահանՄամիկոնեանի: Գրքոյկըշահեկանաղբիւրմըն, նաեւ, լայն գաղափար կազմելու Ե.դարու երկրորդկիսունհայկեանքի զանազան երեսակններու մասին, գիրքըկը կը նկատուի Ե.դարու առաջինոչ–կրօնականգործը., որկըշօշափէ, զուտընկերային հարցեր:
Ղազար Փարպեցի ն գրած նաեւ <Հայոց Պատմութիւնը> որը կ’ընդգրկէ Հայաստանի բաժանումէն մինչեւազագրական պատերազմներու յաղթական վերջաւորութեան : Հայ ժողովուրդի փրկութեանվերաբերեալՂազարՓարպեցիիհիմնականթելադրանքէր, <ՀայԺողովուրդի Միաբանութիւնը եւ Իրարու Հետ Անկեղծ Գործակցութիւնը>:
Դաւիթ Անյաղթ Փիլիսոփայ:
Իր բարձրորոկհռետորութեան, անսահմանգիտութեան եւ մտաւորական ուիմաստասիրական անմրցելի հմտութեանհամար, հայժողովուրդը զինքը անուանածէ, <ԱնյաղթՓիլիսոփայ> պատուանունով, թարգմանածէբազմաթիւ իմաստասիրական գործեր , Արիստոտելէն եւ ուրիշներէն, ունի բազմաթիւ արժէքաւորստեղծագործութիւններ, որոնցմէմինէ, <Խաչի Ներբողը>,
Դաւիթ Անյաղթ , իր<ԳիրքՍահմանաց> անունգործով, այդշրջանի հայ մատենագրութեան առաջինը հանդիսացած է, որպէս իր բուն իմաստասիրութեան սեփական լեզունգործածող մատենագիր.
Եզնիկ Կողբացի:
Ե.դարու հայ մշակոյթի եւ գրական մեծ շարժման ականաւոր ներկայացուցիչներէն մին է Եզնիկ Կողբացին:Ան կը պատկանի Մեսրոպ Մաշտոց եւ Սահակ Պարթեւի աշակերտներուաւագսերունդին:Ծննդեանումահուանթուականներըորոշակիձեւովյայտնիչեն:Ծնած է ԱրարատեանաշխարհիԿողբավանգաւառիմէջ( ԱյսօրուԸղտըրքաղաքիշուրջ):ԵզնիկԿողբացիմատենագիր,թարգմանիչ,իմաստասէր,Աստուածաբանուփիլիսոփայէ:Ուսաներէնախիրծննդավայրիմէջ, ապաԿոստանթինապոլիս,ուր խորացուցածէ իր քաղաքական , փիլիսոփայական,կրօնական– եկեղեցականուդաւանաբանականգիտելիքները: Ան մասնակցած է Աստուածաշունչի եւ այլ գիրքերուհայերինիթարգմանութեանեւ449 թուականինԱրտաշատիմէջտեղիունեցողկրօնականվեհաժողովին, ուրքննարկուածէդաւանափոխութեան, քրիստոնէութեան, զրադաշտականութեան(Zaratustism) խնդիրները, որոնցմասինմասնագէտմը, այդժամանակՀայաստանիմէջբացիԵզնիկԿողբացիիհմուտանձմըչիկար,հետեւաբարԵզնիկԿողբացիայսժողովիմէջ կը ներկայացներ Հայ Ժողովուրդը:Եզնիկ Կողբացի եղած իր ժամանակի հայ մտաւորականութեան ամէնառաջատար մտաւորականդէմքերէնմէկը,իր մատուցածմշակոյթային,գիտական,փիլիսոփայական,եկեղեցականծառայութիւններունքովիրհրաշակերտգիրքը<<ԵղծԱղանդոց>>ը անմահացուցած է զինը:Ան<<ԵղծԱղանոց>>ի մէջ ի յայտ կը բերէ զմայելիլեզումը,նկարագեղոճ,ուժեղտրամաբանութիւն,քննադատականոգիեւանվիճելիհմտութիւն:Ան իր տեսակէտներըկըհիմնաւորէ<<ԽիղճիԱզատութիւն>> եւ<<ՄիԱստուածութիւն>> գաղափարինվրայ:Ան, քրիստոնէականկրօնիտեսակէտներովկըպայքարիզրադաշտականութեան(zaratustism)ի դէմ ,կը հերքէաղանդներըուկըժխտէհեթանոսական,պարսկականույոյնփիլիսփփաներուվարդապետութիւնները
Յովնան Ա.Կաթողիկոս Մանակունի:
Ոսկեդարու փայլունդէմքերէն, կրօնական ասպարէզը ընդգրկելով կընուիրուի մատենագրական ու ծիսաբանական աշխատութիւններու , , իր յառաջացեալ տարիքին մէջ կը բարձրանայ ԿաթողիկոսականԱթոռ: ՅովնանՀայրապետըեղածէ, աստուածաբան, դաւանագէտ, քարոզիչեւմեծ բարոյախօս, իրեն կը վերագրուի մասնակի թարգմանութիւնը Նոր Կտակարանի<ԳործԱռաքելոց>ին, ՅովնանՄանդուկունի Հայրապետի կ’ընծայուին Մաշտոցին մէջ , Մկրտութեան Կանոնը, Խաչօրհնէնքը, Պսակի ու Եկեղեցւոյ Հիմնարկէից Օրհնութիւնքը, Աղօթքներ, ԺամագիրքերուԳրութիւններ, շատտպաւորիչենիրգրութիւնները, օրինակ , քահանաներուն ուղղուած իր խօսքն է: <Քահանան ժողովուրդին մէջ պէտքէըլլայ, այնինչ, որաչքնէ, մարմնինհամար, կամճրաքնէ, աշտանաքինվրայ>>:
Յովնան Հայրապետ բոլոր քրիստոնեաներուն համար ստիպողականկը նկատէ, <Գթութեան>, <Կարեկցութեան>, եւ<Մարդասիրական> գործը, ուշեշտկըդնէ, աղօթքիանհրաժեշտութեան վրայ: Ու հետեւեալը կ’ըսէ(:–22.10.2001 Մարմարա–) <<Աղօթքըպէտքչէորձեւականըլլայ, այլ պէտք է բխի սրտի խորերէն, եւ ըլլայ անկեղծ: Ճշմարիտաղօթքըկրնալ հնարաւոր դարձնել , այն ինչ որ անհնար կը նկատուի շատ անգամ: Աղօթքը կը լուսաւորէ անգիտութիւնը, կը դառնայ երանաւէտ դրախտիդրանբանալին, ումարդունանհուն բարիքներ շնորհողը :Աղօթքը ԱնզոհՊատարագԷ>>:
Միջնադարու Հայ ոսկեդարեան մշակոյթային մեծ շարժումի եւ զարթօնքի ընթացքին մէջ, ի հարկ էնաեւչիմոռնալմիջնադարու հայ ,մեծ անուն գիտնական ԱնանիաՇիրակացին:
ՄԻՋՆԱԴԱՐՈՒ ՀԱՅ ՄԵԾ ԳԻՏՆԱԿԱՆ
ԱՆՈՒԱՆԻՄԱԹԷՄԱԹԻԿՕՍ,ԱՇԽԱՐՀԱԳԷՏ,ԱՍՏՂԱԳԷՏեւՏՈՄԱՐԱԳԷՏ
ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻ
.
Անանիա Շիրակացի(610-685),միջնադարու հայմեծգիտնականներէնէ, որորպէսփիլիսոփայ,մաթէմաթիկոս,տիեզերաբան,տոմարագէտ,Հայաստանիմէջհիմնածէբնական գիտութիւնները.Ան ունէրիրդարաշրջանին համար յառաջադէմ աստղագիտական հայեացքներ,իր ետին ձգած է հարուստ աստղագիտական ժառանգութիւն, որ զգալիազդեցութիւնունեցածէՀայաստանիբնականգիտութիւններույետագայզարգացմանունաեւ շարք մը բիւզանդացի գիտնականներու գիտական հայեացքինվրայ: ՇիրակացինիրաւացիօրէնկըհամարուիՀայաստանիմէջաստղագիտութեանհիմնադիրը: Հայաստանիմէջ,իյիշատականոր, կանիրանունովբազմաթիւդպրոցներ,գիտականհամալիրներ,կեդրոններեւկառոյցներ, համալսարանեւյուշարձաններ.
Հ.Հ կառավարութիւնը որոշած է 2012 թուականին նշել,Հայ խոշորագոյն գիտնականին ծննդեան 1400.րդ.ամեակը,Ա.Մ.Կ. ալ իր յուշատօներուցանկինվրայառածէ,Շիրակացիի1400.ամեակինշումը:
Անանիա Շիրակացի ծնած է, Շիրակի շրջանի Շիրակաւան գիւղին մէջ:Ծննդեան ճշգրիտ թուականը բացայայտ չէ, սակայն կ‘ըսուի թէ 610-612թուականներու միջեւ է, նախնական կրթութիւնը ստացած է իր ծննդավայրի դպրոցին մէջ,ապա իր ուսումը կը շարուանկէ Բիւզանիոնի մէջ,գիտելիքները խորացնելով մասնաւորապէս մաթէմաթիքի գիտութեանմասին,քանի որ,ան մաթէմաթիքը մայր կը համարէր,բոլոր տեսակ գիտութիւններու:
Շիրակացի չբաւարարուելով իր ստացած ուսումով, իր մաթէմաթիքի գիտելիքները աւելի խորացնելու նպատակաւ կ‘երթայ Կոստանթնուպոլիս եւ Տրապիզոն,ուրկըշարուակէուսումը8 տարի դարաշրջանի աշխարհահռչակ գիտնականներուն մօտ: ՈւսմանաւարտինկըվերադառնայՀայաստան ու կը լծուի գրականումանկավարժականաշխատանքներու,սակայնՀայաստանիմէջհամապատասխանընդունելիութիւնչիգտնէր.
Անանիա Շիրակացի գրի առած է, եւ մեզի ժառանգ ձգած է բազմաթիւ աշխատանքներ,որոնցմէ մի քանիներն են : <<Տիեզերագիտութիւն եւ Տոմար>>,<<ԱրեգակիԸնթացքինՄասին>>,<<ԵրկնքիՇրջագայութիւններուՄասին>>,<<ԱմպերուեւՄթնոլորտիՆշաններուՄասին>>, <<ԹուագրութիւններուՍկզբունքները>>,<<Արու եւ ԼուսնիԽաւարումները>>: Շիրակացիիարժէքաւորաշխատութիւններէնմինալ<<Աշխարհացոյցն>> է,որ աշխարհագրութեանմասինգիտելիքներկըբովանդակէ.
Հայկական տառերու գիւտէն վերջ,Սուրբ Մեսրոպ եւ Սուրբ Սահակի եւ նաեւ անոնց աշակերտներուն գլխաւորութեամբ կատարուած աշխաըանքներով Հայ ժողովուրդիկեանքինմէջզարթօնքմըսկսաւ:Ուսումնական,քաղաքական,գիտական,թարգմանական,գրական,ազգային,կրօնականգործունէութիւններումէջյեղաշրջումներուբարեփոխումներապրուեցաւ:ՍուրբԳիրքըհայերինիթարգմանուեցաւեւկոչուեցաւ<<ԹագուհիԹարգմանութեանց>>:
Հայ ժողովուրդը պատմութեան ելեւեջներէն անցնելով ապրած է փորձանքներ տարապանքներ, ողբերգութիւններ,դժբախտութիւններեւտուածէշատմեծկորուստներ,սակայնտէրկանգնելովիրհաւատքիխորանինուիմասըութենտաճառին,դարերշարունակկրցածէվառպահելիրգոյութիիւնը,մնալովմիշտուժեղուպինդ:Հայ ժողովուրդիհաւատքիխորանըայսինքն<<ՍուրբԵկեղեցին>> եւիրիմաստունեանտաճառըայսինքն<<ՄեսրոպեանՀայԴպրոցը>> հայունհամարեղածէ,իր գոյատեւմանուհայինքնութեանպահպանմանամէնագլխաւորհիմնաքարերըեւնաեւիր<<Պատսպարան>>ը,
Այս տարի 12 Հոկտեմբեր 2013 թուականին Հայ եկեղեցին ու ժողովուրդը Հայաստանի եւ Սփիւքի տարածքին,առանձնակիսիրովուհանդիսութեամբկընշէշիրպատմութեանընթացքինառանձնայատուկդերուորոշադրիչնշանակութիւնունեցողսուրբվարդապետներուուխնկելիյիշատակը, զանոնքամփոփելով<<ՍուրբԹարգմանիչներ>> անունինտակ:
Եթէ‘,մեր աւանդական ու տօնական օրերը,սկսին մեզի իմաստ մը չի նշանակել,այդ ատեն‘,կ‘սկսինք թուլանալ ու քայքայուիլ:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ
Օգտագործուած Ակ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան հատոր Ա, Երեւան1974:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ. Sarkis Adam [sarkis_adam@yahoo.de] Գերմանիա
Yorumlar kapatıldı.