Սեպտեմբերի 25-ին Գերմանիայի Բոխում քաղաքում ցուցադրվեց Սարդարապատ շարժման ևՆախախորհրդարանիհիմնադիրանդամ, ռեժիսորՏիգրանԽզմալյանի«ԱրմինԹ. Վեգներ: Ցեղասպանությանլուսանկարիչը» փաստագրական ֆիլմը:
***
Արմին Թ. Վեգների խզմալյանական մեկնաբանումը ցնցում է Գերմանիայիբազմազգհանդիսատեսին. Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ և Հայաստանի ու Արցախի Հանրապետությունների քաղաքականարդիզարգացումներիհամատեքստում
Սեպտեմբերի 25-ին Գերմանիայի Բոխում քաղաքում ցուցադրվեց Սարդարապատ շարժման ևՆախախորհրդարանիհիմնադիրանդամ, ռեժիսորՏիգրանԽզմալյանի«ԱրմինԹ. Վեգներ: Ցեղասպանությանլուսանկարիչը» փաստագրական ֆիլմը:
Ֆիլմի ներկայացման ու Արմին Թ. Վեգները, Կայսերական Գերմանիան և Հայոց ցեղասպանությունը թեման գերմանացիևայլազգիմտավորականներիհետԲոխումհամալսարանականքաղաքումքննարկելուհամարանվանիռեժիսորինԲոխումէինհրավիրել<<Քվերենբուրգգրադարանիընկերներ>> (Համալսարանականկենտրոնիգրադարան) կազմակերպությունը, <<ԱրմինԹ. Վեգներընկերությունը>> ևԳերմանիայի<<ՀայԱկադեմիականներիՄիություն-1860>> գիտամշակութայինմիությունը:
ՖիլմիցուցադրմանհամարիրդահլիճըսիրովտրամադրելէրԲոխումիպատմությանկենտրոնականարխիվը: Խզմալյանիայսֆիլմըարդենթարգմանվելէբազումլեզուներով: Այն2012 թ. ԵվրոպայիՀայկականՀամագումարիկողմից(պատասխանատու` ԺիրայրՔաջավյան) թարգմանվեց նաև գերմաներենի և ցուցադրվեց Քյոլնում և Մայնի Ֆրանկֆուրտում: Այնպես որ ֆիլմնարդենմեծարձագանքէրգտելԳերմանիայում, որիվառապացույցնէրԲոխումիլեցունդահլիճը: Բոխումկատարածհայմտավորականիայցինևքաղաքայինարխիվիփաստագրականֆիլմերիդահլիճումֆիլմիցուցադրմաննուքննարկմանըլայնորենարձագանքեցինքաղաքայինումարզայինթերթերը(Westdeutsche Allgemeine Zeitung, WAZ 19.09.2013, 25.09.2013; Ruhr Nachrichten 24.09.2013 և այլն), ինչպես նաև Բոխումի ռադիոն (Radio Bochum -98.5, 25.09.2013) և համացանցայինբազմաթիվլրատվամիջոցներ: ՑուցադրմաննուդրանհաջորդողքննարկմանըներկաէինԲոխումիևՀյուսիս–ՀռենոսյանՎեստֆալիայիզանազանքաղաքներիցժամանածհայ, գերմանացի, լեհ, ռուս, պարսիկ, ասորի, պաղեստինցիարաբ, քուրդ, լազ, դերսիմցիևհրեամտավորականներ, ինչպեսնաևհյուրերՀայաստանիցևԲելգիայից: ԵրեկոյիբացումըկատարեցԱրմինԹ. ՎեգներընկերությաննախագահՈւլրիխՔլանը:
Ֆիլմն ավելին քան հուզիչ է: Այն պատմում է գերմանացի զինվորական բուժաշխատող, լիրիկ, գրող–հրապարակախոսևլուսանկարիչԱրմինԹ. Վեգներիմասին: ՀայոցՑեղասպանությանականատեսնուհայժողովրդիիրավունքներիպաշտպանըչնայածՕսմանյանկայսրությանարգելքներին, վտանգելովիրկյանքը, լուսանկարումէհայժողովրդիդաժանոչնչացմանտեսարաններըևինչպեսինքնէգրում, <<ուզումէիրլուսանկարներովգոնեինչորչափովօգտակարլինելհայազգին>>:
Ֆիլմը պատմում է, թե ինչն էր առաջին համաշխարհային պատերազմի իրական պատճառը: 20-րդ դարի սկիզբը բնորոշվում է գիտության թռիչքներով և տեխնիկական նոր նվաճումներով: Այս ամենըպահանջումէրնորվառելիքիաղբյուրներ: ՕսմանյաննավթըԳերմանիաներմուծելուհամարԳերմանիայինհարկավորէրԲեռլին–Բաղդադերկաթուղին, որնէլկառուցելուհամարհարկավորէինհարյուրհազարավորբանվորներ, գերադասելիէինհայերը: ԱյնՕսմանյանկայսրությանամենաաշխատունակևգյուղատնտեսապեսզարգացածազգնէր: Գերմանիանծրագրումէճամբարներիկառուցումբանվորներիևնրանցընտանիքներիհամար: ՕսմանյանկայսրություննընդունումէԳերմանիայիայսառաջարկնիհարկեայլնպատակներով: ՄեծԲրիտանիանմտահոգվելովգերմանա–թուրքականհամատեղգործունեությունիցդադարեցնումէթուրքերինկատմամբիրջերմքաղաքականություննուսկսումէաջակցելՍերբիայի, ՀունաստանիևԲուլղարիայիազատագրմանը: Օսմանյանկայսրությունըիրողջչարությունըթափումէերկրիքրիստոնեականփոքրամասնությունների՝առաջինհերթինհայերիվրա: Թուրքերնօգտագործումենառաջինհամաշխարհայինպատերազմը, ինչպեսնաևԳերմանիայիկողմիցմշակվածհայերիտեղահանմանպլանները, բայցոչթէԳերմանիայիմեծերազանքըկատարելու, այլհայերիզանգվածայինկոտորածըկազմակերպելուհամար: Հայերիտեղահանումներըվերածվումենդաժանցեղասպանության: Ցեղասպանություն, որըմինչայսօրԹուրքիայի, ԱՄՆ–ի և այլոցկողմիցդեռչիճանաչվել:
Ֆիլմը ցուցադրում է Արմին Թ. Վեգների լուսանկարները, որոնք այս ցեղասպանությանանհերքելիփաստարկներնեն: Ֆիլմումընթերցվումեննաևգերմանացիգործչիհայտնիբացնամակնամերիկյաննախագահին, թեմայինառնչվողնրագրականաշխատանքները… ՌեժիսորիգնահատմամբԱրմինԹ. Վեգներիգործունեություննանգնահատելիէհայժողովրդիհամար:
«Արմին Թ. Վեգները փրկեց Գերմանիայի և ողջ աշխարհի պատիվը: Ես ստեղծել եմ այս ֆիլմը ոչ թե հայերի այլ Գերմանիայի և ողջ աշխարհի համար: Արմին Թ. Վեգները, Ֆրանց Վերֆելը, Յոհաննես Լեփսիուսը փրկեցին իրենց սերունդը»- ասում է Տիգրան Խզմալյանը ֆիլմի ցուցադրումից հետո: ՖիլմումհնչումէԱրամԽաչատրյանիհանրահայտերաժշտությունը: Այսառումովռեժիսորնասումէ– «ԱրամԽաչատրյանիերաժշտությունըպատասխաննէհայերի, որհայերըվերապրեցին:»
Ֆիլմից հետո հյուրերը վայելեցին Կոմիտասի «Կռունկը» Հայաստանի Հանրապետությունից ժամանած ջութակահարուհիևերգչուհիԱնիՊիվազյանի փայլուն կատարմամբ:
–Սա այն տխուր մեղեդին էր, որը հայոց ցեղասպանության զոհերն ու վերապրողները հաճախ երգումէին,- դահլիճինմեկնաբանումէԽզմալյանը:
Ֆիլմը իրոք ցնցեց հյուրերին: Շատերը չէին կարողանում զսպել արցունքները: Ազդվելով ֆիլմումներկայացվողսահմռկեցուցիչտեսարաններից, գերմանահայներկաներիցոչոքֆիլմիցհետոչկարողացավստանձնելթարգմանչիգործը: Հյուրերըստիպվածէինռեժիսորիհետքննարկումներներըվարելանգլերենով:
«Ես չեմ ընդունում գերմանական մեղք հասկացությունը,-ասում է ռեժիտորը, սամեծհոգեբանականխնդիրէ: Սաբարոյականխնդիրէ: Դաշատցավագինէընդունվումգերմանացիներիկողմից, որովհետևնրանքգիտակցումենիրենցդերը: Եսնախընտրումեմխոսելոչթեգերմանականմեղքիմասին, այլայնմարդկանց, ովքերփրկեցինԳերմանիայիպատիվը»:
Տիգրան Խզմալյանը խոսեց նաև Ադրբեջանի կողմից իրականացված բարբարոտության մասին: «Գենոցիդըկրկնվեցայնպարզպատճառով, որմենքհայենք: Մինչայդեսչէիհասկանում, թէինչէհայլինելը: Հասկացա, որեսէլկարողէիսպանվել»: Այնհարցին, թեկգաարդյոքայդօրը, երբաշխարհիհեռուստատեսությունըկցուցադրիՎեգներիմասինֆիլմը, ռեժիսորըպատասխանեց` «Այդօրըեկելէ: Կառավարությունըկորցրելէմենաշնորհըտեղեկատվությանվրա: Մենքանցնումենքհեռուստատեսայինդարիցհամացանցայինդար: Նայումենայն, ինչուզումենևայնտեղ, որտեղուզումեն: Ֆիլմնապրումէիրսեփականկյանքով:»
Տխուր երեկոն ավարտվեց լավատեսական նոտայով. Անի Պիվազյանը գերմաներենով կատարեց Շտրաուսի«Mein Herr Marquis»-ը: Այս շնորհակալական կատարումը նվիրվեց Վեգների հիշատակին:
Սեպտեմբերի 27-ին Տ. Խզմալյանի երկու այլ ֆիլմեր`<<Արարատ-73>> և<<Շախմատըկամարքայիմահը>> ցուցադրվեցինՀամբուրուրգում, որոնցցուցադրումըհամատեղկազմակերպելէին<<Կիլիկիա>> ՀայերիտասարդականմիություննուՀամբուրգիՀայհամայնքը: ՖիլմերիդիտումիցհետոհանդիսատեսներըսկայպիկապովմտերմիկզրույցունեցանայսօրերինՓարիզումգտնվողկինոռեժիսորիհետ:
Այժմ Տիգրան Խզմալյանը պատրաստում է իր հաջորդ «Թագուհիներ հայոց» ֆիլմը, որը կներկայացնի հայ կանանց կերպարները պատմության մեջ: Այս առիթով նա պատմաբան Ազատ Օրդուխանյանի ուղեկցությամբ այցելեցՔյոլնիՍուրբՊանթալիոնեկեղեցումննջող, ազգությամբհայ, 10-րդդարիԳերմանայիթագուհիԹեոֆանուիգերեզմանը, ովիրիմաստունքաղաքականությամբմեծդերէխաղացելԳերմանիայիևառհասարակԵվրոպայիպատմությանմեջ:
Այն հարցին, թե որն է իր նկարահանած ֆիլմերից իր համար ամենահարազատը, նա պատասխանեց,- «Այնինչհիմաեմանում: Կանայքցանկացածազգիմեջվերնախավեն: Բայց, քանիորմենքյուրահատուկազգենք, մերկանայքեզակիերևույթեն»:
Ֆիլմը պատրաստ կլինի արդեն 2013-ի վերջին: Հավանական է Տիգրան Խզմալյանի այցը Գերմանիա 2014 թվականին, այս անգամ, բնականաբար, հայկնոջըմեծարողիրնորֆիլմով:
Զինա Գյուրջյան–Վայլլանտ
Բախում, Գերմանիա
Armenisch-Akademischer Verein 1860 e.V. [vorstandaav1860@gmail.com]
Yorumlar kapatıldı.