2013 թ. մարտի23-ին, համացանցայինմամուլի կայքէջերումկարդացինք ՄայրԱթոռ Ս. Էջմիածնի հետևյալորոշման մասին. «Ամենայն հայոցկաթողիկոս ԳարեգինԵրկրորդի հայրապետականտնօրինությամբ կարգալույծէ հռչակվելՎիրահայոց թեմիհոգևոր սպասավորԶոհրապ քահանաՄազմանյանը` հովվականիր ծառայությանվայրը լքելուհամար: Այսուհետ կարգալույծ եկեղեցականըկդասվի աշխարհականների շարքը` Էդգար Մազմանյանավազանի անունով»:
***
«Հոգի Տեառնի վերայիմ. վասնորոյ ևօծ իսկզիս»:
«Տիրոջ Հոգինիմ վրաէ. դրահամար իսկօծեց ինձ»:
(Ղուկ. Դ. 18)
2013 թ. մարտի23-ին, համացանցայինմամուլի կայքէջերումկարդացինք ՄայրԱթոռ Ս. Էջմիածնի հետևյալորոշման մասին. «Ամենայն հայոցկաթողիկոս ԳարեգինԵրկրորդի հայրապետականտնօրինությամբ կարգալույծէ հռչակվելՎիրահայոց թեմիհոգևոր սպասավորԶոհրապ քահանաՄազմանյանը` հովվականիր ծառայությանվայրը լքելուհամար:
Այսուհետ կարգալույծ եկեղեցականըկդասվի աշխարհականների շարքը` Էդգար Մազմանյանավազանի անունով»:
Սույն տեղեկությունը հավանաբարնույնությամբ վերցվածէ ՄայրԱթոռ Ս. Էջմիածնի համապատասխանհաղորդագրությունից: Պատահաբարհանդիպեցինք նաևայդ թեմայովերկու տպագիրհարցազրույցների` «Կարգալուծության որոշումկայացվում էծայրահեղ դեպքերում» և «Կարգալուծությունները ԳարեգինԲ կաթողիկոսիանվան հետկապելը անհեթեթություն է» խորագրերով:
Ստորագրյալներս՝
–Հայաստանից, Արցախիցև Սփյուռքիցմի խումբհոգևորականներ ուաշխարհականներ, վերոհիշյալգրությունները կարդալուցհետո, հարկենք համարումՄայր ԱթոռՍ. ԷջմիածնումՍեպտեմբերի 24-27-ը գումարվողԵպիսկոպոսական ընդհանուրժողովի առիթովմեկ անգամևս հայտնելումեր մտահոգությունը` վերջինժամանակներում ՄայրԱթոռ Ս. Էջմիածնից եկողնմանօրինակ հաղորդագրությունների հաճախակիության ևդրանց կանոնականհիմքերի «վավերականության» կապակցությամբ:
Ստորև մենք ուզումենք անդրադառնալնշված հաղորդագրությունների բովանդակությանը` կանգառնելով նրանցմեջ մշտապեսհանդես եկողմի քանիբառերի ևբառակապակցությունների օգտագործմանօրինականության վրա:
Նախ՝ ի՞նչ էնշանակում «հայրապետականտնօրինում»:
Այս արտահայտության մեջչի ընդգրկվածեկեղեցու կամեպիսկոպոսաց դասիկամքը:
Ավելի շուտ, կաթողիկոսըհանդես էգալիս որպեսմիանձնյա ղեկավար, անսահման գերիշխանությամբ, անտեսելովնաև որևէայլ բարձրագույնհեղինակության գոյությունը: Իսկ մերազգն ուեկեղեցին, նկատիունենալով մարդուսխալական լինելը, «պապական անսխալական» նման գերիշխանություն ոչոքի չենշնորհել:
Մի այլ վիճելիարտահայտություն «կարգալույծ» բառն է:
Իրականում այդ բառըդասական հայերենումգոյություն չիունեցել. այնհամեմատաբար նորաթուխբառ է:
Ո՛չ Հայկազյան բառագրքում, ո՛չ ՆորայրԲյուզանդյանի կողմիցդասական գրաբարիսրբագրություններով ամբողջացվածբառագրքում ևո՛չ էլՓեշտըմալճյանի` 1844-ին Կ. Պոլսում տպագրածՀայկազյան լեզվիբառագրքում այսբառը չիգրանցված:
Հետաքրքրական է, որոսկեդարի գրաբարումկան «կարգաթող» և «կարգազուրկ» բառերը, բայցոչ` «կարգալույծ», քանի որմեր հայրերնայդ ժամանակքաջ գիտակցելեն, որմարդը չիկարող լուծարելորևէ այլմարդու՝ Աստծուպարգևած շնորհները:
Վերոհիշյալ արտահայտություններին կրկինանդրադառնալու ենքավելի ուշ, իսկ այժմպարզապես պիտիուզենք կենտրոնանալեկեղեցական–վարդապետականմի սկզբունքիվրա, այնէ` որքահանայի օծումըաստվածապարգև շնորհէ ևորպես այդպիսինանլուծանելի է:
Եկեղեցու ընկալումով բունքահանան Քրիստոսնէ` «Քահանայյաւիտեան ըստկարգի Մելքիսեդեկի» (Ծննդ. ԻԴ. 18): Քրիստոս է ճշմարիտՔահանայապետը, իբրևպատարագող, պատարագվողև նույնըմիաժամանակ ընդունող: Հենց դրահամար էլեկեղեցու պատմությանմեջ Քրիստոսընդամենը կոչվումէ քահանայապետ, ո՛չ կաթողիկոսև ո՛չէլ ծայրագույնպատրիարք կամգեղազարդ այլտիտղոսով:
Եկեղեցին ուսուցանում է, որ քահանայությունը Քրիստոսիանձի օրինակովև հենցիր կողմիցՆոր Կտակարանումհաստատված կոչումէ, որնիր առարկայականդրվածքով կախվածչէ ձեռնադրողեպիսկոպոսի, որևէհոգևոր կամաշխարհիկ իշխանությանկամքից: Կրոնիընկալումով քահանայականօծումը հիմնվածէ աստվածադիրխորհրղի ևոչ թեմարդկային օրենքիվրա, որիհամաձայն էլդա կարելիկլիներ չեղյալհամարել կամփոփոխության ենթարկել:
Եթե մի ակնարկնետենք «Ձեռնադրության Մաշտոց»-ի վրա, որով ձեռնադրվումև օծվումեն ՀայԵկեղեցու սպասավորները, պիտի տեսնենք, որ քահանայիկոչումն ուշնորհաց պարգևողըմիմիայն Աստվածէ, իսկձեռնադրող կամարարողությունը կատարողեպիսկոպոսը հանդեսէ գալիսլոկ պաշտոնակատարի դերում:
Ստորև գրաբարից աշխարհաբարիվերափոխումով բերումենք այդաղոթքներից ուշարականներից միքանի ցայտունօրինակներ: Քահանայականկոչման արարողությանառթիվ ձեռնադրողեպիսկոպոսը կարդումէ հետևյալհորդորը.
-«Այսպես էասում մերՏեր ՀիսուսՔրիստոս.
-«Ոչ ոքչի կարողգալ դեպիԻնձ, եթենրան ԻմԵրկնավոր Հայրըդեպի Ինձչձգի. ևամեն ոք, որ Ինձմոտ կգա, նրան դուրսչեմ հանի»:
Եթե Տերն իրեկեղեցու սուրբծառայության էկոչում նվիրյալսպասավորին, խոստանալովնրան չհեռացնել, ո՞վ էսովորական մարդը, ընդհուպ՝ կաթողիկոսը, որ իրանձին աստվածայինստորոգելիներ վերագրելովիրեն էվերապահում իրավունքըԱստծու կոչեցյալծառային եկեղեցուծառայությունից հեռացնելու: Քահանայական կոչումընվիրական ևսրբագործված միառաքելություն է: Սուրբ Հոգուներգործումով նորընծանօծվում էքահանա, դառնալովժողովրդի տեսուչ, առաքյալներին աթոռակից, փրկվելու արժանիանձ ևՔրիստոսի ժառանգակից: Աստվածապարգև այսպաշտոնը վերամբարձէ ևերկյուղ ներշնչող:
Հետևաբար, այն չիկարող համեմատվելաշխարհիկ որևէպաշտոնի կամարհեստի հետ: Հոգևոր սպասավորներիկարգավիճակը գործատերիև գործընդունողի սովորականհարաբերություն չէ, որ տերըենթակայի հետվարվի համակրանքիկամ հակակրանքիսկզբունքով: Հիշենք, որ ընծայյալինսարկավագությունից քահանայության կոչողը, նրա անձիմեջ պաշտոնըսրբագործողը ուղղակիՍ. ՀոգիԱստված է, և ոչթե նրանձեռնադրող եպիսկոպոսը:
«Տեր Աստվածզորությանց… Դո՛ւպսակեցիր քոսրբերին փառքովու պատվով: Մարդկանց մեջԴո՛ւ ընծայեցիրմարգարեական ֊շնորհները: Դու պարգևեցիրմարդկանց քահանայության պատիվը: Դո՛ւ ընտրեցիրսուրբ առաքեալներինև կաթողիկեսուրբ եկեղեցումստեղծեցիր զանազանկարգերի ուղղությունները», –ևայլն:
Մի՛շտ Աստված էնախաձեռնողը, Նրանէ վերագրվումշնորհող, հաստատողև սրբագործողզորությունը: Եվի տարբերություն միշարք ուրիշհարանվանությունների, գուցեա՛յս էՀայ Եկեղեցուաստվածաբանական ավանդությանվեհությունն ուբարոյական կատարելությունը: Քահանայիձեռնադրության արարողությանմեջ, այնքանբովանղակալից երգեցողություններից մեկնէլ հզորև սքանչելագործԱստծուն ուղղուածբարեխոսական աղոթքնէ, որայնպիսի հանդիսավորությամբ եներգում սարկավագները:
Այստեղ երեք տունմասնավորապես նվիրվումէ ձեռնադրվողնորընծային, որիհամար կատարվումէ հետևյալխնդրանքը.
-«Աստուած մեծ, հզոր ևսքանչելագործ […] Աղաչում ենք. բարձրացրո՛ւ տիեզերքումքահանայության կարգըբարեկրոն պաշտոնյաներով ևեկեղեցու սուրբուխտի միաբաններով, աղաչում ենք»: «Եվ առավելևս (այսանուն) ծառայիհամար, որինԴու ընտրեցիրև կոչեցիրքահանայության կարգին, ամեն ինչումօգնական ևպաշտպան եղիրնրան, աղաչումենք»: «Աներկյուղև անարատպահիր նրանքահանայագործության մեջ, Քո ամենազորբազկի հովանավորությամբ՝ սատանայականորոգայթներից, երևելիև աներևույթբոլոր թշնամիներից, աղաչում ենք»:
Կույր պետք էլինել, ևոչ միայնաչքերով, այլնաև մտքով, չտեսնելու ևուրանալու համարայն իրողությունը, որ արևիլույսի նմանպայծառ է: Ձեռնադրության Մաշտոցիբոլոր աղոթներում՝քահանայի կոչման, ձեռնադրության ևօծման առթիվ, կենտրոնական տեղնու դիրքը, արարելու ևշնորհելու, լիազորելուև սրբագործելու, մի՛շտ Աստծունէ վերապահված` Հոր անունով, Որդու փրկագործությամբ ևՍուրբ Հոգուառատապարգև շնորհաբաշխությամբ:
• Ոչոք չիկարոդ մեկինվավերականորեն մկրտելուցհետո ինչ–ինչ պատճառներովասել, թեմկրտությամբ շնորհված, քրիստոնեությունը քովրայից ետեմ վերցնումև դուայսուհետև քրիստոնյաչես:
• Ո՛չոք չիկարող դրոշմվածմեկին ասել, քեզ զրկումեմ դրոշմիարարողությամբ փոխանցվածՍուրբ Հոգուշնորհներից:
• Ո՛չմի եպիսկոպոս, ո՛չ միպատրիարք ևո՛չ միկաթողիկոս իրավասությունը չունիվարչական կամմիջանձնային հարցերիհետ առնչվածխախտումների մեղադրանքով«կարգալույծ» հռչակելուվավերականորեն ձեռնադրվածև օծվածհոգևոր սպասավորին:
Եվ ամենաանհանդուրժելին`«հայրապետականտնօրինումով» կարգալույծանելով քահանայինդասել աշխարհականների շարքը՝այսպիսի ձևակերպումով.
«Կարգալույծ հռչակվածքահանան այսուհետևկդասվի աշխարհականների շարքըև կկոչվիիր ավազանիանունով»: Եթենվիրյալը կոչման, ձեռնադրության ևհատկապես սրբալույսմյուռոնի օծմանարարողությունների շնորհիվընդունել էՍուրբ Հոգին, դարձել էԱստծու գործակիցըև եկեղեցուհոգևոր սպասավորը, ինչպե՞ս էնա հեռացվումքահանայական կարգից, ինչպե՞ս էզրկվում իրմեջ նորինքնություն դարձածհոգևոր անունիցև ինչպե՞սէ բռնիդասվում աշխարհականների շարքը:
Մայր Աթոռի վերևումնշված հաղորդագրության մեջդեռ լավէ, որասվում էկարգալույծ քահանանայսուհետև կկոչվի«ավազանի», ևոչ թե` անձնագրի անունով: Այլապես ուղղակիայն տպավորությունը պիտիունենայինք, որ«կարգալույծ» հռչակվածքահանայի վրայից«հայրապետական տնօրինումով» ջնջվում էքրիստոնյա լինելուբոլոր հետքերը: Այդուհանդերձ, նրանքշարունակում ենայդ սրբազանխորհուրդը կրելիրենց ճակատներին` հակառակ միպարզ թղթիկտորի վրագրված «հայրապետականբարձր տնօրինությամբ» կարգալույծհռչակվելու ապօրենհրահանգին, որովկարծես թեփորձ էարվում տվյալեկեղեցականին ինչ–որ միհետամնաց կոմունիստական հիմնարկիցընդմիշտ հեռացնելու:
Ինչպես նշեցինք վերևում, դասական հայերենում«կարգալույծ» բառըչի օգտագործվել, բայց ծանոթէ եղել«կարգաթող» և«կարգազուրկ» բառերը: «Կարգաթող» հնարավորէ լինել, երբ մեկնիր կամքովհրաժարվում էհոգևոր կոչումիցև հեռանումեկեղեցական ասպարեզից: Անգամ այսդեպքում, աստվածաբանական կարևորհարց է, թե կարգաթողքահանան շարունակո՞ւմէ լինելօծյալ քահանա, թե` ոչ: Ուղղափառ տեսակետով` այո՛: Օրինակ` երբ որևէքահանայի բացակայության դեպքում, կարգաթող քահանանմի մահամերձիմկրտելով քրիստոնյաէ դարձնում, եկեղեցու համարայս կնունքըհամարվում էվավերական:
Այլ դեպքերում, երբկարգաթող քահանանզղջալով վերադառնումէ եկեղեցուգիրկը, եկեղեցուիշխանությունը նրանկրկին ո՛չձեռնադրում ևոչ էլօծում է, այլ պարզօրհնության աղոթքովկամ մի«Պահպանիչ» աղոթքովնրան վերականգնումէ, քանիոր նաԱստծու աչքումմիշտ քահանաէ մնացել: Նույնը վերաբերումէ «կարգազուրկ» հռչակված հոգևորականներին:
Վերջին տարիներին պատահելէ նաև, որ երբեկեղեցականները ինքնակամորենկարգաթող ենեղել, անմիջապեսհաջորդել էՄայր Աթոռիհաղորդագրությունը, ըստորի հոգևորականը«կարգալույծ» էհռչակվել կաթողիկոսի«հայրապետական տնօրինումով»: Եթե որևէմի պաշտոնյաիր աշխատանքիցհրաժարվում է, չէ՞ որնա դրանովիսկ կանխումէ աշխատատիրոջ՝իր նկատմամբձեռնարկվելիք որևէմի միջոցառում:
Եկեղեցին ճանաչում է«կարգազուրկ» լինելումի քանիհիմնավոր պատճառներ, որոնցից են` հերետիկոսությունը, դրամաշորթությունը, անբարոյականությունը ևայլն:
Դիցուք, եթե մեկըուրանա քրիստոնեականհավատքի սկզբունքայինկամ հեղինակավորճշմարտությունները, եթեմեկը հերետիկոսԱրիոսի (325 թ.) նմանասի, թեՀայր ևՈրդի Աստվածհամագոյակից չեն: Եթե մեկուրիշը հերետիկոսՆեստորի (431 թ.) պեսդավանի, թեԿոյս ՄարիամնԱստվածածին չէ, այլ մարդածինէ, ևայլն: Հերետիկոսությունների այսև նմանօրինակորակավորումները իրենցբոլոր երանգներովձեռնադրության Մաշտոցումնշվել են, և քահանայականկոչման արարողությանընթացքում նորընծանդրանք մեկառ մեկհերքում է՝«նզովեալ եղիցին» բացականչություններով:
Հակառակ դեպքում, եթեպատահի, որձեռնադրված ևօծված եկեղեցուհոգևոր սպասավորըհին կամմի նորհերետիկոսական մոլորությանմեջ էընկնում ևեկեղեցու կողմիցտրված բոլորազդարարություններին չանսալովդրանք չիհերքում, ինքնաբերաբարկարգազուրկ էլինում՝ էապեսհակադրված լինելովհավատի բացարձակճշմարտության ևիր սեփականխղճի դեմ: Այսպիսով, ինքնաբերաբարիրականացած կարգազրկմանփաստը` եկեղեցինհաստատում է:
Գարեգին Բ. կաթողիկոսիգահակալության ընդամենըշուրջ տասըտարիների ժամանակամիջոցում արդենմի քանիտասնյակ սարկավագներ, քահանաներ, աբեղաներ, վարդապետներ, եպիսկոպոսներու արքեպիսկոպոսներ նրա«հայրապետական տնօրինումովկարգալույծ» ենհռչակվել:
Կատարված այս բոլորկարգալուծումների ժամանակհերետիկոսության ոչմի փաստչի արձանագրվում, ոչ էլբացատրվում էկարգալուծման բունպատճառը: Դրափոխարեն որպեսմեղադրանք օգտագործվումեն կցկտուր, իբրև թեհոգևորականի մեղքըբնորոշող որակավորումներ.
-«ծառայությունն ինքնակամլքելու կարգազանցության համար» (Տ. Զոհրապվրդ. Կոստանյան), -«կանոնազանց ընթացք` հնազանդության ուխտըխախտելու համար» (Տ. Գարեգինաբեղա Հարությունյան),
-«հոգևորականին անհարիրվարք ևկանոնազանցություն» (Տ. Պետրոս քհն. Եզեկյան),
-«հոգևոր ծառայությունը թողնելուպատճառով» (Տ. Խորեն աբեղաԶաքարյան),
-«դրսևորված անհնազանդընթացքի համար» (Տ. Եփրեմաբեղա Սարգսյան), -«հայրապետական վճռիկայացման համարհիմք ենծառայել առաջնորդիմիջնորդագիրը ևքահանայական կարգիցազատ կացուցանելուվերաբերյալ քահանայիդիմումը» (Տ. Ռուբեն քհն. Եղիազարյան),
-«հոգևոր ծառայությունը թողնելուդիմում» (Տ. Վազգեն վրդ. Նանյան),
-«կանոնազանց ընթացքիհամար» (Տ. Նորայր աբեղաՍիմոնյան),
-«ուխտազանցության համար» (Տ. Հովհաննեսաբեղա Մայիլյան),
-«անձնական դիմումիհամաձայն» (Տ. Արշեն վրդ. Սանոսյան),
-«քահանայական կոչմաննանհարիր ընթացքիհամար» (Տ. Մխիթար քհն. Սարիբեկյան), ևայլն, ևայլն:
Այսպիսի որակավորումների թիվըկարելի էշարունակել: Կանոնականիրավունքով նրանցիցև ոչմեկի կարգազրկումըչի ապացուցվել: Վարչական ևկարգապահական ծանրխախտումների համարեկեղեցու բարձրագույնիշխանությունը կարողէ օրինազանցհոգևորականին ծայրահեղդեպքում առժամանակփիլոնազուրկ անել: Սույնը նշանակումէ, որփիլոնազուրկ եղածքահանան միշտէլ մնումէ իրհոգևոր կոչմանմեջ, սակայնեկեղեցու կյանքումիր գործունեության մեջնա ենթակաէ որոշսահմանափակումների, ինչպեսօրինակ՝ նրանարգելվում էծեսերի կամայլ արարողությունների կատարումը:
Սա միշտ հնարավորություն էտալիս փիլոնազուրկեղած եկեղեցականինվերանայելու իրսխալը, կրոնականեզրով՝ ապաշխարելու, հուսալով, որնա միօր նորիցկվերադառնա Մայրև Սուրբեկեղեցու գիրկը:
Արդյոք քրիստոնեական ևավելի մարդկայինչէ՞ այսմոտեցումը, քան«կարգալույծ» անել, որն անկասկածև՛ հակաքրիստոնեական է, և՛ անմարդկային: Այս առթիվ, նաև մեզհայտնի է, թե ի՛նչէ լինելուկաթողիկոսի հակազդեցությունը: Նաիսկույն հանձնարարելու էիր դիվանապետին, մամլո խոսնակինև ժամանակակիցմյուս փարիսեցիներին, որպեսզիքրքրեն «ԿանոնագիրքՀայոց»-իէջերը, ևայդտեղից կցկտուրվկայություններ քաղելով` արդարացնեն իրկարգալուծումների ապօրինիգործելաոճը: Բնականաբար, նա սրանովոչ ոքիչի համոզի, քանի որ«Պղատոնին, այո՛, սիրում ենք, բայց ճշմարտությունը՝ է՛լաւելի»: Այլդեպքում, նորիցիր անսահմանգերիշխանությունն ամրապնդելուհամար, նամատնացույց էանելու նախորդկաթողիկոսների կողմիցկատարված «կարգալուծումների» փաստը:
Այսուհանդերձ, սեփական սխալըչի արդարացվումուրիշների կողմիցթույլ տրվածսխալով:
Ընդհակառակը, քրիստոնեական վեհանձնություն ևհավատի գործնականվկայություն կլիներ, եթե կաթողիկոսը«կարգալուծումների» թիվըբարձրացնելու փոխարեններողություն խնդրերանցյալում ևիր գահակալության տասըտարիների ընթացքումկատարված սխալներիհամար: ԸստԳարեգին Բ.-ի` կարգալուծմանենթակա ենանխտիր բոլորհոգևորականները, բացառությամբկաթողիկոսի ևիր եղբոր:
Կաթողիկոսի օծմանը մասնավորհանդիսավորություն տալուհամար արարողությունը սովորաբարկատարվում էտասներկու եպիսկոպոսների մասնակցությամբ: Խորքում, ըստ Հայոցեկեղեցական իրավունքի, կաթողիկոսի օծումըլրիվ օրինականէ նկատվում, երբ ապահովվումէ նվազագույնըերեք եպիսկոպոսների մասնակցությունը: Օրինակիհամար, այդպեսպատահեց 1956 թվականին, երբՄեծի ՏաննԿիլիկիո Աթոռինկաթողիկոս օծվեցԶարեհ Ա. Փայասլյանը` երկուհայ ևմեկ ասորիեպիսկոպոսի կողմից:
Արդարև, եկեղեցաբանական անհասկանալիմի տարաբանություն է, որ ՀայԵկեղեցում երեքեպիսկոպոսներ միասնաբարկարող ենիրենց նմանմի եպիսկոպոսիկաթողիկոս օծել, բայց հարյուրեպիսկոպոս հավաքվելովչեն կարողինչ որմի վարդապետիեպիսկոպոս ձեռնադրել: Իրավունքն էլպետք էհիմնված լինիճշմարտասիրության ևարդարադատության վրա: Ուստի, եթեերեք եպիսկոպոսկարող ենօծել միկաթողիկոսի, արդյոքչե՞ն կարողհենց նրանքկամ էլ, ծայրահեղ դեպքում` Եպիսկոպոսական ընդհանուրժողովը, ճիշտնույն իրավասությամբ, կարգալույծանել նաևկաթողիկոսին:
Հարցը տեղին էև արդարացի.
–Իսկ ո՞վէ կարգալույծանելու կաթողիկոսին…
• Քահանայականկարգը երբեքհնարավոր չէլուծարել
• ԱրածեցրեքԱստծո հոտըոչ թեպիղծ շահասիրությամբ, այլ՝հոտին օրինակլինելով
• Զեյթունումծեծել ենՄԵԼ–ինախագահ ՍևակՀովհաննիսյանին
• Ամենայնհայոց կաթողիկոսիխոսքը Եպիսկոպոսացժողովի առիթով
• Մեկնարկելէ Հայառաքելական եկեղեցուեպիսկոպոսաց ժողովը
• Իսկխղճի դավթարումըվուչինչ գրվածչէ՞
• ԱրամԱ. ՄեծիՏանն ԿիլիկիոյՎեհափառ հայրապետիպատգամը Եպիսկոպոսացժողովին
• Եկեղեցումվատառողջ վիճակէ. ԱրամԱ կաթողիկոսիելույթը եպիսկոպոսացժողովին
• Ինչուառայսօր չիհարցաքննվել ՆավասարդԿճոյանը
Բոլորը
Gönderen: Nurhan Becidyan [nurhanbecidyan@gmail.com]
Yorumlar kapatıldı.