Osmanlı topraklarında hizmet veren Ermeni hekimlerinin çoğunluğu, 1915’ten önce muhafazakar siyaset görüşünün temsilcileri olmuşlardır. Ancak aralarında belirli sayıda liberal, sosyal demokrat ve özgürlükçü görüşün savunucusu, Ermeni halkının temel hak ve hürriyetlerini açıkça savunan, devrimci, parti yöneticisi ve kanaat önderi Ermeni hekimler de olmuştur.1915 de Ermeni halkına İttihatçılar tarafından uygulanan vahşet ve zulümden, Osmanlıya hizmette kusur etmeyen muhafazakar görüşlü Ermeni hekimler de paylarına düşeni almışlar, Ermeni oldukları için tutuklanmışlar işkence ve baskı görmüşlerdir.1)Dr.Istepan Miskciyan:
2)Dr.Hosrov Der Manuelyan:
3)Dr.Garabet Paşayan Khan:
4)Dr.Rupen Çilingiryan(Sevag):
5)Dr.Nazaret Dağavaryan Asırlardan beri hekimler, içtikleri Hipokrat andına sadık kalarak, insanlar arasında din, dil, cinsiyet, ırk, millet ve sınıf farkı gözetmeksizin kendilerini insanlığın hizmetine onur ve şerefle adamışlardır. Tüm hekimler gibi, Ermeni hekimleri de yaşadıkları toprağın insanına inkar edilmez hizmetler sundukları gibi, Osmanlı topraklarında yaşayan insanlara, saray ve ordu erkanına, sağlık dalında, dertlere derman olmak hastalıklara şifa bulmak ve acıları dindirmek temel ilke ve amacıyla büyük hizmetleri olmuştur.
1915 Büyük Felaketinden önce Osmanlı’da Ermeni hekimlerin sağlık dalından başka,Osmanlının eğitim ve öğretim, kültür, sanat,müzik ve edebiyat dallarında da hizmetleri olmuş, hastane yönetiminde, askeriye’de, bilim alanında önemli ve sorumlu görevlerde bulunmuşlardır. Birçok Ermeni hekim vatan savunması için gözünü kırpmadan cepheye koşmuş,vatan için kanını dökmüş, hatta şehit olmuştur. Bazıları saray hekimliğine kadar yükselmiş, bazıları da Anadolu’nun çeşitli yerlerinde idari görevler üstlenmiş,bazıları ise padişahların özel hekimi olmuştur. Birçok Ermeni hekimler hizmetlerinden dolayı ,padişahlar tarafından madalyalarla ödüllendirilmiş ve onurlandırılmışlardır.
Osmanlı topraklarında hizmet veren Ermeni hekimlerinin çoğunluğu, 1915’ten önce muhafazakar siyaset görüşünün temsilcileri olmuşlardır, ancak aralarında belirli sayıda liberal, sosyal demokrat ve özgürlükçü görüşün savunucusu, Ermeni halkının temel hak ve hürriyetlerini açıkça savunan,devrimci, parti yöneticisi ve kanaat önderi Ermeni hekimler de olmuştur.
1915 de Ermeni halkına İttihatçılar tarafından uygulanan vahşet ve zulümden ,Osmanlıya hizmette kusur etmeyen muhafazakar görüşlü Ermeni hekimler de paylarına düşeni almışlar, Ermeni oldukları için tutuklanmışlar işkence ve baskı görmüşlerdir. Uygulanan vahşet, sanki, Osmanlı Tıbının seviyesini, kendi hizmet, yetenek ve mesleki başarılarıyla yükselten Ermeni hekimlerine, hizmetlerine karşılık bu tür Osmanlı usulü <<Ödüllendirme>> reva görülmüştü.
Osmanlıda Ermeni hekimlerinin üstün yetenek ve başarıları, Türk meslektaşları arasında kıskançlık, fesat, kin ve nefret yaratmış,bu durumdan yararlanarak Ermeni meslektaşlarını taciz eden ve potansiyel tehlike gören Türk hekimler de olmuştur. İttihat yönetiminin ileri gelenleri bunu fırsat bilerek,radikal görüşlü aşırı milliyetçi Türk hekimlerini ,Ermeni hekimlerin kıyımında araç olarak kullanmıştır.
İçtikleri Hipokrat andına sadık kalmayan birçok Türk hekimi,ellerini dertlere derman bulmak için fazilete değil, kana bulamışlar,Ermeni meslektaşlarını süngüleyerek veya boğazlayarak öldürmüşler, beyaz önlüklü can kurtarıcı iken, beyaz önlüklü cellatlar durumuna düşmüşlerdir. Bu cellat hekimlerin başlıcaları Dr.Nazım, Dr.Bahattin Şakir, Dr.Süleyman Paşa, Dr.Fazıl Bekri, Dr.Mehmet Hasan, Dr.Ahmet Mithat, Dr.Mehmet Reşit Bey, Dr.Hamit Suat, Dr.Tevfik Rüştü ve daha birçokları: (Hay Pıjişgneru Nahadakutyunı Medz Yeğerni Intadzkin-Dr.Garbis Harboyan-21/5/2011 Montreal–Asbarez)
Sağduyu sahibi ve Hipokrat andına sadık kalarak Ermeni meslektaşlarının maruz kaldıkları haksız vahşete karşı çıkan, mağduru koruyan ve meslektaşlarına sahip çıkan Türk hekimlerini olmuştur,burda onları şükranla ve rahmetle anmak gerekir.
Araştırmacı,Tıp Dr.Kasbar Garoyan ve Üstrahip Kirkoris Balakyan dan elde edilen kaynaklara göre,1919 yılında İstanbul Ermeni Tıp Cemiyeti,1915 de katledilen tıp mensuplarının listesini rapor şeklinde yayınlamış, bu rapora göre 1915 Olaylarında, 64 Ermeni hekim,15 Tıp öğrencisi,14 Diş tabibi, 73 Eczacı katledilmiş ancak bir bu kadar da kayıt dışı kayıplar olduğu,toplam hekim kayıp sayısının 100 ü aştığı sanılmaktadır.
Teotik’in <<11 Nisan Anıtı>>(Huşartzan 11 Abrili) ve Dr.Garbis Harboyan’ın 21 Nisan 2011 tarihli <<Asbarez>> gazetesinde yayınladığı <<Hay Pıjişgneru Nahadagutyunı Medz Yeğerni Intatzkin>> başlıklı makalesinden yararlanarak,1915 de katledilen Ermeni Tıp mensuplarının birkaçının isimleri şöyle:
Hekimler:
Dr.Rupen Çilingiryan(Sevag):
15 Şubat Silivri doğumlu Lozan Tıp Fakültesi mezunu,aynı zamanda edebiyatçı, ozan, 1910 Kilikya kıyımından etkilenerel <<Garmir Kirk>> (kırmızı kitap)’ ı yayınlar, <<Lemani Licı>> (Leman Gölü>> adlı şiiri başlı başına bir şaheserdir. Ateşli bir vatansever ve milletperver bir hekim olan Dr.Rupen Bakırköy’de askeri hekim olarak görevi esnasında 11 Nisan 1915 de tutuklanır, Çankırı’ya sürgüne gönderilir, şair Taniel Varujan ve 4 ayrı Ermeni aydını ile birlikte Çankırı yollarında çeteler tarafından katledilir.
Dr.Nazaret Dağavaryan:
25 Aralık 1862 Sıvas doğumlu, 1893 Paris Tıp fakültesi mezunu,1899 yılında Surp Pırgiç Ermeni hastanesi başhekimi görevine atanır. Osmanlı Millet Meclisi mebusu ve dil uzmanı olan Dr.Dağavaryan , aynı zamanda Ziraat mühendisliği eğitimi görmüş ve parti yöneticisi olmuştur. Yayınlanmış birçok tıbbi makaleleri vardır. Fransa devletinden 1902 yılında Officier Academie, 1910 da ise Merite Agricle Liyakat Nışanları sahibi. 13 Nisan 1915 de tutuklanır , Ayaş’a sürgün olur, 21 Temmuz 1915 tarihinde Urfa yakınlarında öldürülür.
Dr.Garabet Paşayan:
1864 İstanbul doğumlu , 1888 de Tıbbiyeden mezun olur ve Palu ve Malatya’da belediye tabipliği yapar. 1990 da devrimci guruplar oluşturmakla suçlanarak Sivas’ta hapse atılır. 1891 yılında mahkeme hakiminin gözünü tedavi eder, ödüllendirilip , affa uğrar, serbest kalır.1892’de tekrar tutuklanır, ölüm cezasına çarptırılır, İngiliz büyükelçisi aracılığıyla af edilir. 1912 de Meclis-i Mebusan’a Sivas’tan mebus olur , hekimliğinin yanında başarılı bir edebiyatçı olan Dr.Garabet Paşayan Khan’ın birçok edebi eserleri, tıbbi makaleleri vardır. 1915 de tutuklanıp Ayaş’a sürgün edilir, Ayaş’ta hapishane yakınlarında 1915 in Baharında öldürülür.
Dr.Haçadur Der Manuelyan:
Harput doğumlu, Pensilvanya Tıp fakültesi mezunun, 1908 yılında Genel Cerrahi dalında uzmanlaştıktan sonra uzun bir süre New-York ‘ta genel cerrah olarak çalışır, Osmanlı ordusunda önemli görevler üstlenerek yüksek rütbelere ulaşır.Temmuz 1915 de tutuklanır, Malatya yakınlarında öldürülür.
Dr.Istepan Miskçiyan:
1852 İstanbul doğumlu,Tıbbiye-i Şahane’den mezun olduktan sonra Yedikule Surp Pırgiç Ermeni hastanesinde çalıştı.1915’de, kardeşi eczacı Kirkor Miskçiyan ile sürgüne gönderildi ve orda katledildi.
Dr.Levon Bardizbanyan:
1887 Harput doğumlu,Tıbbiye-i Şahane mezunlarından. Osmanlı ordusunda yüzbaşı rütbesine yükseldi, 1915 de tutuklandı ve sürgün edildi.
Katledilen Ermeni hekimlerin Listesi, daha 80’den fazla hekim ismi ile uzamaktadır, katledilen Ermeni Diş tabiplerinin birkaçın isimleri ise şöyle:
Diştbp.Mihran Altunyan,Diştbp.Haygazun Tabipyan,Diştbp,Levon Yegavyan,Diştbp.Nışan Goncagülyan,DişTbp.Nışan Mığikyan ve birçokları .
Eczacıların birkaçı ise:
Parunak Acemyan, Hovannes Kuyumcuyan, Sahag Kıratlıyan, Asadur aslanyan, Hagop Terziyan, Simon Koyuncuyan,Yervant Taşcıyan,Vahan Vartanyan, Levon Panosyan, Haçik Pastırmacıyan, Kirkor Misakyan, Hosrof Keşişyan.
Mütevefa Kılikya Katolikosu Sahag Khabayan’ın (1902-1939) 23 Haziran 1922 tarihli raporlarına göre, Halep’te sürgün edilmiş 18 Ermeni göçmen hekim, 9 Eczacı, 8 Diş tabibinin sağ kurtulduklarına dair kayıtlara rastlanmış.
Genel olarak eldeki bu raporlar tam olmamasına rağmen, Osmanlı Tıbbına hizmet eden Ermeni aydın kesimin, bu Vahşetle kaybolan yüksek zeka ve zihin gücünün büyüklüğü hakkında bilgi verir. Ermeni Tıp mensuplarının bu şekilde katli, Ermeni halkının yaşadığı büyük facianın yalnızca küçük bir parçasıdır. Büyük Felaketten hemen kısa bir süre sonra,uluslararası Tıp dünyasında üstün başarılar kaydeden birçok Ermeni hekim,Diştbp, eczacılar yetişmiştir. Büyük acılar ve büyük felaket yaşayan,kıyıma uğrayan bir halk olarak,Ermeni halkı kısa bir süre içinde bağrından başarılı ve yetenekli bir aydın kesim yetiştirmesi, Ermeni halkının yaşama gücünün, iradesinin , azminin,yeteneğinin,kararlılığının canlı bir kanıtıdır.
Büyük Felaketin 100 yılı arifesinde,Tıp mensubu dostlarımı, 1915 de, halkının temel hak ve özgürlüğü uğruna, canlarını feda eden cesur yürekli Hekim, Diştbp. Eczacı meslektaşlarımızın ölümsüz ve aziz hatıralarını rahmet, şükran ve saygıyla anmaya davet ediyorum :
Dr.med.Sarkis Adam / sarkis_adam@yahoo.de
Kaynaklar:
11 Nisan Anıtı (Huşartzan 11 Abrili)-Teotig-1985
Medz Yeğerni Nahadag Hay Pıjişgner-Dr.Kasbar Garoyan-1957 Boston
Hay Koğkotan- Kirikoris Dz.Vartabed Balakyan-2003 Lübnan
Hay Pıjişgneru Nahadagutyunı Medz Yeğerni Intadzkin-Dr.Garbis Harboyan-Asbarez-21/5/2011 Montreal
Yorumlar kapatıldı.