Ի՞ՆՉԵՐ ՄՏԱԾԵԼ ԿՈՒՏԱՅ ԱՐԱՄ ՍՐԲԱԶԱՆԻՆ ՀԵՏ ՀԵՌԱՏԵՍԻԼԷՆ ԿԱՏԱՐՈՒԱԾ ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ
Բ.
Արամ Սրբազանի հետ հեռատեսիլի կայանէն կատարուած զրոյցի նիւթերէն մէկն ալ« ըստ մեր մօտ հրատարակուած կրճատեալ ձեւին, Հայ համայնքին թիւն էր, նաեւ թիւը այժմու մեր եկեղեցիներուն եւ դպրոցներուն։ԱրամՍրբազանՀայհամայնքինթիւըգնահատածէորպէս70 հազար, որուներկուհազարըկըբնակիԱնատոլուիմէջ։
Այս թիւը հաւանաբար մօտաւոր թիւ մըն է։ Մենք ալ մեր բնակչութեան թիւը տասնամեակներէ ի վեր կը գնահատենքորպէս70 հազար, թէեւկրնանքմտածելորհիմաշատաւելիբարձրացածպէտքէըլլարայսթիւը։Սակայնհամրելու, մարդահամարմըկազմակերպելուկարելիութիւնըչունինք։ԵթէՀայմարդոցմարդահամարմըընէինք, անակնկալիմըհետդէմյանդիմանկուգայի՞նք։Յայտնիչէ։
Անշուշտ հոս կայ հարց մը որուն մասին Արամ Սրբազան լաւ որ չէ խօսեր, որուն մասին մենք պիտի խօսինք սրտի ցաւով։ Ասիկա, համայնքին թիւը գնահատելէ վերջ, համայնքին որակն ալ գնահատելու խնդիրն է։ 70 հազարնոցայսհամայնքինմէջի՞նչէտոկոսըայնՀայերունորոնքկըգուրգուրանիրենցՀայկականպատկանելիութեանուինքնութեանվրայ, որքա՞նուժեղկապկըպահենիրենցազգայինհաստատութիւններուն, իրենցդպրոցներուն, իրենցմշակութայինակումբներունհետ, եւամէնէնկարեւորը, որքա՞նկարեւորութիւնկուտանիրենցմայրենիլեզունպահելուուգործածելուխնդրին, որքա՞ն կարեւոր կը նկատեն Հայալեզու մամուլ ունենալու ու այդ թերթը կարդալու աւանդութեան, որքա՞ն հաւատարիմկըմնանխառնամուսնութիւններէխուսափելուուզուտհայկականընտանիքներկազմելու, իրենցզաւակներըտոհմիկկրթութեամբմեծցնելուհրամայականներուն։Այսբոլորհարցումներունպատասխաններնենորպիտիճշդեն70 հազարնոցմերհամայնքինորակը։
Բայց մենք չենք որ պիտի ուրանանք 70 հազարնոց մեր համայնքին բազմաթիւ գովելի ու հպարտացուցիչ կողմերն ալ։ Այո՜, հակառակվերեւհամրուածժխտականութիւններուն, մերհամայնքըունիդիմագծութիւնմըորունամբողջՀայաշխարհըկընայիհիացումովուքիչմընալնախանձով։Մերվարժարաններըկըշարունակենգործելօրհնութիւնտեղացնելովմերզաւակներունվրայ, մերեկեղեցիներըկըլեցուինուանխափանկըհնչեցնենիրենցկրօնաշունչզանգակները, մերժողովուրդըհրաշալինուիրատուութիւններովոտքիկըպահէո՜չմիայնիրդպրոցները, այլ նաեւ իր մշակութային կազմակերպութիւնները, հաւատարմօրէնկըշարունակենքապրեցնելմերերգը, մերերաժշտութիւնը, մերթատրոնը, մերգրականութիւնը, մերգեղարուեստը, եւդեռշատբան, որոնքեւսկըպայմանաւորեն70 հազարնոցայսհամայնքինորակը։70 հազարնոցայդհամայնքինմէջէնքանի՞հոգիներումասնակցութեամբուօրհնեալնուիրումովէորկըստեղծուիուկըպահուիՀամայնքինկուրծքըուռեցնողայսփայլունպատկերը։Պատասխանըյստակէ։Գիտենքորհամայնքինամբողջթիւինհետեթէբաղդատուի, փոքրամասնութիւնմընէորկըստեղծէայսպատկերը, բայցթերեւսուրիշհաւաքականութիւններումօտալկացութիւնընոյննէ։Միշտփոքրամասնութիւննէորկըստեղծէլաւբաները։Երանիթէմեծամասնութիւննալկարենայօգտուիլայդլաւբաներէն։
Արամ Սրբազանին հետ կատարուած զրոյցի ընթացքին կարգը շուտով եկած էր մեր դպրոցներուն ու եկեղեցիներուն թիւին։ Հոս է որ կը բացուիահաւասիկլայնդուռմըորունետինունինքուրախութիւններ, նաեւտխուրյիշողութիւններ։ՀաղորդավարըյիշեցուցերէորՕսմանեանԿայսրութեանշրջանինկըգործէին2170 եկեղեցիներ եւ աւելի քան 2000 վարժարաններ։ Իսկ հիմա ի՞նչ է պատկերը, հարցուցերէան։
Պատկերը հիմա ահաւոր անկումի մը պատկերն է։ Այդ հազարներէն հիմա մնացած է 45 եկեղեցի ու 16 վարժարան։ Վստահ ենք Արամ Սրբազանին ալ սիրտը կոտտացած է երբ տուած է մեր այսօրուան կացութիւնը ցոլացնող այս թիւերը։ Հաղորդավարին կողմէ նշուած2170 եկեղեցիներուուաւելիքան2000 դպրոցներութիւըորքա՞նկըցոլացնէճշմարտութիւնը, հիմաիվիճակիչենքստուգելու, բայցաւելիկրնայըլլալ, քանթէպակաս։Իսկայսօրուաններունթիւըյստակօրէնճիշդէ։45 եկեղեցիներուն38-ըԻսթանպուլիմէջէ, ըսածէԱրամՍրբազան։Անատոլուիզանազանքաղաքներունմէջունինքուրեմնքանիմըգործօնեկեղեցի։ԲայցԱնատոլուիմէջչունինքո՜չմէկդպրոց։Անշուշտչէինքկրնարունենալ։ԳոնէՎագըֆլըգիւղինմանիրհայկականութիւնըպահելյաջողածգիւղիմըմէջչէի՞նքկրնարունենալփոքրիկդպրոցմը, գոնէմանկապարտէզմը։Պէտքէունենայինք։ՊէտքէունենայինքորպէստժգոյնյիշատակմըՕսմանեանԿայսրութեանշրջանիաւելիքան2000 եկեղեցիներէն։Բայցայդալչունինք։Հոնուրժողովուրդչկայ, հոնուրծաղկող, մեծցող, ճիւղերարձակողժողովուրդչկայ, հոնդպրոցչ՛ըլլար։
Բայց հարցը այս չէ։ Վերեւ յիշուած հազարաւոր եկեղեցիներէն ու դպրոցներէնմեզիմնացերէ45 եկեղեցիու16 դպրոցեւԱրամՍրբազանզրոյցիընթացքինըսերէորասկէաւելիինհետայսհամայնքըպիտիչկարենարարդէնգլուխելլելուայսքաննալկըբաւէհամայնքին։
Շատ հետաքրքրական դիտողութիւն մը ահաւասիկ։ Չենք կրնար համաձայն չըլլալ Արամ Սրբազանին հետ, երբ մէկ կողմէ կը յիշենք որ հոգեւորականի անբաւարարութեան պատճառաւայսԶատկինկարելիչեղաւարարողութիւնկատարելՏիյարպաքըրիՍ. ԿիրակոսԵկեղեցիինմէջեւերբմիւսկողմէգիտենքթէմերհամայնքէններսունինքգործիչներուղեկավարներորոնքշարունակկըպնդենորայս16 դպրոցներըշատենմեզիհամարեւպէտքէանոնցմէմէկքանինմիացնելիրարու։Վարժարաններունթիւըպակսեցնելուզողայդանձերըիրենցտեսանկիւնէնիրաւունքունինթերեւս։Եթէայսխնդրիննայինքտնտեսականունիւթականտեսանկիւնէն, ճիշդ է, այս համայնքը կը դժուարանայ պահելու իր այսքան քիչ թիւով վարժարաններն ալ, մանաւանդորհիմաաշակերտներունթիւնալկըպակսիշարունակ։Քանի՞Հայծնողներիրենցզաւակներըկընախընտրենղրկելօտարվարժարան։Ի՞նչպիսիարդիւնքմըկըստացուէրարդեօքեթէկարենայինքգիտնալթէքանի՞Հայաշակերտներկայիսկըյաճախէօտարդպրոցներ։Այսբոլորըճիշդեն։Բայցկայմետայլինմիւսերեսակըորփայլունչէ։
Եթէ Արամ Սրբազան ըսած է որ այս եկեղեցիներուն ու դպրոցներուն թիւը կը բաւէ մեզի, թէ աւելիին պէտք չունինք, մենք ալ մեր կարգին պիտի ըսենք որ մենք կը տառապինք ո՜չ թէ դպրոցներու կամ եկեղեցիներու թիւին բարձրութենէն, այլմերժողովուրդինունեցածցածթիւէն։Մերդպրոցներնուեկեղեցիներըչե՜նորշատեն, մերժողովուրդինթիւնէորքիչէ։Մենք, որ մեր դպրոցներուն թիւը պակսեցնելու մասին կը մտածենք շարունակ, բնաւ մտածեցի՞նք մեր ժողովուրդին թիւը բարձրացնելու հարցի մը մասին։Մերմօտի՞նչէընտանիքներուծննդաբերութեանթափը, ամէնընտանիքքանի՞զաւակաշխարհկըբերէ։
Օսմանեան շրջանի հազարաւոր եկեղեցիներուն ու դպրոցներունյիշատակըմեզկըհրաւիրէմտածելութէմենքհիմաորքանփոքրթիւմըկըկազմենքայստեղ։
Ռ. Հ.
Yorumlar kapatıldı.