Yervant Özuzun / yervanto@gmail.com
Adına “Ermeni tehciri” dediler. Resmi söylemde adı böyleydi. Sonra “sözde Ermeni soykırımı” oldu. Ermeniler için bunun adı “Ermeni Soykırım”ıydı. Doğrusu neydi? 1915’de Ermenilere ne oldu?
Doğrusunu yaşayan bilirdi. Pek söylemeseler de önce o kara günlerde sağ kalabilmiş, siyahlar giyinen büyük annelerimizden öğrendik ne olduğunu.
Anne, babalarımızın isim ve din bölümlerinin “tashih”li olduğunu ve bu sayede, dayatılmış kimlikle hayatta kalabildiklerini öğrendik. Kimimiz bir Müslüman’ın sahiplendiği, koruduğu kimimiz tehcir yollarında sağ kurtulabilen, kimimiz tesadüfen hayatta kalanların çocukları, torunları olduğumuzu öğrendik.
Doğduğumuz, çocukluğumuzun geçtiği yerlerdeki yıkık kiliseleri, camiye dönüştürülen, sinema, depo, işyeri… olarak kullanılan kiliseleri gördüğümüzde onları yapanlara, kullananlara ne olduğunu öğrendik.
Okuduğumuz devlet okulunun eski Ermeni Okulu olduğunu, görkemli, resmi binaların, güzel evlerin, mahallelerin Ermenilerden kalma olduğunu, yaşadığımız yöredeki birçok ismin Ermenice olduğunu öğrendik. Yazılı tarihten bu yana varlığı bilinen bir halkın, binlerce okul ve kiliselerinin, bir milyondan fazla mülk ve servetlerinin el değiştirdiğini öğrendik.
Tekirdağ’dan Urfa’ya, Antalya’dan, Samsun’a, Konya’dan Trabzon’a 12-13 milyon nüfuslu coğrafyada; bir buçuk iki milyon Ermeni’nin (sonra da Rumların ve Yahudilerin) topraklarından kopartıldığını öğrendik. Aynı takvimde, aynı nedenlerle, aynı şekilde şiddetin, açlığın, hastalığın, tecavüzün, zulmün, ölümün harmanlanarak Osmanlının etnik/dinsel haritasının değiştirildiğini, Doğudaki asi Ermenilerin göç ettirildiği söyleminin ayıplı bir yalan olduğunu öğrendik.
Kısaca dinledik, gördük, okuduk; 1915’in, Osmanlı topraklarını Müslüman olmayan kadim halklarından arındırıp, (Bakanın bile söylediği gibi) ulus-devlet inşasına başlanması olduğunu, “Tehcir” dediklerinin resmi söylem olduğunu, “sözde soykırım” dediklerinin “Ermeni soykırımı” olduğunu öğrendik
Bin yıllık birlikteliği sonlandıran sebep neydi?
Osmanlının küçülmesiyle kaybedilen toprakların Müslüman ahalisi için geride kalan Osmanlı toprağı “Anavatandır.” Anavatanda çok uluslu, çok dinli, çok kültürlü bir devlet yerine tek dinli, tek kültürlü yeni bir ulus- devlet modeli benimsenir. 1912’de Balkan Savaşı yenilgisi ve göçleriyle hız kazanır.
Bu modelde Müslüman olmayan kimliklerin yeri yoktur. Amaca ulaşmak için uygun ortamın oluşturulması gerekiyordu. Bu da sağlanır.(örneklerini görüp, bildiğimiz bir şeydi bu.) İttihat milliyetçiliği karşı milliyetçiliği besler. İstenen olmuş, Doğudaki asi Ermeniler denilerek tüm bölgelerdeki Ermenilerin yok edilmesi için start verilir. Balkan Savaşı’ndan sonra 1915 ve sonrası süreci başlar.
1915’de 5-6 aylık kısa sürede, bir toplum nasıl yok edildi?
Mehmed Tal’at posta-telgraf memurluğu ve müdürlüğünden sonra Tal’at Paşa ve Nazır Tal’at olduktan sonra Şubat 1915’de tekrar telgrafın başına geçer.
Bu defa görevi önemli ve gizlidir. İttihatçılar “Doğudaki asi Ermeniler” dedikleri grupları bir süredir İç Anadolu’ya sevk ediliyordu. Şimdi, Osmanlının tüm vilayet ve mutasarrıflıklarındaki Ermenilerin sevki kararlaştırılmıştı.. Sevkiyatın yönü, Teşkilatı Mahsusa önderliğinde! Suriye çölleriydi.
Tal’at Paşa’nın en büyük güvencesi eski mesleğiydi. Telgrafın başına tekrar geçer. Görevi, mors alfabesini şifreli emirlere dönüştürmektir. Görevini sistemli ve hatasız uygulamalıydı.
24 Nisan 1915’tarihiyle simgelenen bu süreci, “Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Osmanlı Belgelerinde Ermeniler 1915-1920” isimli kitaptaki, altlarında “Nazır Tal’at” imzalı şifreli telgraflardan izleyelim.
Önce, tüm Anadolu’yu ve Trakya’yı içeren sevk yerleri, köylere varana dek Ermenilerin sayıları tespit edilir. Sevk emirleri ve kafilelerin güzergahları, nasıl gidecekleri, toplama merkezleri, kız ve erkek çocukların, genç kız ve kadınların ne yapılacağı, ihtida edenlerin (dönmelerin) durumu, Ermenilerden boşalan yerlere kimlerin yerleştirileceği şifreli telgraflarla yerel yöneticilere emredilir. Yerel yönetimlerden merkeze gereğinin yapıldığına dair yine şifreli cevap telgrafları, geride kalan mülklerin, eşyaların ne olacağı, sevk kararını uygulamayan yerel yöneticilerin Divan-ı Harb’de yargılanacaklarını vs. tüm bunları ve diğer emirleri, cevapları şifreli telgraflardan öğreniyoruz.
Tehcirin ayak sesleri 1915’in Şubat ayından itibaren işitilmeye başlar. Resmi görevdeki Ermenilerin görevlerine son verilmiş, askerdeki (1891-1892-1893 doğumlu) Ermeniler ve seferberlik nedeniyle sonradan askere davet edilenler silahsızlandırılmış; yol, köprü yapımında, yük taşımacılığında kullanılmış ve bu askerlerden bir daha haber alınamamıştır.
24 Nisan 1915’de ne oldu?
Toplu sürgünlerden önce toplum başsız kalmalıdır. Ermenilerin ileri gelenleri, önderleri, aydınları, vekilleri, vakıf başkanları, kısaca toplumun elitleri ve kimi yerde 15 yaşın üzerindeki erkekler tutuklanır. İç Anadolu’ya, Ankara’ya, Konya’ya ön sürgünler başlar. Onlardan da bir daha haber alınmaz.
Tepkiler ölçülmüş ve 24 Nisan gecesi İstanbul’da da tutuklamalar başlamıştır. İlk önce 180 kişi tutuklanmış, o gece 235’e, sonra bu sayı 2345 kişiye ulaşmış ve davam etmiştir. İçlerinde altı ayan meclisi üyesi ile on iki milletvekilinden (ikisi hariç) onunun da bulunduğu ilk tutuklananlar 24 Nisan Cumartesi gecesinden itibaren Sirkeci Demirkapı’da askeri kışlada ve Kadıköy’de eski hal binasında toplanır. (1941’de askerlik adı altında –nafıa- amele taburları için toplanan 25’den 45 yaşa kadar, baba oğul, 12 bin kadar gayrimüslim asker ve 1942’de Varlık Vergisi’nin Aşkale, Sivrihisar sürgünleri de orada toplanmışlardı.) Ertesi gün hava karardıktan sonra Haydarpaşa’ya sevk edilirler.
Sonrasını aşağıdaki şifreli ve gizli telgraftan takip edelim.
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti
Ankara Vilayeti’ne
Hususi: 3063-8 Şifre Müstacel ve mahrem (acele ve gizli)
Bu akşam zevali (bitimi) onu yirmi üç geçe Haydarpaşa’dan hareket edecek yetmiş sekiz numorolu trene irkab olunacak (binecek) ve öbür gün saat sekizde Ankara’ya vasıl olacak (ulaşacak) trenle (…) yetmiş beş kişilik kuvvet refakatinde oraya 180 Ermeni komitecileri rüesası (ileri gelenleri) ve burada ikametlerinde
mahsur görülen Ermeniler sevk olunacaktır.
Bunlardan altmış-yetmiş kadar eşhası (kişiyi) dünkü şifre ile yazıldığı veçhile (gibi) Ayaş askeri deposunda taht-ı tevkifte (tutuklu) kalacaklar ve yüz kadarı da beray-ı ikamet (ikamet için) Ankara tarikiyle (yoluyla) Kengiri’ye (Çankırı’ya) sevk edilecektir. Ayaş’a sevk edileceklerin Sincanköy istasyonunda ihzar (hazır) olunacak kuvvetle doğruca mezkur (bahsi geçen) istasyonda tefrik olunarak (ayrılarak) Ayaş’a gönderilmesi ve yahut cümlesinin Ankara’ya celp ettirilecek (getirilerek) oradan iki postaya ayrılmak suretiyle Ayaş ve Kengiri’ye sevkleri muhafaza ve suhulet cihetinde takdirinize mevdudur (korunarak uygun koşullarda emanet olarak bırakılması)
12 Nisan 1331 (25 Nisan 1915) Nazır Tal’at
Ayaş’a gönderilenler gittikleri gün öldürülürler. Tepki üzerine Çankırı’ya gönderilenlerden (Kütahyalı ünlü besteci, müzikolog, koro şefi ve rahip) Gomidas ve Karagözyan (7 Mayıs günü NazırTal’at imzalı şifreli telgrafla) geri gönderilirler. 10 Mayıs tarihli telgrafla da Ayaş’a ve Çankırı’ya gönderilen ve mezar taşları bile olmayanların kimlik bilgileri istenir.
20 Mayıs 1915 gecesinde ise yarım kalan görev tamamlanır. (31 Mart Olayında Talat Paşa’yı saklamış olan Osmanlı Meclisi’nin önde gelen ismi, insan hakları savunucusu, gazeteci, hukukçu, Osmanlı Anayasasını yapanlardan) Kirkor Zohrap tutuklamaların durdurulması için Talat Paşanın yanındadır. Yemek yerler, tavla oynarlar, gece geç vakte kadar kalır, öpüşerek ayrılırlar. Tal’at, Zohrab’ın tutuklama emrini önceden imzalamıştır. O gece tutuklanır. Ertesi gün (Meclisin önde gelen diğer isimi, Erzurum Milletvekili Vartkes Serengülyan’nla) Haydarpaşa’dan ölüm yolculuğu başlar. Urfa, Diyarbakır yolunda Şeytan Deresi denen yerde Teşkilat-ı Mahsusa’ya bağlı çete reisi Çerkez Ahmet tarafından 19 Temmuz 1915’de başları kesilip öldürülürler. Onlar Ayaş, Çankırı yolcusu değillerdi. Bir adım geri atmak vardır ama amaçtan dönmek yoktur.
Ön tutuklama ve öldürülmelerden sonra başsız, öndersiz kalan, yaşlı erkeklerden, kadın ve çocuklardan oluşan toplumun sevki! artık kolaydır. Erzurum’dan başlamış olan toplu sevkiyatlar Nazır Tal’at imzalı şifreli telgraflarla bir program dahilinde hızla yayılır.
Adana(Kozan) Ankara, Amasya(Merzifon), Aydın, Antakya, Adapazarı, Bolu, Gemlik, Bilecik, Bitlis, Bursa, Canik (Sinop), Çanakkale, Çankırı. Çorum. Diyarbakır, Edirne, Eskişehir(Sivrihisar) Erzurum(Erzincan) İzmit, Ordu, Kastamonu, Kayseri, Afyon Karahisar, Konya, Kütahya, Elazğ (Malatya, Arapkir), Maraş, Niğde, Samsun, Sivas (Tokat), Yozgat, Trabzon, Tekirdağ, Urfa, Van, Halep, Rakka, Zor, Kerek, Havran, Musul…insanın insana yaptığı tarihim en büyük zulmüne tanık olur.
Bu uygulamaların bir yasal dayanağı, gerekçesi olmalıydı. 27 Mayıs 1915’de konuya ilişkin geçici bir kanun çıkartılır. 15 Eylül 1915’de Meclis-i Mebusan’ın onayından sonra kalıcı yasa haline dönüşür.). 30 Mayıs 1915’de Meclis-i Vükela (Bakanlar Kurulu) aynı içerikteki gündemini görüşüp, karara bağlar. Uzun uzadıya, bildiğimiz gerekçelerin sıralandığı karar metni günümüz Türkçesiyle özet olarak aşağıdaki gibidir.
Meclis-i Vükela Müzakeratına Mahsus Zabıtname
(Bakanlar kurulu karar metni)
Hulasa-ı Meali
Sıra numrosu 198/163
(…) Düşmanla işbirliği yapmak, masum halkı katletmek ve isyan çıkartmak gibi zararlı faaliyetlerde bulunan Ermenilerin Musul, Der-Zor, Halep ve Suriye’nin Güneyine sevkleri için, Dahiliye Nezareti’nin (Bakanlığının) (…) teklifi oy birliğiyle kabul edilir.
Ve aşağıdaki tarih ve sıra numarasıyla tutanağa geçirilir.
17 Mayıs 1333 (30 Mayıs 1915) Meclis-i Vükela Mazbatası
Sonuç
Meclis Kararının ne anlama geldiği uygulamadan altı, yedi ay sonra net olarak anlaşılır. Bu sürede, bu toprakların kadim bir toplumu Ermeni oldukları için göz göre göre yok oldu. Bunun adı sözlük tanımıyla “soykırım”dır. Türk Dil Kurumu Büyük Sözlük’de “soykırım” sözcüğü “Bir insan topluluğunu ulusal, dinsel vb. sebeplerle yok etme.” şeklinde tanımlıyor.
Müslüman ve Türk olmayanlar İstanbul’da toplanır. Babalarımızın ve bizlerin tanık olduğu azınlık karşıtı politikalar sonucunda bugün genel nüfus içerisindeki oranları binde bir olur. Sonuçta amaca ulaşılmıştır, Anadolu ve Trakya’nın etnik/dinsel haritası değişmiştir.
Yervant Özuzun (yervanto@gmail.com)
Not: Şifreli telgrafların günümüz Türkçesiyle kısaltılmış bir kısmı aşağıdadır.
*Konya’ya Ermeni Sevkinin Durdurulması Bundan Sonra Halep, Zor ve Urfa Cihetlerine Sevkleri
24 Nisan 1915 Şifre Nr.52/51
Zeytun ve Maraş civarından şimdiye kadar Konya’ya gönderilenlerden başka Ermeni sevk edilmemesi, bundan sonra gönderileceklerin Halep, Zor ve Urfa’ya sevk edilmelerine dair Dahiliye Nezareti’nden Dördüncü Ordu Kumandanlığı’na şifre telgraf.
*Haydarpaşa’dan Trenle Gönderilen Ermenilerin Ayaş ve Çankırı’ya Sevkleri
25 Nisan 1915
Haydarpaşa’dan trenle gönderilen yüz seksen Ermeni’den bir kısmının Ayaş’ta tutuklu olarak kalmaları, yüz kadarının da Çankırı’ya sevk edilmeleri ve muhafazaları hususunda Dahiliye Nezareti’nden Ankara Vilâyeti’ne şifre telgraf
*Ayaş ve Çankırı’da Bulunan Ermenilerin Künye ve Sanatlarını Gösterir Defterlerin Tanzimi
10 Mayıs 1915 Şifre Nr.52/282
Ayaş’ta tutuklu bulunan ve Çankırı’ya sürülen Ermenilerin isimlerini, künye ve sanatlarını İstanbul’daki ikamet yerlerini ve doğum yerlerini gösterir defterin düzenlenerek gönderilmesi hususunda Dahiliye Nezareti’nden Ankara ve Kastamonu vilâyetlerine şifre telgraf.
*Haçin, Dörtyol v.s.’den Çıkarılan Ermenilerin Sayısı ve Gönderildikleri Yerler
12 Mayıs 1915 Şifre Nr. 52/297
Haçin, Dörtyol, v.s.’den şimdiye kadar çıkarılan Ermenilerin miktarına ve nerelere sevk edildiklerine dair Dahiliye Nezareti’nden Adana Vilâyeti’ne şifre telgraf
*Ermeni Köyleri Boşalttırıldıkça Mevcut Durum Hakkında Bilgi Verilmesi
25 Mayıs 1915 Şifre Nr. 53/85
Ermeni köyleri boşalttırıldıkça bunların miktarı, köyün ismi ve gittikleri yerler hakkında bilgi verilmesine dair Dahiliye Nezareti’nden Adana, Halep, Erzurum, Van, Bitlis vilâyetlerine şifre telgraf.
*Sürgün Edilen Ermenilerin Borçlarının Alınmayacağı
1 Haziran 1915 Şifre Nr.53/152
Sürgün edilen Ermenilerin borçlarının alınmayacağına dair, Dahiliye Nezareti’nden Maraş Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ezine’de Bulunan 500 Ermeni’nin Orada Bulunmasının Uygun Olmadığı ve Başka Yerlere Sevkleri
8 Haziran 1915 Şifre Nr.53/295
Ezine’de bulunan 500 Ermeni’den komitelere mensup olanların yakalanması ve diğerlerinin de liva dahilinde uygun bir yer bulunursa oraya, bulunamazsa Karesi’ye sevklerinin uygun olacağı yolunda Dahiliye Nezareti’nden Kal‘a-i Sultaniye Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Develi’den Aksaray’a Gönderilen Ermeniler
9 Haziran 1915 Şifre Nr. 53/303
Develi’nin Küçük İncesu köyünden Ermenilerin Aksaray’a gitmek üzere yola çıkarıldığına dair Kayseri Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Sevk Edilen Ermenilerin Durumlarının Tahkiki
17 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/39
Maraş ve sair yerlerden vilâyetin güneydoğusuna sevk edilmek üzere gönderilen Ermenilerden bir kısmının vilâyet merkezinde bırakıldıkları haberinin tahkikine dair Dahiliye Nezareti’nden Halep Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Ermeni Ahalinin Sevk Yerlerinin Bildirilmesi
24 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/84
Tahliyesi kararlaştırılan, Ermenilerle meskûn köy ve kasaba ahalisinin isim ve miktarlarının ve nerelere sevk edileceklerinin bildirilmesine dair Dahiliye Nezareti’nden Mamuretülaziz, Trabzon, Sivas vilâyetleriyle Canik Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ermeni Çocuklarının Yetimhanelere Yerleştirilmesi
26 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/136
Yerleri değiştirilen veya uzaklaştırılan Ermenilerin küçük çocuklarının yetimhanelere yerleştirilmeleri için, münasip bina bulunup bulunamayacağının ve ne kadar çocuk olduğunun bildirilmesine dair Maarif-i Umumiye Nezareti’nden Diyarbakır, Adana, Trabzon, Sivas, Bitlis, Van ve sair vilâyetlere çekilen şifre tel.
*Mültecilerin Ermeni Köylerinde İskânı
27 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/202
Mültecilerin boşaltılan köylere yerleştirilmelerine dair Dahiliye Nezareti’nden Mamuretülaziz Vilâyeti’ne çekilen şifre telgraf.
*Sevk Edilen Ermeniler Hakkında Yeterli Malumat Bulunmadığı
28 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/226
Sevk edilmeye başlanan Ermenilerin, nereden nereye ve ne kadar sevkleri bilinmediğinden, gerekli malumatın gönderilmesine dair Dahiliye Nezareti’nden Trabzon, Sivas, Mamuretülaziz ve Diyarbakır vilâyetleriyle Canik Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ordu, Perşembe, Ulubey, Görele, Tirebolu, Sürmene ve Trabzon’dan Sevk Edilen Ermeniler
1 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/276
Ordu, Perşembe, Ulubey, Görele, Sürmene, Tirebolu ve Trabzon’dan sevk edilen Ermenilerle, meydana gelen olaylara dair Trabzon Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*İhtida Eden Ermenilerin Sevki
1 Temmuz 1915 Şifre Nr.54/406
Sevk olunan Ermenilerin memleketlerinde kalmak için ihtida ettikleri anlaşıldığından, ihtidalarına bakılmaksızın belirlenen yerlere sevk edilmelerine dair Dahiliye Nezareti’nden çeşitli vilâyet ve mutasarrıflıklara şifre telgraf.
*Sevk olunan Ermenilerin Yerlerinin İsimlerinin Bildirilmesi
12 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/412
Çıkarılan Ermenilerin miktarlarıyla çıkarıldıkları mahallerin isimleri ve tahliye edilen mahallere muhacir iskânı hakkında malumat verilmesine dair Dahiliye Nezareti’nden çeşitli vilâyetlere şifre telgraf.
*İhtida Eden Ermenilerin de Uzaklaştırılmaları
13 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/427
İhtida eden Ermenilerin de uzaklaştırılmalarına devam olunması hakkında Dahiliye Nezareti’nden Kayseri Mutasarrıflığı’na gönderilen şifre telgraf.
*Ermeni Askerlerinin Amele Taburlarına Sevki
13 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/429
Güvenilir olmayan Ermeni askerlerinin istihdamları ve dahile sevk olunmamaları hakkında emir verilmediği, aksine mahsurlu bir kısım Ermenilerin yol hizmetinde çalıştırılacaklarına dair Dahiliye Nezareti’nden Canik Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Erkekleri Olmayan Ermeni Aileleri ile Küçük Çocukların Tevzii
9 Ağustos 1915 Şifre Nr. 54-A325
Erkekleri olmayan Ermeni ailelerinin büyük şehirlere tevzi edilmemeleri, kimsesiz çocukların İslâm karyelerine dağıtılabileceğine dair Dahiliye Nezareti’nden Halep Valiliği’ne şifre telgraf.
*Bitlis ve Muş Ermenilerinin Sevki
17 Ağustos 1915 Şifre Nr. 55/5
Bitlis ve Muş Ermenilerinin belirlenen yerlere sevkleri Başkumandanlığa bildirildiğinden gereğinin yapılmasına dair Dahiliye Nezareti’nden Bitlis Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*İhtida Eden Ermeni Kızlarının Evlendirilmeleri
18 Ağustos 1915 Şifre Nr. 55/92
İhtida eden Ermeni kızlarının herhangi bir su-i istimale meydan verilmeden Müslümanlarla evlendirilmelerinin uygun olduğuna dair Dahiliye Nezareti’nden Niğde Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Yozgat, Kırşehir, Haymana, Nallıhan ve Sungurlu’da Bulunan Ermenilerle Ankara’dan Sevk edilen Ermeniler.
17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/66
Ankara’dan sevk edilenlerle Halep ve Zor’a sevk edilecek Ermenilerin ve Yozgat, Kırşehir, Haymana, Nallıhan ve Sungurlu’da bulunan Ermenilerin miktarına dair Ankara Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*İzmit’ten Sevk Edilen Ermeniler
17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/67
İzmit’ten sevk edilen Ermenilerin miktarına ve liva dahilindeki istasyonlarda toplanmış Ermeni olmadığına dair İzmit Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Eskişehir’den Sevk Edilen Ermeniler
17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/15
Civarda bulunan Ermenilerin sevk edildiğine dair Eskişehir Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Kayseri’den Sevk Edilen Ermeniler
18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/75
Kayseri’den sevk edilen Ermenilere ait belge
*(Afyon)Karahisar ve Çay’dan Ermenilerin Sevki
18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/73
Karahisar’dan sevk edilen Ermenilerle Karahisar ve Çay istasyonlarındaki Ermenilerin vagon bulundukça Konya’ya sevk edileceği, askerî sevkiyat dolayısıyla Konya için vagon alınamadığı,buna mukabil Ermenilerin buraya gelmekte olduğu hususlarında Karahisar Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Eskişehir’den Sevk Edilen Ermeniler
18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/72
Eskişehir’de istasyon civarındaki Ermenilerin sevk edildiğine, yollarda Ermeni olmadığına ve liva dahilindeki ihracı gereken Ermenilerin hepsinin sevk edildiğine dair Eskişehir Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Diyarbakır’dan Sevk Edilen Ermeniler ve Sevk Edilecek Ermeni Kalmadığı
18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/71
Diyarbakır’da sevk edilecek Ermeni kalmadığına, yollarda Ermeni kafileleri bulunduğuna ve sevk edilenlerin miktarına dair Diyarbakır Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Niğde’de Sevk Edilecek Ermeni Olmadığı
18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/69
Niğde’de sevk edilecek Ermeni kalmadığına dair Niğde Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Ermenilerin Musul’a Sevkleri
20 Eylül 1915 Şifre Nr. 56/94
Urfa’ya gelecek Ermenilerin Diyarbakır yoluyla Musul’a sevklerine dair Dahiliye Nezareti’nden Urfa Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Ankara, Kalecik ve Keskin’deki Ermenilerin Sevki
22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/79
Ankara’daki Ermenilerin Eskişehir yoluyla sevk edilmekte olduğuna, Kalecik ve Keskin’deki Ermenilerin çoğunun Müslüman köylere dağıtılması icap eden kadın ve çocuklar türünden olduğuna dair Ankara Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Karahisâr’dan Sevk Edilecek Ermeniler
22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/81
Karahisar’da toplanan Ermenilerde bulunan dizanteri hastalığının, askerlere de geçmesi ihtimali bulunduğundan ve bunların acilen sevkleri askeri makamlarca istendiğinden trenlerle birlikte yaya ve arabayla da sevklerine müsaade edilmesine ve şimdilik Ermeni sevk olunmamasının Eskişehir ve Kütahya mutasarrıflıklarına bildirilmesine dair Karahisâr Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf. Vilâyet dâhilinden ve diğer yerlerden Osmaniye’ye gelen Ermenilerin sevklerinin olaysız tamamlandığı, halen gelmekte olanların da Haleb’e sevklerine çalışıldığına dair Osmanlı Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Sivas’tan Sevk Edilen Ermeniler
28 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/84
Sivas’tan Cizre’ye sevk edilen ve şu an sevke hazır Ermenilerin miktarına dair Sivas Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Cebel-i Bereket ve Dörtyol Ermenilerinin, Tehcir ve Uzaklaştırılması
11 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/89
Cebel-i Bereket’te meskûn Ermenilerin tehcirine ait işlemlerin sonuçlandığı, Dörtyol Ermenilerinin istisnasız uzaklaştırıldığına dair Osmaniye Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
* Konya’dan Sevk Edilen Ermeniler
16 Ekim 1915 Şifre Nr Şb. 68/92
Konya’dan yaya olarak ve trenle sevk edilen Ermenilerin miktarına dair Konya Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Humma ve Dizanteri Dolayısıyla Ölmekte Olan Muhacirlerin Derhal Hususi Mahallerine Sevkleri
17 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/71
Humma ve dizanteri gibi bulaşıcı hastalıklar sebebiyle Hama’da günde yetmiş seksen kişinin ölmekte olduğu haber alındığından muhacirlerin yerlerine sevkleri hususunda Dahiliye Nezareti’nden Suriye Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Kütahya’da, Konya’ya Sevk Edilmek Üzere Bulunan Ermeniler
18 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/93
Kütahya’da bulunan Ermeni muhacirlerle, bunlardan Konya’ya sevk edilmek üzere bulunanların miktarına dair Kütahya Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Karahisar ve Çay İstasyonlarında Bulunan Ermeniler
18 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/94
Karahisar ve Çay istasyonlarında bulunan Ermeni muhacirlerin miktarına dair Karahisar Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Konya’dan Sevk Edilen Ermeniler
23 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/99
Trenler askerî erzak nakliyesine tahsis edildiğinden Konya’dan Ermeni sevkinin yapılamadığı, yaya olarak gönderilenlerin Karaman ve Ereğli’de toplandığı,
bugün sevk edilen Ermenilerin miktarı ile Ereğli’de bulunanların hareketi için gerekli tebligatın yapıldığı hususlarında Konya Valiliği’nden Dahiliye Nezareti’ne şifre tel..
*Ermeni Sevkiyatında Usulsüzlük Yapan Kaymakamın Azli
25 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/116
Aziziye Kaymakamı Hamid Bey’in Ermeni sevkiyatı sırasındaki usulsüz hareketlerinden dolayı azledilerek Divan-ı Harbe verilmesine dair Dahiliye Nezareti’nden Sivas Vilâyeti’ne şifre telgraf.
*Evleri Yakılan Müslümanlara Giden Ermenilerin Evlerinin Verilmesi
27 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/140
Evleri yanan Müslümanlara tamir için gerekli paranın, asilerin emval-i metrukelerinden ödenmesi veya boşalan Ermeni hanelerinden hane verilmesi hakkında Dahiliye Nezareti’nden Urfa Mutasarrıflığı’na çekilen cevabi telgraf.
*Halep Yoluyla Zor’a Gelen Ermeniler
31 Ocak 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/5
Zor’a Halep yoluyla bin beş yüz Ermeni geldiğine dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Gelen Ayıntab Ve İzmitli Ermeniler
7 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/6
Zor’a gelen Ayıntap ve İzmitli Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Ulaşan Ayıntap, Tekfurdağı, Karahisâr ve Akşehir Ermeniler
8 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/7
Zor’a ulaşan Ayıntap, Tekfurdağı, Karahisar ve Akşehir Ermenilerini miktarına dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Gelen İzmit ve Samsunlu Ermeniler
11 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/8
Zor’a gelen İzmit ve Samsunlu Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Zor’a Gelen Maraş, Bursa ve Adapazar’lı Ermeniler
12 Şubat 1916 12Şifre Nr. 2.Şb. 69/8
Zor’a gelen Maraş, Bursa ve Adapazarlı Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrıflığı’ndan Dahiliye Nezareti’ne şifre telgraf.
*Çanakkale’den Çıkan Ermenilerin Değersiz Mallarının Dağıtılması
12 Kasım 1916 Şifre Nr. 69/25
Çanakkale’den çıkan Ermenilerin değersiz mallarının Müslüman muhacirlere dağıtılmasına dair Dahiliye Nezareti’nden Kale-i Sultaniye Mutasarrıflığı’na şifre tel.
*İzmir’den Gönderilen Komitecilerin Maraş’a Sevkleri
13 Kasım 1916 Şifre Nr. 69/260
İzmir’den gönderilen komiteci Ermenilerin Adana yoluyla Maraş’a sevklerine dair Dahiliye Nezareti’nden Karahisar-ı Sahip Mutasarrıflığı’na şifre telgraf.
*Sevk edilecek Ermenilerin Nerelere Gönderilecekleri
14 Kasım 1916 Şifre Nr. 70/6
Sevk edilecek Ermenilerin nerelere gönderileceklerinin ve ailelerinin birlikte olup olmadığının bildirilmesi yolunda Dahiliye Nezareti’nden Kütahya Mutasarrıflığı’na şifreli.
*Ayvalık Civarından Rumların Uzaklaştırılması
1 Aralık 1918 Şifre Nr. Şb.1 9921/11312
Ayvalık civarından Rumların teb’idi hakkında Beşinci Ordu Müşîri Liman Fon Sanders tarafından verilen takririn takdim edildiğine dair Harbiye Nezareti’nden Sadaret’e yazılan tezkire.
*Ermeni Çocukları Hakkında Yapılan Muamele
8 Ocak 1919 Şifre Nr. Şb.2 Hususi
31Ermeni kız ve erkek çocuklarının kimlerin yanında bulundukları ve haklarında ne gibi muamele yapıldığını gösteren listelerin Dahiliye Nezareti’nden Hariciye Nezareti’ne gönderildiğine dair tezkire.
Yorumlar kapatıldı.