Erzırum (Erzurum) Vilayeti, Erzırum Eyaleti, Karin Vilayeti. Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı Ermenistan bölgesinde 1514–34 yılları arasında kurulmuş, merkezi Erzurum olan yönetim birimi. XVI. yüzyılın ikinci yarısında lağvedilmiş olan Yerzınga (Erzincan) Vilayeti, Erzurum Vilayeti’ne bağlanmıştır. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgede yarı-özerk devletler ortaya çıkmıştır. XVI. yüzyıl sonu, XX. yüzyıl başlarında genel olarak Yüksek Hayk’ın büyük kısmı ile Tayk, Ayrarat, Turuberan, Ağdznik ve Küçük Hayk’ın bazı kesimlerini içine almaktaydı.
Kuzeyde Trapizon (Trabzon), güneyde Diarbekir (Diyarbakır) ve Van, batıda Sebastia (Sıvas), kuzey doğuda Akhaltskha (Ahıska) ve Kars eyaletleriyle, doğuda İran’la (XIX. başında Rusya’yla da) sınırdaştı. Vilayetin tabii sınırlarını Bürakın (Bingöl)-Mındsur (Munzur), Dsağkants, Haykakan Par ve Pontus sıradağları oluşturmaktaydı.
Merkezi yüksek kısımlarda iklim sert, batı bölgelerinde ve Tortum Sancağı’nda yumuşak ve ılımandır. Başlıca dağları Bürakın (Bingöl), Aydsptkunk, Gohanam, Dumlu ve Kop Dağı’dır. Su açısından zengin dağlarından Batı Yeprat (Fırat), Doğu Yeprat (Aradsani), Çorokh (Çoruh) ve Araks (Aras) nehirleri doğmaktadır. Gaylatu Gölü Alaşkert (Eleşkirt) Sancağında, Batı Yeprat’tan beslenen ve balık açısından zengin Çahiç Göl’ü (Şamb-Karno) ise Erzurum şehrinin yakınlarında bulunmaktadır.
XIX. yüzyıl başlarında Erzurum Vilayeti’nde 16 sancak bulunmaktaydı. Bunlar sırasıyla Erzırum, Baberd (Bayburt), Dercan (Tercan), Yerzınka (Erzincan), Kelkit (Gayl get, Gayl/Kurt Çayı), Şabin-Garahisar (Şebin-Karahisar), Kıği (Kiğı), Sper (İspir), Tortum, Basen (Pasinler) (Yukarı ve Aşağı), Khınus (Hınıs), Alaşkert (Eleşkirt), Khamur (Hamur), Diadin (Diyadin), Bayazet’tir (Beyazıt, Doğubeyazıt). Şabin-Garahisar 1846 yılında Sebastia (Sıvas) Vilayeti’ne bağlanmıştır. XIX. yüzyılın 30’lu ve 60’lı yıllarında vilayetin alanı, komşu vilayetlerin hesabına genişleyerek büyük oranda Batı Ermenistan’ın alanına tekabül etmiştir (Ermenistan olarak da anılmıştır). 1873 yılında Erzırum, Çıldır, Kars, Bayazet, Van, Muş ve Yerzınka sancaklarına bölünmüştür.
Erzırum Vilayeti’nin büyük bir kısmı, 1828–29, 1877–78 ve 1914–16 yıllarında, Rus ordusu tarafından ele geçirilmiş olmasına rağmen her seferinde geri verilmiştir.1829–30 yıllarında Erzırum Vilayeti’nden 55–60 bin Ermeni Batı Ermenistan ve Transkafkasya’nın Rusların egemenliğinde olan bölgelerine göçmüştür. 1854–55, 1877–78 ve 1890 yıllarında da kısmi göçler olmuştur. Osmanlı hükümeti, Ermenilerin nüfus oranını suni olarak azaltmak amacıyla XIX. yüzyılın 80’li yıllarında Ermenilerin yoğun olduğu Van ile Muş vilayetlerini Erzırum Vilayeti’nden ayırmıştır. XX. yüzyılda Erzırum Vilayeti geniş Erzırum, Bayazet ve Yerzınka sancaklarından oluşmuştu.
Erzırum Vilayeti, Batı Ermenistan’ın yoğun Ermeni nüfusuna sahip vilayetlerinden olmuştur. XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde, vilayetin Ermenilerle meskûn 14 şehri (Erzırum, Bayazet, Şabin-Garahisar, Baberd, Yerzınka, Sıper, Dercan, Khınus, Kıği, Hasankala/Hasankale, Kelkit, Tamzara, Khorasan, Mıjınkert) ve bine yakın köylerinde 400 bin Ermeni yaşamaktaydı. Erzırum, Alaşkert, Basen, Yerzınka, Baberd, Khınus ve Bayazet sancakları Ermeni nüfusunun en yoğun yaşadığı yerlerdi.
Bu vilayetteki Ermeniler ticaret, zanaatlar, tahıl ekimi, hayvancılık ve bağcılıkla uğraşmaktaydı. Erzırum Ovası’nın Kan, Aşkala (Aşkale), Dıvnik, İlica (Ilıca, Cermuk), Çiflik ve Dzitoğ; Bayazet’in Ardsap ve Mosun; Alaşkert’in Amat ve Zetkan; Yerzınka’nın Mıtınni ve Meğutsik; Baberd’in Varzahan ve Balakhor; Kıği’nin Darman ve Khubs; Basen’in Gomadzor ve Deli Baba; Khınus’un Karaçoban köyleri; Erzurum Ovası’nın Hindzk Köyü’nün Surb (aziz) Astvadsadsin, Muturku Köyü’nün Surb (aziz) Lusavoriç ve Khaçkavank Köyü’nün aynı adı taşıyan manastırları ile Araks (Aras) üzerinde kurulu Hovvi Kamurç (Çoban Köprüsü) ünlüydü. Diadin Sancağı’nda tarihi Surb (aziz) Hovhannes (Uçkilisa, Üçkilise) Manastırı bulunmaktaydı. Yerzınka şehri pagan döneminden kalan tapınakları ve kiliseleriyle tanınmıştı.
Sürekli göçler, Ermenilerin cebren Müslümanlaştırılması ve özellikle de 1894–96 kırımları sonucunda XX. yüzyıl başlarında Erzırum Vilayeti’nde sadece 250 bin Ermeni kalmıştı. Bu insanların büyük bir kısmı 1915 yılının Haziran-Ağustos ayları arasında tehcire gönderilip Erzırum-Dercan-Yerzınka-Kamakh (Kemah) yolunda öldürülmüşlerdir.
XX. yüzyılın 20-30’lu yılları arasında Erzırum Vilayeti Erzırum, Yerzınka ve Ağrı illeri arasında bölünmüştür.
Erzırum Vilayeti’nin Ermenilerle meskûn yerleşim yerleri (XIX. yüzyıl sonu-XX. yüzyıl başı)
1. Erzırum (Karin) Sancağı
Erzırum (yönetim merkezi), Alaca, Ağa Khaşıkhı Berever, Ağaver, Addaş, Ağoren, Amracuk, Aynalıkala, Aşkala (Aşkale), Abılhındi, Arınkar, Ardsati, Arşuni, Bagni (yedi birleşik köy), Bazkariç, Benik (Binka), Berdzor, Bılur, Bırnakapan, Bırdonk, Garvır, Gardapat, Geğahkor, Gımbet (Kümbet), Gomer, Gomk, Gırçik, Davta, Dinarigom, Dıvnik, Derezçuk (Tavrizçuk), Yerkan Masur, Yerknist, Zerevank (Dsiranavank), Zertike, Esevank, Evrenli, Iğtadzor, Taza Güğ (Tepe Güğ), Tekederesi (Tekahovit), Titkir (Didkir), Tosik, Tordan, Topal-Çavuş, Tıvanc, Tuzci (Tusçi), Ilica (Ilıca, Cermuk), Liç, Khanake, Khaçkavank, Kharaköpek (Ğaraköpek), Kharapek (Kharapekh), Dsağki, Dsığkants (Dsağkants), Dsıvants, Kampir Kan, Karars (Kar Ardsın, Ğararz), Kenepe (Kanep), Kes (Kez, Kerz), Kızılkilise, Kirakosak, Köleören, Künkörmez (Güngörmez), Kıtaverank, Kırçınkots, Haytari, Hasan Masur, Hindsik, Hindzk, Dzithank, Dzithoğ, Ğayaça (Kayapa), Ğarahasan (Karahasan), Ğuşçi (Khuşçi, Kuşçu), Meds (büyük) Mansur, Meds Gağtariç, Mıçronk, Mürtülük, Mülk, Mukhanta, Muturku, Yarımca, Özbek, Yoncali (Yoncalı), Nardivan, Noraşen, Şakav, Şah Mansur, Şipek (Şepik), Şıkhnots, Şoğik, Şoçik (Şaçen), Çırıkli, Çiflik, Patişen, Palen Berdik (Galımberdik), Cibağ, Cinis, Cırmut (Çımıt), Sabdoran, Saladzor, Sarçami (Serçemi), Sınkariç, Sogütlu (Söğütlü), Sos,vSovuk, Cermuk, Tandzik, Tandzut, Umutum, Poçik (Poçcik), Küçük Gağtariç, Karvor, Kelecut (Gaylahovit), Köşk (Koşk), Köse-Mehmet, Kevkiri, Odzni, Oran, Ortizi.
2. Baberd (Bayburt) Sancağı
Baberd (yönetim merkezi), Ade, Almışka, Ağbanots, Anahit, Arudsınka, Averak, Armana (Ermene), Artost, Arkanist (Erkenist), Arevızğa, Balakhor, Bağdzor, Berna (Bernak), Bılrak, Bılur, Bobğa, Boçi, Gılkhonts, Yerkun, Tolma (Dolma), Lusonk (Lushonk), Khadzük, Khayek, Khancur, Khart, Khopur (Khopuz), Khups (Khubs), Dsirani (Cirani), Karavank, Kop, Korncur, Havnots (Havuk), Hindi (Khinti), Hındzaverak, Dzorak, Mazkakırak, Malasa (Mazara, Malara), Mahacur, Mam, Meds (büyük) Gırçi, Meds Lori, Mışaknots, Niv, Nışaverak, Cahmank, Ruşti (Urişti), Saracil (Saracik), Sinkaros (Sınkaros), Sinor (Sünur), Sığırcik, Surp (aziz) Toros, Sevkar, Vanşen (Vank, Kıristosi Vank), Vardanoc, Vardenik, Varazahan, Vari Güğ (Aşağı köy), Tandzut, Pınçırka (Pınçırik, Binçirke), Pışaverak, Pokr (küçük) Gırçi (Pokır Kızi), Pokır Lori, Karor, Karaver, Karaverak, Kelağbür, Kestesik, Kiv, Kısanta (Kisandu), Tsırtanots, Olmeğa, Odzteğ.
3. Dercan (Tercan) Sancağı
Dercan (Mamakhatun, Mamahatun, yönetim merkezi), Abağdzor (Abeğadzor), Ak-Dokan (Ak-Doğan), Ağadir, Aprank, Astoyi Gom (Asto’nun ahırı), Bagariç, Beğran, Bıriç, Bulk, Bun, Garınberdan, Gökdağ, Gomdzor, Gonka, Davo, Dıvnik, Egrik (Agarak, çiftlik), Espiverik, Taru, Tokhlan, Khaç (Haç), Khaçikordi, Khaçoğner (1), Khaçoğner (2), Kharkhin, Kharakhurakh (Ğaraydulakh), Khındzori, Khumlar, Dsağkarin, Konça, Kotur, Hayaşen (Auşen), Herani, diğer Herani, Hoğak, Ğaçakh, Ğarabazar, Ğarahuseinner, Ğaruğo, Mantara, Mants, Meğus, Miatun, Mos, Motoyin Gom (Moto’nun ahırı), Norşen, Çamurdere, Çanakhçi, Çıkhılnots, Rabat, Sariğaya, Varduk, Vıjan, Tsakhavel, Kalımzi, Kismidzor
4. Yerzınka (Erzincan) Sancağı
1. Yerzınka Kazası: Yerzınka (Erzincan, yönetim merkezi), Akhorçuk, Ağçakend, Acıkbaş, Balanka (Bulanka), Balanka Pağ (Bulanka Bağ), Bızvan, Bıtariç (Pıtariç), Bür, Gertağ, Gi (Aygi, Bağ), Gölçeken, Gülice, Erkan (Yerkan), Ermeni (Armeni), Til, Khakh, Khezuti, Kheyrebet, Khındzorik, Khozıntsik, Khorontağ, Dsagteğ, Dsater, Karmıri, Keçutik, Kölıntsik, Kombiz, Harapeti (Hayrapeti), Horomagrak (Horomots Agarak, Rum çiftliği), Dzorberan, Ğaratuş, Ğaratikin, Ğarakilise, Çançik (Çençike), Çimin (Çımin), Mahmuttsik, Mahsudli, Mağacur (Meğracur), Meds Agrak (büyük çiftlik), Meğutsik, Mertekli, Mıtınni, Mollageğ, Yalınız Bağ, Şıkhli, Şokht (Şoğ), Çartaglı Pokır, Pahik, Parkoser, Pırastik, Surb (aziz) Kirakos, Surb Nikoğayos Vank (Aziz Nikoğayos Manastırı), Surb (aziz) Ohan (Sırbihan, Sürbahan), Vağaver (Yukarı ve Aşağı), Vaskatil, Vaskert, Vardanşah, Çiftlik (Yukarı ve Aşağı), Taçrak, Tınkenek, Küçük Urek, Pırkçi Tağ, Kilici.
Bolomor (Pülümür, Guzucan, Guzican) Köy topluluğu: Bolomor (yönetim merkezi), Altun Husein, Berkri, Dançek, Karmir Mecid (Kızıl Mecid), Kirunud.
2. Kamakh (Kemah) Kazası: Kamah (yönetim merkezi), Avşen, Badrik, Basli (Vasli, Tagavor), Bosti, Buras, Garni, Gomer, Yezındzor, Zakari, Ermenik (Armenik), Tan, Tavkner, Tonur (Tonir), Tortan, Tırçıti, Liç, Khangeğ, Khındzori, Khuti, Kardak, Ketik, Hazark, Hoğisik (Hoğis), Çinariç, Marik, Meds (büyük) Bagariç, Pokır (küçük) Bagariç, Voskeberd (Uskuburd), Pahadzor, Salor, Saği, Surb Nışan Vank (Aziz Nışan Manastırı), Vankderesi (Hovtavank), Tetek (Tetik), Ukhtik, Uri, Pekari (Bekari).
Repahie (Refahiye, Kerçanis) köy topluluğu: Kerçanis, Karsaga, Horopul, Melik (Melik Şerif), Repahie.
Guruçay (Kuruçay, Hasanova) köy topluluğu: Hasanova (yönetim merkezi), Apuşta, Darsaki, Toğut (Teğut), Kharakhaya (Ğarağaya), Meds (büyük) Armıtan, Pokır (küçük) Armıtan, Tandzi.
5. Kelkit (Gaylaget) Sancağı
Kelkit (Gayl get, yönetim merkezi), Cımede, Khındzori, Karmıri (Kizilica), Kizarak (Kizagrak), Şarian (Yukarı ve Aşağı), Sarica, Saidbaba, Aşağı Tarsun.
6. Kıği Sancağı
Kıği (yönetim merkezi), Agbundar, Agrak, Akinevank, Ağbızut, Amariç, Apuğnak (Apuznak), Arek, Arindz (Aruz), Astğaberd, Avırdi (Avırtnik), Ark, Bilica, Darman, Zogan, Tatkilan, Tızmori, İnakh, Lek, Liçik (Lıçik), Khaçatur, Khaşgeğ (Khaçgeğ), Khasgüğ (Hasköy), Kholank, Kholkhol, Khoyuz, Khoşkar, Khovas, Khopdzor (Khupdzor), Khubs, Khupek, Dsermak, Kızıl Çibukh, Koçak, Hagıstun, Harkap, Hartiv, Hölenk, Hoğek (Hoğes), Ğazi, Ğarabek, Çermak, Çıbırgeğ, Masrum, Melikan, Garkal (Büyük ve Küçük), Karakaykan (Büyük ve Küçük), Mirza, Mozik (Yukarı ve Aşağı), Ölmez, Şuruk, Şen, Çan, Çanakhçi, Çaribaş (Çerbaş), Çetman, Çelebi, Çiftlik, Çomag, Pınakh, Cerman, Ciber, Sagadzor, Seğank, Serkevlik, Vimadzor, Tinek, Kerbos, Osnak (Hosnak), Oror (Khorkhor).
7. Sper (İspir) Sancağı
Sper (yönetim merkezi), Akıntus, Ağbınots, Ağbürik, Ankeçik, Avtıdzor, Bakhçavank, Bakis, Gandz, Geğnadzor, Goğ (Koğ), Goğons (Koğonts), Goşmışat, Darbni, Dırakht, Zagos, Egedzor, Eşkents, Tapdzor, Khaçağbür, Khartik, Khıjtar, Khozağbür, Dsağkots, Kay, Karagâvur, Karakhaç, Karmırik, Koşmaşat, Hizpa, Hişents, Hıngamak, Hoğek, Hunut, Dzıknacur, Ğazents, Çipot, Çitkuns, Mants (Matsutsants), Meds (büyük) Agrak (Mezgrik, Mezegrek), Moğoşen, Nakhındzir, Nışenut, Şahristants, Dsikunts, Çapants, Cerais, Corakents, Salaçor, Semekrik, Sitahank, Vagşen, Vahnas, Vargur, Vardenik, Varizonts, Tankes, Tandzut, Tığants, Tışadzor, Tup, Kalkunts, Kağonos, Karap, Kandzor, Kıreoz, Odzut, Orsor.
Ovaçıg (Ovacık, Hovtik) köy topluluğu: Agrak, Akhorçuk, Arabkend, Baş Ovacik (Hovtagılukh), Başkend (Baş Güğ, Başköy), Eriza (Yeriza), Toprakkale, Çipot, Çatağ, Pıztikans, Sogütlu (Söğütlü), Vekekhas, Uçkilisa (Üçkilise).
8 Tortum Sancağı
Tortum (yönetim merkezi), Azord, Aguşen, Ağaser, Ağbadzor, Ağırcik, Apırnes, Aspişen, Bardosants, Bılur, Geğik, Zıkhek (Dsıkhik), Egrek (Agrak), Eşkidzor, Erşk, Öşkevan, Evek (Argik), Inkuzek, Tortum Berd (Tortum Kale), Tev, Lıskav (Yukarı ve Aşağı), Khakhu, Khaşut, Khasperik, Khındzorik (Yukarı ve Aşağı), Kars (Hars), Koçants, Dzıknacur, Dzıknavor, Dzınavor, Ğazarents, Makidzor, Meğragom, Meğus, Noraşen, Şipek, Par, Poçents, Sıkhtorut, Surb (aziz) Ohan, Vakhtikants, Vardaşen, Verin Güğ (Yukarı Köy), Vıkhik, Vısrek (Fisrek) Berd (kale), Tankar, Pışıknots, Kırınkots, Kısikha, Klagom, Korker.
9. Yukarı Basen (Pasinler) Sancağı
Hasankala (Hasankale, yönetim merkezi), Alibazirkan (Alibazirgân), Alvar, Akha, Akhelek, Açalar, Amragom, Aspuza, Avnik, Arti, Aruçagrak, Apsanca, Bılur, Garavet, Gomdzor, Danişman, Deli Baba (Velibaba), Yeğan (Yağan), Egepat, Tairkhoca (Yukarı ve Aşağı), Tavonts, Tortan, İşkhan, Khaçlu, Khıdırelyağ, Khıneze, Khosroveran, Khotsavants, Kamurc (Köprüköy), Karayazi, Kızılca Yukarı, Kınteği, Kirdabaz (Kırdabaz), Kullu (Küllu), Haran, Harsnekar, Hertev, Höllek, Dzoragüğ, Çiçagrak, Magsud Çoc, Du (Büyük ve Küçük), Menevan, Meceldi, Miatun, Mülki, Yüzveran, Napi, Çamurli, Çiftlik, Patiçvan (Patijvan), Pılğasun, Sarikülli, Sogütlu (Söğütlü), Surb (aziz) Ohan, Vağaver, Yukarı Tot (Totveran), Perçik, Kacalar, Okumi, Ortizi.
10. Aşağı Basen Sancağı
Khorasan (yönetim merkezi), Ağap, Armutlu, Artost, Yezermek, Zars (Hars), Dsandsağ (Zanzakh), Karaurkan, Kerek, Dzithank, Yukarı Ğarabunğar Yukarı, Ğaraçukha, Ğarakilisa, Çırasun, Mıjınkert, Çuruk (Dzuruk), Paşgeğ, Petrevank, Sanamer, Süliski, Toti, Pirali (Birali), Porik (Borik), Popkhara.
11. Khınus (Hınıs) Sancağı
Khınus (yönetim merkezi), Ağcamelik, Antalgom, (Avdali Gom, Avdal Ahırı), Aros (Haros), Başköy, Burnaz, Gabrieli Gom (Gabriel’in Ahırı), Gaspari Tseğ (Gaspar’ın soyu), Garapurak, Golcisar, Gunduz, Gevanduk, Duman, Yekmal, Yeniköy, Elpis, Tatos, Tantırli (Tondurli), Taradzig, Lek-Budağ, Khalil-Çavuş, Khamılberd, Khanbeki, Kharakuij, Khırım Khara (Hert), Khizmus (Kizmus), Khozan, Khozlu, Karaçoban, Karaköpru, Kızıl Ahmet, Közalzıtik, Köksu (Göksu), Kobal, Haramik, Dzithankov, Marner, Maruf, Mıjınkert, Molladavud, Yahya (Yahu), Şabadin (Şapaton), Çevirme, Pekurti (Bekurti), Salvali (Sarvori), Salu (Salor), Sayırlu (Saylu), Sarveli, Sarusli, Sölemez, Sogütlu, Tuşan, Payk (Hayk), Kağkığik, Keşişveran (İritsu Geğ), Küllu, Kırmezi, Tsukarşen.
12. Alaşkert (Eleşkirt) Sancağı
Alaşkert (Toprakkale, yönetim merkezi), Abas, Abuzet, Aleksan, Ali, Amat (Hamama), Aşkhala, Atağalen, Arapadayi, Arğ, Bav, Bılur (Yahnitepe), Bülukbaşi, Bürapat, Damursığan, Davoyi Geğ (Davo’nun Köyü), Davon, Darapi (Yukarı ve Aşağı), Yeztoyi, Yeliza, Yekmal, Yeranos, Zato (Zaton), Zetkan, Ziro, Torgomner, İritsu Geğ (Sev İritsu Geğ), Khalbek, Khaçitap, Khaçlu, Khastur (Hatstur), Kharaba, Khıtır (Khıtri Geğ), Khıla, Khoşian, Karakilise, Kobal, Haci Safar, Hasan Paşa, Ğazi (Yukarı ve Aşağı), Ğalenter, Ğayabek, Ğarasu (Karasu), Çımikan, Mazra (Mısurtsik), Murukhan, Yazçugeğ, Yamar, Yoncalu, Nanacan, Navik, Aşağı Muradkhan, Şahnazar, Şamian, Çat, Çağlu, Çamurlu, Çılkahani, Çuruk, Pedır (Bedir), Poz Mezin, Poşek (Boşik), Cacur (Cacur İritsu Geğ), Remkan (Hamokan), Sevik, Varantsik (Feran), Taşçin, Toma, Totikan, Totoyi (Toto), Tumarsal, Pokhantsik (Pokhan), Kardzor, Karsipan, Kölu (Kola), Küpğıran, Yukarı Küpğıran.
13. Khamur (Hamur) Sancağı
Khamur (yönetim merkezi), Abdalaği, Ağa Dava, Badirkhan, Burci Mansur (Poçi Mansur), Gârgâr, Gorgo, Khanırşik, Khoci, Kölasor, Kırigol (Gırakol), Ğazari, Çımkan, Malkhas, Mamzetsik, Marğa (Mardğa), Mirzakhan, Şorveran, Pikan, Sofian, Tambat (Tanbat), Titan (Didim), Keşk (Köşk).
14. Diadin (Diyadin) Sancağı
Diadin (yönetim merkezi), Alikor, Ağabazar, Atakend, Boti (Yukarı ve Aşağı), Budaği, Gorani, Gumbet (Gımbet), Daşkesan (Karkıtur), Daşliçay (Yukarı ve Aşağı), Davti (Davuti), Tokhluca (Takhlacan), Laşkoyi (Laşko), Khılfoyi, Kubik (Kobik, Gubek), Ğarabazar, Ğumlupuçağ, Ğumluca, Mayya (Maya), Martik, Mirzacan (Mirzakând, Mirzakent), Mollağaya, Navruzi, Şahvelet, Pırumi, Canakhız, Cucan, Sahmanğuli, Seyto, Soran, Ulukend, Uçkilisa (Üçkilise, Bagavan, Vanki Güğ), Karvıçur, Kâltoş.
15. Bayazet (Beyazıt, Doğubeyazıt) Sancağı
Bayazet (yönetim merkezi), Allahduli, Avacuğ, Ardsap, Aruç, Babkhan, Bazırkan, Bazırkançay, Berakyat (Borakut), Gülice, Gürci, Bulağ, Diza (Tiza), Zangizor, Tavlen, Taparis, Tutak (Yukarı ve Aşağı), İncaysu Khaçlu, Khark (Hark, Kharik), Kaşot, Karmir Kont, Halaç, Ğamarcığ, Ğamşa, Ğarakând, Mariamana, Melikşen, Mosun, Yadsanğuli, Noraşen, Sarubeğ (Sari Bek), Surb (aziz) Ohan (Yukarı ve aşağı), Taçati (Taçtoyi), Taçiknavruz, Kâstek (Kâstak), Kültepe (Gütapa), Kotis, Korun, Ortakend.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi
II. Cilt, Yerevan, 1995.
http://akunq.net/tr/?p=3457&cpage=1#comment-115839
Yorumlar kapatıldı.