Աղթամար կղզին Դ.դարուն եղել է, Ռշտունի նախարարներու ամրոց: Ժ.դարուն Արծրունի Գագիկ թաքգաւոր Աղթամար կղզիի մէջ սկսել է մեծ շինարարական աշխատանքներուն: Լիճը ժայռաքարերով լեցնելով ստեղծուէր է հինգ կանգուն բարձրութեամբ ամբարտակներ (ջրաթումբ,պարաժ ) , որոնց վրայ բարձրացուել են պարիսպը ու ամրոցը, բազմաթիւ աշտարակներով:Ներկայիս աշտարակը եւ ամրոցը ջուրին տակն են:
Աղթամարի երկու յուշարձան
կոթողներ ,Գագիկ Արծրունիի Պալատը եւ Սբ.Խաչ Եկեղեցին (915-921) միջնադարեան Հայ ճարտարապետութեան շինարութեան պսակն են դարձել, որոնց ճարտարապետը , քանդակագործ, նկարիչ ու ճարտարապետ Մանուելն է ,որուն համբաւը Հայաստանի սահմաններէն դուրս հասել է:Այժմ Աղթամարի մէջ միայն կանգուն մնացած է, հայկական ճարտարապետութեան գոհարներէն մէն, Սբ.Խաչ Եկեղեցին: Սբ. Խաչ Եկեղիցին ,խաչաձեւ յատակագիծով ծանօթ է ,ու լայնանիստ սիւններու վրայ բարձրացող գմբեթով մը կը պսակուի :
Եկեղեցւոյ արտաքին ճակատներու անկիւնաձեւ մասերը զարդարուած են աշտարակաձեւ սիւններով: Տաճարի հարաւային մուտքի վերեւը,գմբեթին ներքեւ տեղադրուած է Թագաւորական օդեանը: Եկեղեցիի մուտքէն դէպի թագաւորական օդեան կը բարձրանայ բարձրաքարէ սանդուղ մը: Տաճարի պատերը շրջապատուած են պատկերաքանդակներով, տաճարի որմախարիսխին վրայ քանդակուած են,տերեւներով եւ բոյսերով զարդարուած ալիքաձեւ պատկերներ, հարաւային , արեւլեան, եւ հիւիսային ճակատներու վրայ քանդակուած են կրօնական ու աշխարիկ թեմաներով հարթաքնդակներ: Արեւելեան ճակատի վրայ Արծրունի Թագաւորի դիմանկարը քանդակուած է, որուն կողքին կը գտնուի Քրիստոսի,Քրիստոնէութիւնը քարոզող Առաքեալները, Սբ.Գրիգոր Լուսաւորիչի ու Արծրունեայց տան եպիսկոպոսներու պատկերները:
Սբ.Խաչ եկեղեցին հարուս է, նաեւ կենդանական հարթաքանդակներով, պատերը զարդարուած են նաեւ աշխարհիկ կեանքի տեսարաններով:Սուրբ Խաչ Եկեղեցւոյ բարձրաքանդակները, զարդագոտիներու համակարգը եւ պակերազարդի նիւթերը կը կապուի ,9-11 րդ.դարերու հայկական կեանքի, արուեստի ու մշակոյթի աւանդութիւններուն:
1293 թուականին տաճարի հիւիս-արեւելք կողմը կառուցուել է փոքրիկ մատուռ մը, իսկ 18.րդ. դարուն տաճարի մուտքին առջեւ աւելցուել է բարձր զանգակատունը: Տաճարի հիւսիս –Արեւելեան կողմը կը գտնուի գերազմանտունը,13-14.րդ. դարու բազմաթիւ խաչքարերով:
Վասպուրականի թագաւորութեան անկումէն վերջ, Աղթամար կը նստին Արծրունիներու Իշխանութիւնը,աըելի վերջերը Աղթամարը , որպէս քաղաք չի յիշուիր, սակայն երկար ժամանակ կը մնայ Եպիսկոպոսական ու Կաթողիկոսական կեդրոն:
Այժմ Աղթամար կղզին անբնակ է :Սբ. Խաչ Եկեղեցին 96 տարի ընդատումէ մը վերջ,2007 թուականին, Թուրքիոյ կառավառութեան կողմէ վերակառուցուեցաւ որպէս թանգարան եւ 16 Սեպտեմբեր 2010 թուականին Թուրքիոյ կառավարութեան մասնաւոր արտոնութեամբ մատուծուեցաւ 96 տարի վերջ անդրանիկ Սուրբ պատարագը, որը մատուցանած էր, Թուրքիոյ Պատրարքի փոխանորդ Արամ Արք.Եպիս. Աթէշեան Սրբազանը, պատարագին ներկայ էին աշխարհի զանազան ափերէն եկող աւելի քան 4000 ուխտաւորներ : Իսկ 9 Սեպտեմբեր 2012 կիրակի օր , եկեղեցւոյ մէջ տեղի ունեցաւ երրորդ սուրբ պատարագը,աշխարհի տարբեր ծայրերէն եկող շուրջ 2000 ուխտաւորներու մասնակցութեամբ : Պատարագիչն էր, Ա.Մ.Ն Հայ. Եկեղեցւոյ Արեւլեան Թեմի բարեխնամ Առաջնորդ Տ.Խաժակ Արք.Եպիս Պասրսամեան սրբազանը: Պատարագիչ Սրբազանը եւ ներկաները միասնաբար աղօթեցին աշխարհի խաղաղութեան, եղբայրութեան, ու նաեւ Վան քաղաքի եկրաշարժի եւ Սիւրայի հակամարտութեան զոհերու հոգիներուն համար: Եկեղեցին մէջ տեղի կունենայ տարին միայն մէկ անգամ պատարագ քանի որ Թուրքիոյ կառավարութեան կողմէ արտոնուած է տարուայ մէջ միայն մէկ անգամուան պատարագ մատուցանել :
Տոքթ.Սարգիս Ատամ:
Օգտագործուած Ակեր;
Հայկական Հանրագիտարան: Հայկական Մայրաքաղաքներ
Armenian House.Org: Հայաստանի Քաղաքներ
Աղթամար: Գ.Վ. Սրվանզտեան
Հայկական Ժամանակ;
Լուսամուտ:Աղթամարի Ս.Խաչ Եկեղեցին:Լուսինէ Թումանեան
(Ճանապարհորդութիւն Դէպի Կարս, Անի, Վան, Ազթամար յօդուածաշաչքի Վերջ)
Yorumlar kapatıldı.