Dr. Hatem Cabbarlı, Avrasya Güvenlik ve Strateji Araştırmalar Merkezi Başkanı
Son zamanlarda İran-Ermenistan arasındaki ekonomik, siyasi, kültürel ve ticari ilişkilerde ciddi bir ilerleme yaşanmaktadır. Nükleer silah elde etmek isteyen İran’a karşı başta ABD olmakla Avrupa devletlerinin ekonomik ve siyasi yaptırımları arttıkça İran Ermenistan ile daha da yakınlaşmaktadır. İran ve Ermenistan resmileri karşılıklı ziyaretlerde bulunarak ikili ilişkilerde yeni sayfalar açmaktadırlar.
ABD ve Avrupa’nın İran’a karşı baskıları arttıkça İran komşu devletlerden Ermenistan, büyük devletlerden Rusya ve Çin ile ilişkilerini geliştirerek manevra alanını genişletmeye çalışmaktadır.
Buna karşılık İran dini devlet özelliği taşımasına rağmen Müslüman-şii Azerbaycan ile ilişkilerinde sorun çıkarmak için elinden gelen her şeyi yapmaktadır. İran Azerbaycan vatandaşı iki gazeteciyi ülkesinde tutuklamış, Hazar Denizi’nde Azerbaycan ile sınırda ve güney kara sınırında gerginliği tırmandırmaktadır. Özellikle dini konularda Azerbaycan’ın iç işlerine, müdahale ederek baskı uygulamaktadır.
Azerbaycan ile bu gerginlikleri yaşarken İran İçişleri Bakanı Mustafa Muhammet Nacari 9 Temmuz’da Ermenistan’ı ziyaret etmiştir. Nacari ziyaret zamanı Başbakan Yardımcısı ve Eyalet Yönetim Bakanı Armen Gevorkyan, İçişleri Bakanı ve diğer resmilerle görüşmüştür.
Eyalet Yönetim Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, görüşmede ikili ilişkilerin genişletilmesi bağlamında özel konuların müzakere edildiği, taraflar arasında ticari ilişkilerini son yıllara oranla artış gösterdiği ve daha da geliştirileceği yönünde gerekli çalışmaların yapılacağı vurgulanmıştır.
Eyalet Yönetim Bakanı Gevorkyan görüşmeleri değerlendirirken ‘İkili ilişkilerle ilgili olarak gündemimizde Aras Nehri üzerinde elektrik santrali, İran-Ermenistan demiryolu hattı projeleri gibi perspektif vaat eden projeler vardır. Bu projelerin hayata geçirilmesi iki ülke ekonomisinin kalkınması ve bölge ekonomisinin gelişmesi için özel öneme sahiptir.’ demiştir.Gevorkyan, merkezi hükümetler arasındaki ilişkilerden başka İran ile sınırda bulunan eyaletler arasındaki ilişkilerin de geliştirilmesinin önemini vurgulayarak, bu konuda da projelerin hayata geçirilmesinin önemini vurgulamıştır.
İran İçişleri Bakanı Nacari de iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinden duyduğu memnuniyeti dile getirmiş, bu ilişkilerin sadece iki devlet için değil, bölge devletleri için de önem taşıdığını vurgulamıştır. Nacari’nin Ermenistan ziyaretinden sonra yapılan açıklamalarda ilginç olan İçişleri Bakanı olmasına rağmen daha çok ekonomik, sosyal, kültürel ilişkilerle ilgili konuların müzakere edildiğinin vurgulanmasıdır. Elbette, Nacari Ermeni meslektaşı, İstihbarat Başkanı ve diğer resmilerle de görüşmüştür. Ama bu konularda yapılan görüşmelerle ilgili hiç bir açıklama yapılmamıştır.
Nacari’nin Ermenistan ziyaretinde taraflar arasında imzalanmış antlaşmaların mürekkebi kurumadan İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammet Cevat Muhammedizadeh 18 Temmuz’da Ermenistan’ı ziyaret edecek. Ermenistan Ekoloji Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, Cevat Muhammedizadeh’in Ermenistan ziyareti zamanı Aras Nehri suyunun ortak kullanımı, Barış Parkı’nın kurulması gibi konular müzakere edilecek ve bu konularla ilgili çalışma grubunun hazırladığı protokol imzalanacaktır. Ermenistan Ekoloji Bakanı Aram Arutyunyan 2011 yılında İran’ı ziyaret ederken Cevat Muhammedizadeh ile görüşmüş ve bu konuları müzakere etmiştir.
Aras Nehri üzerinde elektrik santralinin kurulması Azerbaycan bakımından özel öneme sahiptir. Zira taraflar bu santrali Ermenistan işgali altında bulunan Azerbaycan topraklarında inşa etmeyi planlamaktadır. Bu durum doğal olarak Azerbaycan’ı tedirgin etmektedir. İran Azerbaycan ile ilişkilerinde toprak bütünlüğünü tanıdığını bildirse de, Ermenistan işgali altında bulunan bölgede elektriksantrali projesini uygulamaya koymakla bölgede gerginliği bir az daha tırmandırmaktadır. Ayrıca Barış Parkı’nın da işgal altındaki bölgelerde kurulmasının planlanması konuyu biraz daha karmaşık duruma sokmaktadır.
Ermenistan’ın bu konularla ilgili tavrını ve politikasını anlamak mümkün olabilir. Ama Müslüman devlet olan İran’ın Hıristiyan Ermenistan ile ilişkilerinde Azerbaycan’ın çıkarlarını ve güvenlik endişesini görmemezlikten gelmesi dinin siyasete alet edildiğinin, İran için dinin değil, siyasi ve ekonomik çıkarlarının önemli olduğunu göstermektedir. Elbette, Azerbaycan bu duruma sessiz kalmayacak, konuyu ikili ilişkiler çerçevesinde İran yetkilileri ile ve uluslararası ortamda müzakereye çıkaracaktır.
Dr. Hatem Cabbarlı, Avrasya Güvenlik ve Strateji Araştırmalar Merkezi Başkanı
23 Haziran 2012
F.V
Yorumlar kapatıldı.