Ռագըփ ԶԱՐԱՔՈԼՈՒ
Հնազանդեցումը, հարաճնշումը ևտեղահանությունը 19-րդև 20-րդդարերի հիմնականգաղութատիրական քաղաքականությունն էեղել ուբոլոր աշխարհամասերում իրազդեցությունն էունեցել:
Իսկ գաղութատիրության վերջինշրջանը հանդիսացողկայսերապաշտության (իմպերիալիզմ) դարում այսքաղաքականությունն իրամենածայրահեղ կետին՝ցեղասպանության էհասել:
Հրեաների դեմ թշնամություննշանակող հակասեմիտիզմը, դժբախտաբար, Եվրոպայում էարմատավորվել: Եվի հակազդեցություն սրան՝սիոնիզմը ևսայս աշխարհամասում էծիլ տվել: Այսօր Եվրոպայումցեղապաշտության (ռասիզմ) և օտարատյացության նորիցի հայտգալը մտահոգություն էպատճառում: Ցավոք, նույնպիսի միտումներմեր երկրումևս երևումեն:
Երբ եվրոպական ազգայնականությունը (նացիոնալիզմ), ազգային միասնականպետության մոդելը20-րդ դարում, իբրև մոդել, աշխարհի տարբերմասերում ընդունելություն էինգտնում, եվրոպականերկրներում ևս, 20-րդ դարիառաջին կեսին, ձուլման, արտաքսմանև կոտորածներիքաղաքականությունն էրիրականացվում, մյուսկողմից՝ սկզբնավորվածբաժանարար կռիվներովու իրարահաջորդերկու աշխարհամարտերով համայնաշխարհն ումարդկությունը հայտնվեցինվերացման վտանգիդեմ հանդիման:
Բազմազգ կայսրությունների՝ հնազանդեցման, հարաճնշման ևտեղահանության ավանդականքաղաքականությունը 20-րդդարում ևս[ինչպես Բոսնիանու Ռուանդան] ցեղասպանությունների դրսևորմանպատճառ էդարձել:
20-րդ դարըՆամիբիայի ժողովրդինկատմամբ գերմանականկայսերապաշտության իրագործածցեղասպանությամբ էսկսվել: Մյուսկողմից՝ ցարականՌուսաստանի սանձազերծած՝հրեա ժողովրդիջարդերը (պոգրոմ) այս դարումէլ ենշարունակվել: ՑարականՌուսաստանը, ՕսմանյանԿայսրության հետհամաձայնության գալով, չերքեզ ժողովրդի՝ցեղասպանության վերածվողէթնիկ զտումև բռնիտեղահանություն էնաև իրականացրել:
Օսմանյան պետության՝ բալկանյանազգերին տվածպատասխանն էլ, ինչպես Սաքըզկղզու ևբուլղարական ապստամբության պարագայում, նույն զանգվածայինկոտորածներն ենեղել:
Իսկ բալկանյան, մեծթե փոքր, ազգային պետությունների քաղաքականությունն էլ, ճնշումների միջոցովմուսուլման բնակչությանը Բալկաններիցբռնի արտագաղթիենթարկելով, էթնիկև կրոնականզտումների իրականացումնէ եղել:
Եվրոպական աշխարհամասը, հրեաներիցբացի, վկաէ եղելնաև բողոքականների հանդեպտեղի ունեցողկոտորածների՝ ինչպես, օրինակ, 15-րդ դարումՖրանսիայում բարդուղիմեոսյան գիշերվանախճիրը: Իսկ16-րդ դարըվկայել էԱնատոլիայում ապրողալևի բնակչությանդեմ իրագործվածզանգվածային կոտորածներիմասին:
Ցարական Ռուսաստանի՝ հրեաժողովրդի դեմիրագործած ջարդերը, աբդուլհամիդյան շրջանումնպաստեցին, կազակականգնդերի օրինակիպատճենմամբ, «Համիդիեեգնդերի ստեղծմանը, որոնք 1895-1896 թթ. գործադրվեցինհայ բնակչությանդեմ:
Ցավոք, Եվրոպայից դուրսազգային պետությունների ստեղծումնէլ, տարբերմակարդակներում գտնվելովհանդերձ, այսերեք հանգամանքների վրաէ հիմնվածեղել:
Կայսերապաշտական հիմքով Առաջինաշխարհամարտը Անատոլիայիտարածաշրջանի տեղաբնիկժողովուրդների [Հույներ, Հայեր, Ասորիներ]՝ իրենցբնօրրանից զրկվելուհնարավորությանը հանգեցրեց: Այս քաղաքականությունը շարունակվեց1938 թ. Դերսիմի ցեղասպանությամբ:
1915 թ. ցեղասպանության 100-ամյակիշեմին ուրացմանքաղաքականության դրսևորումները դեռևսշարունակվում են, և սաարտացոլում է«եթե պետքլինի, կրկինկանենքե մտայնությունը:
Երկրորդ աշխարհամարտում ֆաշիզմիպարտությունը առաջինանգամ մարդկությանը«ցեղասպանությանե իրողությաննառերեսվելու հնարավորությունն ընձեռեցև միջազգայինիրավունքում դրա, որքան էլանբավարար, հիմքերնստեղծեց:
Նացիստների բռնակարգի հետգործակցող ՖրանսիայիՎիշիի վարչակարգիպարագան իրշարունակությունը գտավգաղութատիրության՝ Ալժիրումև Վիետնամումիրագործած զանգվածայինկոտորածներով:
Եվ նորից սեղանիվրա վերաձևվողքարտեզներով միլիոնավորմարդիկ զրկվեցինիրենց տնից–տեղից–հայրենիքից: Եվրոպայի հետմեկտեղ մարդկայինողբերգություններ ենապրվել Պաղեստինում, Հնդկաստանում ևԿիպրոսում:
Մյուս կողմից՝ 1940-ականներին, ցարականՌուսաստանի՝ բռնագաղթերիև տեղահանությունների քաղաքականությանը վերադարձիզոհը դառնալով, Ղրիմի, թաթար, կովկասյան ևքուրդ ժողովուրդները արտաքսվեցինհայրենի վայրերից:
Դերսիմի ցեղասպանության կապակցությամբ սկսված՝ներողություն հայցելունվերաբերող վեճերը, այսօր, մերերկրի՝ իրպատմությանն առերեսվելուտեսանկյունից կարևորհնարավորություն ենստեղծում:
Սակայն Թուրքիան, իրպատմությանն առերեսվելիս, չպետք էընտրովի կեցվածքդրսևորի, հատվածայինվեճերի ուներողությունների եզակիօրինակներով չկարծի, թե այսէջը փակվածէ:
Եթե նույնիսկ մեկըմյուսին հաջորդողձևական ևսահմանափակ ներողություններ էլլինեն, էթիկայիառումով դրանցորևէ իմաստըչի մնալու, և իբրևսրբություն նկատվելիք«ներողությունե հասկացությունը իրբարոյական բովանդակությունը կորցնելուէ:
Այո՛, Թուրքիան պարտավորէ իրպատմությանն առերեսվել: Սա զոհերիառաջ անհրաժեշտբարոյականության պարտադրանքչէ սոսկ, այլ միաժամանակմեր հասարակության ինքնամաքրմանև ինքնաառողջացման հանձնառություն՝ «եթեչլինի, չիլինիե պայմանով:
Այս հասարակությանը շատստեր ասվեցին: Այս հասարակությանը բազմիցս«հանցանքիե դրդեցին:
Հասան հանցագործներին «հերոսե, իսկ զոհերին«հանցագործե հայտարարելուն:
«Ուժեղե և«արդարե հասարակություն դառնալուճանապարհը մաքրվելումիջով էանցնում: Այսինքնամաքրումը միևնույնժամանակ կապահովիհասարակության ստեղծածհաստատությունների մաքրումըևս: Եվդրա՝ բարոյականհիմք ստանալընաև…
Թուրքիայում ժամանակակից «զտմանեմեխանիզմների ներդրման, մի տեսակ«հասարակության ճարտարագիտությանե սկզբնավորմանթվականը գերմանականռազմամոլության (միլիտարիզմ) աջակցությամբ կատարված1915-ի ցեղասպանությունն է:
Նախընթաց օրինակներ ունենալովհանդերձ՝ այստարեթիվը պատմականմի թվագրությունէ, ևսրանից հետոտեղի ունեցածնման իրագործումներն էլ1915-ին սկսվածի կամսկզբնավորված ընթացքիընդամենը շարունակությունն են:
Այս պատճառով, հենց1915-ը որպես հիմքընդունող արմատական«ներողություննե է, որ կանխելուէ, ինչպեսբազմաթիվ կարևորհասկացությունների պարագայում, տվյալ հասկացությանիմաստազրկումը ևդրա հետմեկտեղ առաջնառնելու բուններողության միտեսակ արժեզրկման:
Վերին աստիճանի հասարակբան է՝«Օսմանյան Պետությանամենակարևոր ժառանգորդըհանդիսացող ԹուրքիայիՀանրապետությունը 1915 թ. ցեղասպանության ևդրան հետևողզանգվածային կորուստներիպատճառ հանդիսացած«հնազանդեցման, հարաճնշմանև տեղահանությանե ուձուլման քաղաքականությունների համարներողություն էխնդրումե պետքէ ասվի:
Էթիկայի պահանջով՝ սրաիրականացման վայրըուրիշ երկրներիխորհրդարանները չէ, այլ ԹուրքիայիՀանրապետության խորհրդարանըպետք էլինի: Սամեզ չինսեմացնելու, ընդհակառակը՝պատվարժան ևզորեղ էդարձնելու:
Սա կապահովի Անատոլիայի՝իբրև սփյուռքինսեմացվող յուրզավակներին սեփականգրկում սեղմելուհնարավորությունը: Եվահա այդժամ, ինչպես ՄարտինԼյութեր Քինգնէ ասում, «բոլորս ենքշահելու ևպիտի կարողանանքձեռք ձեռքիտված քայլելե:
«Այլևս երբե՛քեասելը բերելուէ միջազգայինհանրության մեջԹուրքիայի՝ իրենարժանի իրականհարգանք վաստակելունև ԹուրքիայիՀանրապետության ամենհավատքի, ցեղի, սեռի ևքաղաքական հայացքներիտեր քաղաքացիներիապագայի երաշխիքնէլ էլինելու:
Իրականությանն առերեսվելը «բոլորիսազատ էդարձնելուե:
1915 թ. ցեղասպանության 100-ամյակինմոտենալու այսժամանակներում, ԹուրքիայիՀանրապետությունը, մարդկությանդեմ գործվածայս ծանր«հանցանքիե ևտարբեր մակարդակներում դրաշարունակությունը հանդիսացող(բնաջնջող) զտումներ իրականացնելու համար, թե՛ զոհերիցև թե՛իր համերկրացիներից՝ իբրևմի ամբողջությունից, ներողությունպետք էխնդրի: ԸստՆազըմ Հիքմեթիտողերի՝ «մերճակատին քսվածայս սևբծերիե համար…
Այժմ, երբ մոտենումէ 1915 թ–ի100-ամյակը, Թուրքիայի ԱզգայինՄեծ Ժողովըբոլոր քաղաքացիներիանունից պետքէ ստանձնիայս ծանր, բայցև նույնքանպատվաբեր ուպատասխանատու պարտականությունը:
Ռագըփ ԶԱՐԱՔՈԼՈՒ
Գրող և Մարդուիրավունքների պաշտպան
Yorumlar kapatıldı.